Dagblaðið - 18.08.1979, Qupperneq 11

DAGBLAÐIÐ. LAUGARDAGUR 18. ÁGÚST 1979.
Hverjum er illa við bændur?
Sameiginlegt með krötum, þegar
þeir skrifa um landbúnaðarmál, er
upphaf greina þeirra, en þær hefjast
oftast á eftirfarandi setningu:
„Gagnrýni á stefnuna í landbúnaðar-
málum er túlkuð sem beinn fjand-
skapur við íslenska bændastétt”.
Þannig hefst einnig grein Eiðs
Guðnasonar i Dagblaðinu 13. ágúst
sl. Kratar virðast einnig hafa sérstakt
dálæti á grátkonum og minnast því
oft á þær. Eiður skrifar m.a. um það
efni: ,, . . . bændur hafa ásamt iðn-
rekendum og útgerðarmönnum
komið sér upp opinberum grátkon-
um til notkunar í fjölmiðlum”. Þótt
svokölluðum grátkonum takist ekki
alltaf að vekja athygli á sér og sínum
vandamálum, lánast það stundum.
Mér hefur verið sagt að Eiður hafi
grenjað út úlpur handa sér og öðrum
starfsmönnum sjónvarpsins fyrir
nokkrum árum og fáir grátið betur né
árangursríkara en hann.
Fyrir 6 árum viidu
bændasamtökin draga
úr framleiðslunni
Ef sleppt væri tali um fjandskap
við bændur og grátkonuvæl en reynt
að koma sér að efni greinar Eiðs að
öðru leyti, þá er þar bent á helstu
stefnumál Alþýðuflokksins í land-
búnaði. Þau eru í stuttu máli: fækka
bændum, draga úr framleiðslunni,
styrkja búgreinar, sem ekki njóta
stuðnings nú, hætta uppbyggingu í
sveitunum og láta vinnslustöðvarnar
drabbast niður. Aðrir stjórnmála-
flokkar hafa lagt áherslu á að við-
halda byggð í sveitunum, framleiða
nægilega fyrir innlenda markaðinn
miðað við meðalárferði.
Bændasamtökin óskuðu eftir því
fyrir 6 árum, að sett yrðu lög á Al-
þingi, sem heimiluðu Framleiðsluráði
landbúnaðarins að grípa til aðgerða
til að draga úr framleiðslunni. Það
var ekki fyrr en á síðasta vori, sem
slík lög voru samþykkt á Alþingi.
Er nokkrum
illa við bændur?
Ég geri ráð fyrir að flestum sé yfir-
leitt vel við bændur og varla nokkr-
Samtök neytenda og margir laun-
þegahópar mótmæla hækkun þeirra.
Þess vegna getur litið þannig út að
fjöldinn allur af neytendum sé í stöð-
ugu stríði við bændur. Við þessu er
lítið að gera annað en að reyna eftir
bestu getu að upplýsa neytendur um
hvers vegna afurðaverð til bænda
hækkar nokkurn veginn í samræmi
við aðrar verðhækkanir í landinu og
hækkun launa hjá launþegum. Þetta
getur reynst býsna erfitt, sérstaklega
þegar reynt er að skýra fyrir mönn-
um, sem ekki vilja eða skilja eða átta
sig ekki á,að bændur eru ekki frá-
brugðnir öðru fólki, þeir vilja fá
greitt fyrir sína vinnu. Það er gert ráð
fyrir að bændur hafi svipaðar tekjur
og ákveðnir hópar launþega. Það
„Stefnan í verölagningu landbúnaðaraf-
uröa í milliríkjaviðskiptum er röng...’
um manni illa við þá upp til hópa.
Það er helst þegar rætt er um bændur
sem framleiðendur matvæla sem sí-
fellt hækka, sem viðhorf fólks breyt-
ist. Hagfræðingar ríkisstjórna um
allan heim beita þrýstingi til að halda
niðri verði á landbúnaðarafurðum.
hefur ekki tekist og enn breikkar bilið
ef taka á af bændum verulegar upp-
hæðir i verðjöfnunargjöld, vegna
þess að útflutningsbótarétturinn er
fullnýttur. Þarflaust ætti að vera
að benda á, að bændur eru einnig
neytendur og skattgreiðendur.
Kjallarinn
Agnar Guðnason
Innanlandsverð og
heimsmarkaðsverð
Eiður skrifar: „ . . . vöntun út-
flutningsbóta er vandamál, sem ekki
er um að sakast við islenska bænd-
ur”. Þetta er alveg hárrétt hjá Eiði.
En skýring hans á vandanum er auð-
vitað alröng. Það er fyrst og fremst
stefnan í verðlagningu landbúnaðar-
afurða í millirikjaviðskiptum, sem er
röng, og það er þeirri stefnu eða
stefnuleysi að kenna hvernig komið
er í viðskiptum landa á milli með bú-
vörur. Ef þær væru verðlagðar í sam-
ræmi við framleiðslukostnað þeirra
og innflutningslöndin greiddu nokk-
urn veginn það verð, sem kostar að
framleiða viðkomandi vöru, þá væri
vandinn sáralítill vegna umfram-
framleiðslunnar hér á landi.
Gott dæmi um „heimsmarkaðs-
verð” er verð á sykri undanfarin ár. í
Ástralíu er einna minnstur frám-
leiðslukostnaður á sykri, þar í landi
er verðið 90% hærra en það verð,
sem Ástraliubúar fá fyrir sykur á
heimsmarkaði. Víða eru fluttar út
mjólkurafurðir fyrir verð, sem ekki
nær vinnslukostnaði vörunnar.
Þannig að það má alls ekki blanda
saman framleiðslukostnaði búfjár-
afurða hér á landi og heimsmarkaðs-
verði eins og það gerist nú.
Eiður telur það óviðunandi fvrit
lenska skattgreiðendur að gieióa
niður mat fyrir erlendar þjóðir. Það
má einnig segja um skattgreiðendur
annarra landa, t.d. í EBE greiða þeir
niður fóðurbætisverð og sykur, sem
við notum hér á landi. Allir erum við
skattgreiðendur, en fáir eru framleið-
endurnir. Hætt er við að þyngjast
mundi róðurinn ef engin framleiðsla
væri í landinu, þá væri til einskis að
reyna að grenja út úlpur eða önnur
lifsins gæði, hvorki hjá sjónvarpi eða
Alþingi.
Agnar Guðnason,
blaðafulltrúi bændasamtakanna
Tillögur „hallærísnefndar”
Þann 28. júlí sl. skilaði svokölluð
„Harðindanefnd” tillögum sínum til
landbúnaðarráðherra. Nefnd þessi
var skipuð 5. júní sl. en í henni voru
Ingi Tryggvason, Steinþór Gestsson,
Eiður Guðnason, Jón Guðmunds-
son, Kjartan Ólafsson og Ásgeir
Bjarnason. Verkefni nefndarinnar
var að fjalla um erfiðleika bænda og
gera tillögur til ríkisstjórnarinnar
um.
1. aðgerðir vegna þeirra erfið-
leika, sem skapazt hafa hjá bændum
vegna ríkjandi vorharðinda.
2. lausn á vandamálum bænda
vegna söluerfiðleika erlendis á um-
framframleiðslu landbúnaðarafurða
þannig, að tekjuskerðing bænda
verði sem minnst.
Nefndin klofnaði í meirihluta og
minnihluta. Eiður Guðnason skilaði
séráliti, en Steinþór Gestsson fylgdi
að vísu meirihluta, en gerði sérstaka
bókun. Segja má að nóg hafi verið að
sjá skipunarbréf nefndarinnar og
nöfn mannanna í nefndinni til að
segja fyrir um niðurstöðurnar, en
þær byggjast á því að senda
reikninginn fyrir ranga landbúnaðar-
stefnu til skattborgaranna fyrir
siðasta verðlagsár og halda þar með
áfram óþolandi skattaáþján án þess
að komið sé með tillögur um það,
hvernig draga megi úr offramleiðslu
kindakjöts og mjólkur. Eiður
Guðnason var sáeini i nefndinni, sem
hafði hugrekki til að horfast í augu
við staðreyndir.
Lúmsk tilraun
Menn skera oftast upp eins og til
er sáð. Fyrstu mistökin voru gerð af
landbúnaðarráðherra með verkefni
nefndarinnar. Þar gerir ráðherra
lúmska tilraun til að blanda saman
tveimur vandamálum, þ.e. tíma-
bundnum vorharðindum og al-
mennum offramleiðsluvandamálum í
landbúnaði. Þetta eru að mestu
óskyld mál. Eini þátturinn, sem er
þeim sameiginlegur, er kjaramála-
þáttur bænda. Ef ætlunin var að
fjalla eingöngu um kjaramál bænda,
þá átti að nefna verkefnið réttu
nafni. Niðurstöðuna ber því að lita
sömu augum og launakröfu frá stétt-
arfélagi.
Annars virðist nefndarskipunin
vera örvæntingarfull tilraun ráðherr-
ans til að notfæra sér vissa vorkunn-
semi gagnvart bændum vegna
óvenjulegra vorharðinda. Þegar
grannt er skoðað kemur í ljós, að
vandræði vegna vorharðindanna eru
nú meiri en þyrftu að vera vegna of-
framleiðslunnar! Röng landbúnaðar-
stefna hefur þær afleiðingar að senda
á tvöfaldan reikning til skattborgar-
anna í harðæri. Annar reikningurinn
er sendur Bjargráðasjóði og lána-
stofnunum landsins vegna fóðurkaupa
en hinn^er sendur beint til ríkissjóðs
vegna niðurgreiðslna, svo neyzlan
verði sem mest, og útflutningsbóta.
Og enn eru til menn, sem halda að
framleiðslumál bænda séu einkamál
þeirra. Neytendum kemur náttúrlega
ekkert við, hvað þeir eiga að borða,
eða skattborgurum, hversu marga
milljarða þeir eiga að greiða í skatta
fyrir offramleiðslu, sem þeir vilja
ekki borða, eða hversu marga tugi
milljarða þeir eiga að borga með
kindakjöti og mjólkurafurðum
umfram það sem þeir fást til að
greiða með góðu í verzlunum.
„Framsóknarmenn"
úr ýmsum
flokkum
Skipun manna í nefndina voru
önnur mistök ráðherra. Fjórir af sex
voru hreinir landbúnaðarfulltrúar og
„framsóknarmenn” af gamla
skólanum, en þó úr ýmsum flokkum.
Þeir haga sér eins og þeir séu staddir í
sjálfsafgreiðslubúð. Svo er bara að
skrifa ávísun á skattborgarana!
Þessir menn þurfa í sjálfu sér ekki að
vera neitt vondir karlar. Þeir eru
bara dálítið glámskyggnir og ganga
um eins og kerruklárar með
þeim eins og vatn af gæs. Það er ekki
ósjaldan, sem maður heyrir raddir
þaðan, er hæðast að hagfræði.
Vissulega eru lifnaðarhættir
nútíma iðnþjóðfélags í sjálfu sér ekk-
ert eftirsóknarverðari en sauðfjár-
búskapur, en gallinn er bara sá, að
hinar hefðbundnu búfjárgreinar
bjóða ekki upp á atvinnu fyrir nema
lítið brot af þjóðinni. Ef of margir
starfa í þessum greinum, er um at-
vinnubótavinnu að ræða. Út-
flutningur íslenzkra landbúnaðaraf-
urða hlýtur að vera fjarstæða nema í
undantekningartilvikum. Það er
vegna þess, að víðast hvar er offram-
leiðsla á matvælum, og aðrar þjóðir
framleiða sambærileg matvæli (og
ull) á lægra verði en við af ýmsum á-
stR'ðum. Ef við samt sem áður
reynum að troða út okkar fram-
leiðsluafurðum erlendis með einhvers
konar andhagfræði- eða landbún-
aðarkontóra-hugsunarhætti, þá erum
við að njörva niður íslenzk lífskjör.
Slíkar ákvarðanir á ekki að taka í
þröngum hagsmunahópum. Þetta
verður Steingrímur Hermannsson að
virða. Skipan nefndarinnar er því
önnur höfuðsynd ráðherrans.
Fulltrúi öfug-
mælapostulans
Það vakti verðskuldaða athygli í
síðustu kosningabaráttu, að aðal
• „Vandræöi vegna vorharðindanna eru
meiri en þyrfti að vera vegna offram-
leiðslustefnunnar.”
augnspjöld á götum stórborganna.
Þeir lifa og hrærast í lifnaðarháttum,
sein komu þjóðinni að vísu til
bjargálna, en þeir skynja það ekki,
að efni þjóðarinnar umfram það
urðu til með öðrum hætti.
Verðmætasköpun í orku-, aðfanga-
og þjónustufrekum nútíma land-
búnaði verður að reikna á annan hán
en i sjálfsnægtarbúskap fyrri alda.
Þessir menn hafa vanizt þvi að reikna
alla skapaða hluti aftur á bak.
Nútíma hagfræðihugtök hripa af
öfugmælapostuli þessa lands,
Lúðvík Jósepsson, hélt því fram, að
engin offramleiðsla væri i land-
búnaði. Síðasta ríkisstjórn hefði rænt
svo kaupmætti af fólki, að það gæti
ekki keypt nægilega mikið af kinda-
kjöti og mjólkurafurðum! Þetta var
lúmskt bragð til að slá tvær fiugur í
einu höggi. Með þessari lygi væri
unnt að koma höggi á ríkisstjórn
Geirs Hallgrímssonar og biðla um
leið til örvæntingarfullra bænda!
Staðreyndin er sú, að íslendingar
borða meira af eggjahvítuefnum en
allar aðrar þjóðir og um leið meira en
þjóðir, sem hafa mun betri lífskjör.
Kjötneyzlan er mjög einhæf kinda-
kjötsneyzla, svo að ekki verður hún
aukin. íslendingar hafa heldur ekkert
gott af því að troða meira smjöri í
sig. Landinn er þegar töluvert of
þungur að meðaltali, og fæstir hafa
Jónas Bjarnason
áhuga á þvi að bæta meiri mör á sig í
beltisstað. — Svona óskammfeilinn
málflutningur ætti að heyra for-
tíðinni algjörlega til. Hann er ennþá
ein öfugmælakenning Lúðviks
Jósepssonar til viðbótar við
kenningar hans um stærð fiskiskipa-
flotans, kenningar hans um æskilega
fiskisókn og um þátt vaxta í
verðbólgu. Það mætti halda, að
Lúðvík hefði samið þessa lands-
þekktu vísu:
Fiskurinn hefur fögur hljóð,
finnst hann oft á heiðum.
Ærnar renna eina slóð
eftir sjónum breiðúm.
Að Kjartan Ólafsson skuli hafa
fylgt boðorðum meistarans, þarf eng-
an að undra. Kjartan er alþingis-
maður í fámennu sauðfjárræktarkjör-
dæmi, en hann hefur að sjálfsögðu
áhuga á að leika sama leik og Lúðvík,
en hætt er við, að sá leikur verði ekki
leikinn aftur. Þessi nýblekkingar-
stefna er sýnu verri en hin
hefðbundna augnspjaldapólitík bú-
fjárræktarmanna. Úpp koma svik
um síðir!
Eina eitur-
lyfjasprautu
í viðbót,
takk fyrjr
Eftir tvöföld mistök landbúnaðar-
ráðherra tóku nefndarnienn hann á
orðinu og sömdukröfugerð vrir stétt-
arfélag u villigotum. Ltvcga skal þrjá
milljarða í viðbót til þess að greiða
útflutningsbætur umfram lög-
buntínar útfiutningsbætur. Það er
lausnin, sem þessir menn sáu!
í nefndarálitinu stendur eftirfarandi
dæmalausa málsgrein: ,, Vegna þeirra
sérstöku aðstæðna, sem skapazt hafa
vegna óheftrar framleiðslu undan-
genginna ára, telur meirihluti nefnd-
arinnar rétt, að lagt verði fram fé að
þessu sinni til viðbótar lögboðnum
útfiutningsbótum. Meirihlutinn
álítur, að hinar nýju heimildir Fram-
leiðsluráðs til aðgerða, sem ætlað er
að koma skipulagi á framleiðslu
landbúnaðarvara, muni fremur ná
því marki að aðlaga framleiðsluna
þörfum þjóðarinnar, ef ekki þarf að
fást við fjárhagsvanda fra f.ir árun
og söluerfiðleika veina eidn
birgða”! — Sem sagt, skattpen-
ingana fyrst. Síðan skal reynt að
stjórna framleiðslunni!
Þetta er dæmalaus ósvífni. I
fyrsta lagi er ekkert vitað um
stjórnunargildi þeirra heimilda, sem
vitnað er í. Í öðru lagi hefur nefndin
engar tillögur sjálf nema meiri skall-
heimtu. í þriðja lagi eru nú ntargir
bændur að fjárfesta í framleiðslu-
aukandi ráðstöfunum, og ein eitur-
lyfjasprauta nú gerir bændur enn
háðari áframhaldandi sprautum og
eykur vandamálið. I fjórða lagi átti
sér stað gífurleg afkomubót bænda á
síðasta ári og engin áreiðanleg úttckt
hefur verið gerð á raunverulegum
kjörum bænda. — — Eiður Guðna-
son tók ekki þátt í þessari aðför, og á
hann heiður skilið fyrir. Hann hefur
nýlega gert grein fyrir tillögum sínum
í Dagblaðinu og er margt gott um
þær að segja. Tillögur nefndarinnar
eru það heimskulegar við þær
aðstæður, sem ríkja, að mun meiri
snilld þarf til að koma þeim í
gegnum Alþingi en 3 1/2 milljarða
reikningnum i vor. Sennilegt er, að
tillögurnar geri bændum meira tjón
en gagn. Hverjir eru mestu óvinir
bænda?
Dr. Jónas Bjarnason
efnaverkfræðingur