Dagblaðið - 11.01.1980, Blaðsíða 10

DAGBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 11. JANÚAR 1980.
10
Útgofandi: Dagblaflið hf.
Framkvœmdastjóri: Sveinn R. EyjóHsson. Ritstjóri: Jónas Kristjánsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Haukur Helgason. Fráttastjóri: ómar Valdimarsson.
Skrifstofustjóri ritstjórnar: Jóhannes Reykdal.
íþróttir: Halkir Sfmonarson. Menning: Aðalsteinn Ingóifsson. Aflstoflarfróttastjóri: Jónas Haraldsson.
Handrit: Ásgrfmur Pálsson. Hönnun: Hilmar Karlsson.
Blaflamenn: Anno Bjarnason, Atli Rúnar Halidórsson, Atli Steinarsson, Ásgeir Tómasson, Bragi
Sigurðsson, Dóra Stefénsdóttir, Elín Albortsdóttir, Gissur Sigurflsson, Gunniaugur A. Jónsson, ólafur
Geirsson, Sigurður Svorrisson.
Ljósmyndir: Ámi Péll Jóhannsson, BjamleHur Bjamleifsson, Hörflur Vilhjálmsson, Ragnar Th. Sigurös-
son, Sveinn Þormóflsson. Safn: Jón Sævar Baldvinsson.
Skrifstofustjóri: ólafur EyjóKsson. Gjaldkeri: Þráinn Þorleifsson. Sökistjóri: Ingvar Sveinsson. Drorfing-
arstjóri: Már E.M. Halldórsson.
Ritstjórn Siflumúia 12. Afgraiflsla, áskriftadeild, auglýsingar og skrifstofur Þverholti 11.
Aflalsfmi blaflsins er 27022 (10 Ifnur).
Sotning og umbrot: Dagbtaflifl hf., Sfflumúia 12. Mynda- og plötugerfl: Hilmir hf., Sfðumúla 12. Prentun
Árvakur hf., Skeifunni 10.
Áskriftarverfl á mánufli kr. 4500. Verfl í lausasölu kr. 230 eintakifl.
Andlegar æfíngar
Panama:
STÖÐUGT GREF-
UR UNDAN VÖLD-
UMT0RRU0S
Útvaldir fulltrúar flokkanna, sem
taldir eru hafa vit á efnahagsmálum,
hafa síðustu daga setið sveittir við um-
ræður og útreikninga á hugmyndum um
aðgerðir í efnahagsmálum, sem sjálf-
stæðismenn lögðu fram. Óvíst er, til
hvers þessar andlegu æfingar hafa verið
gerðar.
Sjálfstæðismenn hafa borið fram til umræðu tvo
kosti, sem fela í sér, að vísitalan verði tekin úr sam-
bandi og engar verðbótahækkanir greiddar fram til 1.
september, eða að minnsta kosti verði frestað til þess
tíma 15 prósentustigum í verðbótum. Þessi tillögugerð
væri góðra gjalda verð, ef unnt væri að taka hana til
umræðu í alvöru. Sá böggull fylgir skammrifi, að Geir
Hallgrímsson neitar, að þetta séu tillögur Sjálfstæðis-
flokksins. Þessar hugmyndir megi ekki kenna við til-
tekið faðerni, heldur séu þær aðeins til umþenkingar í
viðræðum um þjóðstjórn. Til hvers eru þær þá?
Halda mætti, að Geir hafi borið fram þessar hug-
myndir sem hugsanlegan samkomulagsgrundvöll við
stjórnarmyndun. Svo er ekki. Hugmyndirnar ganga
mun lengra í kjaraskerðingu en tillögur Framsóknar og
Alþýðuflokks, svo að ekki sé minnzt á tillögur Alþýðu-
bandalagsins. Sé verið að leita samkomulags milli
flokkanna um málefnagrundvöll stjórnarsamstarfs,
eru þessar hugmyndir sjálfstæðismanna líklegri til að
fæla en laða.
í viðræðum um þessar hugmyndir hafa fulltrúar svo-
kallaðra vinstri flokka réttilega bent á, að hugmyndir
sjálfstæðismanna séu ekki líklegar til að hljóta stuðn-
ing verkalýðsforingja og leiða til samkomulags á
vinnumarkaðinum. Til þess séu þær of róttækar og
kjaraskerðingin of mikil, sem í þeim felst. Þetta er að
sjálfsögðu mikilvægt atriði, nú þegar kjarasamningar
eru lausir og kröfur um kauphækkanir ýmist komnar
fram eða væntanlegar á næstu dögum.
Hafí Geir Hallgrímsson i alvöru ætlað að reyna
myndun þjóðstjórnar, verða hugmyndir sjálfstæðis-
manna um efnahagsaðgerðir til að draga mjög úr
líkum á árangri. Menn gera ekki ráð fyrir, að Alþýðu-
bandalagið samþykki þessar hugmyndir, eftir að það
vísaði á bug mun vægari kjaraskerðingu, sem fólst i til-
lögum Framsóknar, og sleit vinstri viðræðunum á því.
Menn eru sammála um, að mjög hafí dregið úr lík-
um á myndun nýsköpunarstjórnar Sjálfstæðisflokks,
Alþýðubandalags og Alþýðuflokks, eftir að athyglin
beindist að efnahagshugmyndum sjálfstæðismanna.
Þær fæli Alþýðubandalagið frá.
Þvert á móti telja margir nú, að senn komi að því, að
enn verði reynt að mynda vinstri stjórn og Lúðvík
Jósepsson fái boltann.
Hugmyndir sjálfstæðismanna eru ekki heldur full-
unnar, svo sem það atriði, hvernig rikið eigi að afla
25—30 milljarða, sem ætlað er, að komi til að bæta
hinum tekjulægstu þá kjaraskerðingu, sem felst í hug-
myndunum.
Þjóðhagsstofnun kann að hafa greitt hugmyndunum
banahöggið, þegar hún segir í umsögn um þær: ,,í
þessum tillögum felst því veruleg slökun í aðhaldi að
ríkisfjármálum, og gæti það sérstaklega orðið afdrifa-
ríkt fyrir greiðslustöðu ríkissjóðs gagnvart Seðlabank-
anum á fyrri hluta ársins, sem að sínu leyti verkar í
þensluátt, og kynni að reynast örðugt að ná því til
baka. Ef marka má fyrri reynslu, yrðu lækkunaráhrif-
in seinlegri í vinnslu en ætlað er.” Þannig er verulega
stórt gat á hugmyndasmíði sjálfstæðismanna, sem enn
er ófyllt.
Að öllu þessu athuguðu er vandséð, til hvers and-
legar æfingar síðustu daga hafa verið gerðar.
V
Áður en íranskeisari flaug til
Panama og settist þar að á eyjunni
Contadora í desember síðastliðnum
fullvissuðu bandarísk yfirvöld hann
um að stöðugleiki í efnahags- og
stjórnmálum ríkisins væri tryggur.
Til að róa hug hins hrakta og afsetta
keisara enn frekar var helzti ráða-
maður í Panama, Omar Torrijos
Herrera hershöfðingi, fenginn til að
bjóða hann persónulega velkominn.
Svo virðist þó sem ráðamenn í
Washington hafi misreiknað afstöðu
margra Panamabúa. lnnan fárra
daga hafði koma keisarans valdið
miklum óeirðum innanlands. Þjóð-
varðlið Panama tók hressilega á móti
og beitti bæði kylfum og vatnsslöng
um. Töldu margir að þar hefði verií
farið að með of harkalegum hætti
Athygli umheimsins beindist siðan af
stjórn Panama fremur en að keisar
anuni nýkomna.
Síðan hefur nokkuð dregið úr
óeirðum þó svo að stúdentar og aðrir
andstæðingar stjórnarinnar hafi
hótað að halda þeim áfram. Meira að
segja getur vel farið svo, þó keisarinn
og lið hans fari á brott einhvern tíma
á þessu ári sem er nýhafið, að stöðu
ríkisstjórnar Panama muni áfram
verða ógnað.
í stuttu máli má segja að svo virðist
sem Panamamenn séu að verða
þreyttir á Torrijos hershöfðingja.
Eftir ellefu ára valdatíð hans þjáist
landið af efnahagslegri afturför, mik-
illi spillingu í opinberu lífi auk óreiðu
og pólitískt frelsi er mjög takmarkað.
Torrijos hershöfðingi er ekki nægi-
lega óvinsæll til þess að myndaðir
hafi verið skæruliðahópar gegn
honum en hann er heldur ekki nægi-
lega virtur til þess að einræðistilþrif
hans og mistök séu látin óátalin af
þegnunum.
Margir finna hershöfðingjanum
það helzt til foráttu að hann hefur
enga mótaða stefnu. Hann barði
niður kommúnista árið 1968, er hann
kom til valda, og stóð fyrir mikilli
efnahagsþenslu. Síðar sneri hann við
blaðinu árið 1970 og gerðist þjóð-
ernissinni. Hann barðist fyrir yfir-
ráðum Panama á skipaskurðinum
mikla sem liggur í gegnum landið og
var þá i eigu Bandaríkjamanna.
Hann hóf einnig ýmsar aðgerðir
heima fyrir sem voru vinsælar hjá al-
þýðu manna. Fyrir einu ári eða svo
gerðist hann meiri hægri maður og
vill nú hvetja einkaaðila og erlenda
fjármagnseigendur til að fjárfesta í
Panama. En vegna hringlandaháttar
Torrijos treysta kaupsýslumenn
honum ekki og hann hefur einnig
misst trúnað vinstri manna og for-
ingja verkalýðshreyfingarinnar.
Ekki er hann stöðugri í rásinni í
utanríkismálum. Torrijos er sagður
meta mest þá Jimmy Carter Banda-
ríkjaforseta og Fidel Castro forseta
Kúbu af erlendum þjóðhöfðingjum.
Á liðnu ári veitti hann sandinistum í
Nicaragua fjárhagslega og hernaðar-
lega aðstoð á meðan þeir voru að
Undirbúningur kjarasamninga:
Einkamál fárra
verkalýdsforingja?
Nú stendur fyrir dyrum þriðja
kjaramálaráðstefna ASÍ, sem mun
eiga að reka endahnútinn á undirbún-
ing komandi kjarasamninga.
Ég hef ekki setið þessar ráðstefnur,
en mig langar að gera athugasemdir
við þá aðferð sem stórir hlutar verka-
lýðsforystunnar nota við undir-
búning kjarasamninga. Það má
segja, að þessi aðferð sé orðin hefð. í
henni felst í stórum dráttum, að allar
helstu ákvarðanir eru teknar án sam-
ráðs við almenna félagsmenn. Það
virðist helst vera formlegheitanna
vegna, sem niðurstöður eru síðan
kynntar félagsmönnum.
Forsvarsmenn stéttarfélaga og
sérsambanda fara á ráðstefnur ASÍ
án þess að halda fundi í eigin félagi
og spyrja félagsmenn: Á hvaða mál
eigum við að leggja mesta áherslu á
Alþýðusambandsráðstefnunni?!
Hverjareru brýnustu kröfur okkar?”
Nei, í þess stað eru skipaðar nefndir
á ráðstefnunum og þar eru kröfurnar
mótaðar fyrir félagsmenn. Félags-
menn fá í besta falli að vita hvaðgerist
á þessum ráðstefnum, a.m.k. sumt. í
versta falli eru ekki einu sinni haldnir
fundir. Yfirleitt er ekki gert ráð fyrir
Kjallarinn
Sumarliði ísleifsson
að óbreyttir félagsmenn geti haft
áhrif á og breytt því, sem|
ráðstefnurnar hafa ákveðið
Sjálfsagt er þetta ekki algilt, en
sennilega ríkjandi i stéttarfélögunum.
Þetta sýnir það sem margir mætir
meitn hafa bent á, að samningsréttur
einstakra stéttarfélaga stefnir hrað-
byri í þá átt að verða formsatriði.
Samningsrétturinn og valdið færist
til ASÍ.
Hvernig ætti
að fara að?
Að mínu mati er öfugt farið að.
Öllu eðlilegra væri, að áður en
nokkrar ráðstefnur væru haldnar,
væru félög og sambönd búin að
koma sér niður á hvaða kjarakröfur
og félagsleg réttindamál, þau ætluðu
að leggja mesta áherslu á. Síðan væri
athugað út frá því, hvaða samstaða
væri möguleg og um hvaða mál.
Kröfugerð
Kröfugerðin skiptist í megin-
atriðum i tvennt. Annars vegar eru
félagslegar kröfur, sem snúa ,,að
samskiptum við ríkisvaldið í kom-
andi kjarasamningum”. Hins vegar
eru kaupkröfurnar.
Um félagslegu kröfurnar má margt
gott segja. Þær taka á mörgum brýn-