Sunnudagur fylgirit Þjóðviljans - 19.04.1964, Side 5

G.iarni Jónssnn frá Vogi
Ritstjóri í Stálfjalli
— Kunnugir hafa sagt mér
að þú hafir verið meira en
biaðastrákur — að þú hafir
sjálfur gefið út blöð verið
blaðamaður og ritstjóri og að
þú hafir átt sökina og heið-
urinn af því fræga blaði,
Harðjaxli..
— Já, ég var sprautan í að
koma Harðjaxli í gang.
Raunar hafði ég gefið út blöð
áður, en þau voru öðruvísi.
— Nú hvenær var það?
— Það var vestur í Stál-
fjalli við Breiðafjörð, þá var
ég fyrst „ritstjóri“.
— Þú ætlar þó ekki að
segja mér að það hafi verið
gefin út blöð í Stálfjalli —
illkleifum hömrum og ó-
byggð!
— Jú, einmitt. Það var
1917 vestur í Stálfjalli sem
ég gerðist fyrst ritstjóri.
,,Námukjaftur“
— Hvern fjandan voi-uð þið
að gera vestur í Stálfjalli?
— Það var unnið þar við
kolanám árin 1916, 1917 og
1918. Eg var þarna sumarið
1917.
Hvar gátuð þið hafzt við
í fjallinu?
— Örlítið undirlendi er
þarna sem við vorum, og
munnmæli herma að þar hafi
einhverju sinni verið býli. Við
^juggum þarna í timburskýli.
Sumarið 1917 vorum við
þarna 23 Islendingar, 3
sænskir verkamenn, sænskur
verkstjóri og danskur verk-
fræðingur. Umsjónarmaður
var Guðmundur bryggjusmið-
ur Elentínus Guðmundsson.
Matselja var þarna með 2
börn sín og aðstoðarstúlku.
AIls voru þarna yfir 30
manns. Þetta sumar var lítill
samgangur við annað fólk.
Það var ýmislegt glamrað til
dægrastyttingar, en það var
allt í léttum tóni, — og ein
dægrastyttingin var að gefa
út blað. Það var handskrifað
og þar sem þarna vann einn
prentari, Sveinn Ásmundsson,
var það sjálfsagt að hann
,,prentaði“ það, og dæmdist
því á hann að skrifa blaðið
.... Já, ég skrifaði talsvert
af þvi sem í því birtist og
var „ritstjórinn".
— Hvað hét þetta Stál-
fjallsblað og um hvað var
það ?
— Blaðið hét Námukjaftur
og efnið var allt í léttum
tóni, sneiðar og grín innbyrð-
is um lífið þarna, sem hafði
ekkert gildi utan þessa stað-
ar. Það var bæði í bundnu
og óbundnu máli. Þarna voru
tveir hagyrðingar, Nikulás
Steingrímsson og Ingvar Lár-
usson, sem ortu í það.
Já, það komu nokkur blöð
út af Námukjafti.
„Gott var vatns-
bólið . . . “
— Voruð þið ekki inni-
lokaðir þarna — sambands-
latisir við annað fólk?
— Við höfðum róðrarbát en
hann eyðilagðist í gjóthruni
um sumarið. Þá var tekið til
ráðs að gera flatbytnu svo
hægt væri að ná sér í soðn-
ingu, en nógur þyrkslingur
var þarna rétt uppi við land-
steina. Sveinn prentari og
„Stóri-Kalli“ (annar Svíi hét
„Litli-Kalli) smíðuðu flat-
bytnuna. Svíarnir töluðu alls
ekki íslenzku og því urðum
við mjög hissa þegar „Stóri-
Kalli“ sagði einn daginn með
ágætum íslenzkum málhreimi:
„Hér er fólk sem kann að
byggja báta.“
Einu sinni fórum við 4—5
í blíðskaparveðri á bátnum
vestur í Skor og skoðuðum
staðinn. Þar sá ég smávegis
rústir. Þar hafði eitt sinn
verið búið, en það vissi ég
ekki þá, hefði annars skoðað
þetta betur, en mér þótti
merkilegt að sjá þann stað
þar sem Eggert Ólafsson
hafði seinast fasta jörð undir
fótum 30. maí 1768.
Þegar manntalið var tekið
1703 voru í Skor (sem þá var
eign Saurbæjarkirkju á
Rauðasandi): Guðmundur
Jónsson 55 ára, Sigríður Þor-
valdsdóttir k.h. 64 ára, Þór-
unn dóttir þeirra 20 ára og
Þorbjörg 15 ára, Guðrún
Hildibrandsdóttir, móðir
bónda 81 árs, Ólafur Gunn-
laugsson vinnupiltur 17 ára,
Sigriður Þorláksdóttir vinnu-
kona 44 ára og Halldór Þor-
steinsson, Húnvetningur, hús-
maður 56 ára. 1 Jarðabók
Árna Magnússonar frá þessu
ári segir að í Skor hafi fyrst
byggzt þá fyrir 60 árum og
hefur það þá verið um 1640.
Ennfremur segir að í Skor sé
þá í eyði ein sjóbúð af þrem-
ur. Annarri sjóbúðinni fylgdi
pottur sem Guðrún Eggerts-
dóttir ríka frá Skarði átti —
og tók leigu fyrir
Eg hafði ekki vit þá til að
Skúli Thoroddsen
skoða þetta eins og ég myndi
hafa gert síðar. Þarna er
nokkurt undirlendi, aðeins þó
fyrir lítið býli — en gott var
vatnsbólið og fallegur var
lækurinn sem rann niður
Skorina.
„Klifurdýr að
vestan“
— Einn okkar í þessari
ferð var með byssu og skaut
skarf. Svo rerum við lengra
vestur eftir og 'komum að há-
um stökum kletti í sjónum,
lögðum að honum og einn fer
úr bátnum og byrjar að príla
upp klettinn. Eg aðvaraði
hann — en hann bara kumr-
aði og hlóí Svo hvarf hann,
og litlu síðar heyrðum við
eitthvað detta í sjóinn og
hugsuðum: — Nú, þar fór
hann! En svo heyrðum við
annan skell og síðan hvern af
öðrum. Ekki gat hann alltaf
verið að detta! Þetta voru
skarfsungar sem hann henti
niður til okkar. Við tíndum
þarna upp 76 skarfsunga,
sem hver um sig var þyngri
en fullorðni skarfurinn sem
hafði verið skotinn. Svo kom
maðurinn niður — og gekk
greiðlega — þetta var klifur-
dýr að vestan, Kristinn Jó-
hannesson, nú verkstjóri hjá
Reykjavíkurhöfn Hann sagði
að mjög matarlegt hefði verið
þarna uppi af allskonar æti
sem ungunum hafði verið
fært. Skarfsungarnir álpuðust
fyrir fílinn, sem spjó á þá og
blindaði þá; svo fleygði
Kristinn þeim niður.
Hármeðalð
— Var samt ekki daufleg
vist þarna?
— Það var furða hvað við
gerðum okkur til dægrastytt-
ingar, þó ekki væri það stór-
kostlegt, og það voru ýmsar
gráar glettur hafðar í frammi
þarna. Einn sunnudag fórum
við nokkrir upp á fja.ll. til
Framhald á bls. 141.
SUNNUDAGUR — 137