Vísbending - 27.07.1983, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
2
íslenska krónan:____________
Stefnan í gengismálum.
Hvað er gengi?
Gengi íslensku krónunnar var
fellt um 14,6% 27. maí síðastlið-
inn; verð á erlendum gjaldeyri
hækkaði um 17,1 % að meðaltali.
Verð á Bandaríkjadollara hafði
þá hækkað frá 31. desember
1982 úr kr. 16,60 í kr. 27,20 í
júníbyrjun, en verðið í síðari
hluta júlímánaðar er um 27,70.
Þrátt fyrir yfirlýsingar stjórnvalda
um að stefnan í gengismálum
sé að halda gengi krónunnar
stöðugu út áriö, gæti gengi doll-
arans orðið um kr. 30-31 undir
lok ársins. Gengi íslensku krón-
unnar er ekki verð á þjóðarfram-
leiðslu íslendinga né heldur
nokkurri einstakri framleiðslu-
vöru. Gengið er verðmæti krón-
unnar miðað við aðra gjaldmiðla,
t.d. er ein króna jafnverðmæt og
3,6 cent (kr. 27,70 í einum doll-
ara). Þannig hlýtur verðmæti
krónunnar að rýrna þegar krón-
unum fjölgar (peningamagn
eykst) án þess að aukin verð-
mæti standi að baki. Á íslandi er
ekki frjáls markaðurfyrirgjaldeyr-
isviðskipti og því ekki um frjálsa
verðmyndun krónunnar að
ræða. Til eru fáeinar kenningar
eða reglur um þróun gengis
gjaldmiðla þar sem gjaldeyris-
markaður er frjáis. Þær helstu
eru reglan um kaupmáttarjöfnuð,
reglan um vaxtajöfnuð, og Fish-
er-reglan svonefnda.
Kaupmáttarjöfnuður.
Samkvæmt reglunni um kaup-
máttarjöfnuð (Purchasing Power
Parity) er raunvirði allra gjald-
miðla, sem fá að fljóta án íhlut-
unar stjórnvalda, hið sama. Kosti
einn dollari kr. 27,70 ætti sam-
kvæmt reglunni að fást sama
magn af vörum fyrir einn dollara
í Bandaríkjunum og fyrir kr.
27,70 á íslandi. Hækki verðlag í
Bandaríkjunum um 1% og um
2% á íslandi, verður verð á doll-
ara í krónum að hækka um 1 % til
að halda kaupmáttarjöfnuði.
Reglan um kaupmáttarjöfnuð á
helst við þegar litið er á breyting-
ar gengis yfir nokkurra ára skeið,
en kemur að litlu gagni við skýr-
ingar á breytingum gengis þegar
skemmra er litið.
Sveiflur í raungengi.
Á línuritinu er sýnd þróun raun-
gengis krónunnar mánaðarlega
frá janúarmánuði 1980 til miðs
árs 1983 auk framreiknaðs raun-
gengis til næstu áramóta. (
spánni er gert ráð fyrir að meðal-
gengi krónunnar haldist óbreytt
til áramóta og miðað er við þá
spá um lánskjaravísitölu sem
birtist í fyrsta tölublaði Vísbend-
ingar. Upplýsingar um verð í nú-
gildandi lánskjaravísitölu eru um
50 daga gamlar. í raungengis-
reikningunum var lánskjaravísi-
talá því flutt til um tvo mánuði,
þ.e. júlígildi notuð í maí, ágúst-
gildi notuð í júní, o.s.frv. Erlenda
verðvísitalan, sem notuð er í
raungengisreikningunum, er
vísitala neysluvöruverðs í iðn-
væddum ríkjum. Hér hefur
stærðin, sem dregin er í línurit-
inu, verið nefnd raungengi, en
raungengi er jafngilt hlutfallinu
milli þess gengis, sem fæst með
því að halda kaupmáttarjöfnuði í
sama horfi og var 1980, og
skráðs meðalgengis á hverjum
tíma.
í línuritinu kemur fram að raun-
gengi féll á síðari hluta ársins
1980, en hækkaði áfyrri hlutaárs
1981. í upphafi árs 1982 var
gengi krónunnar fellt, en raun-
gengi var þó lægra á síðari hluta
ársins 1982 en á fyrri hluta þess
árs. Lægst er þó raungengi á
þessum fjögurra ára bili á fyrri
hluta árs 1983, næstum 20%
undir meðaltali ársins 1980. Ef
skráð gengi breytist ekki út árið
hækkar raungengi talsvert og er
erfitt að sjá forsendur þeirrar
hækkunar á þeim tíma við núver-
andi aðstæður í efnahagsmál-
um. Til að halda vísitölu raun-
gengis í um 80 (1980=100) í
árslok þyrfti meðalgengi að
lækka um nálægt 9% og yrði
dollarinn þá skráður á um kr. 31 í
árslok.
Vísitala raungengis íslensku krónunnar 1980-1983.
1980=100. Frá júií til desember 1983: Spá m.v. óbreytt meðalgengi.
1980
1981