Vísbending - 24.08.1983, Qupperneq 2

VÍSBENDING
2
Þjodarbúskapur á íslandi:
Eru umskipti 7 vændum?
Vaxandi verðbólga, erlendar
skuldir og þverrandi hagvöxtur á
árunum 1980 til 1983.
í næsta tölublaði Vísbendingar,
sem út kemur 31. ágúst, verður
birt spá um verðbólguna til árs-
loka 1984. Þessi spá er reiknuð
eftir gefnum forsendum bæði
um launahækkanir og gengis-
breytingar á árinu 1984, og um
ytri aðstæður, svo sem aflabrögð
og viðskiptakjör. Hér er að finna
yfirlit um hagstærðir, sem sýnir
stöðuna eins og hún blasir við
nú. Frá árinu 1980 hefur hag-
þróun á íslandi einkennst af
minnkandi hagvexti, vaxandi
erlendum skuldum og verð-
bólgu. Vonir standa til, að á árinu
1983 verði umskipti til hins
betra. Útflutningur fer vaxandi og
nokkuð hægir á verðbólgu á
seinni hluta ársins. Tölur ársins
1983 munu þó ekki allar sýna
umskipti. Verðbólga milli áranna
1982 og 1983 verður meiri en
nokkru sinni fyrr og erlendar
skuldir, sem hlutfall af þjóðar-
framleiðslu, hækkalfka.
Áherslur í efnahagsmálum.
Megináhersla í efnahagsmálum
á árinu 1984 hlýtur því að verða
lögð á að
- stöðva skuldasöfnun í
útlöndum
- draga úr verðbólgunni
- auka hagvöxt á nýjan leik.
Til þess árangur sjáist, einkum í
fyrri atriðunum tveimur, þarf að
- minnka hallann í viðskiptum
við útlönd (t.d. eyða honum
alveg)
, - gæta þess að raunvextir séu
ekki neikvæðir
- hafanákvæmargæturáþviað
peningar í umferð aukist ekki
um of.
Viðskiptajöfnuður.
Mikill halli á viðskiptum við
útlönd á síðasta ári (10% af
vergri þjóðarframleiðslu, VÞF)
stafaði bæði af auknum innflutn-
ingi og samdrætti í útflutningi.
Viðskiptajöfnuður er munurinn á
greiðslum frá útlöndum fyrir
vörur og þjónustu og greiðslum
til útlanda fyrir vörur og þjónustu,
þar með taldir vextir af erlendum
skuldum. Viðskiptahalli er þvf
mælikvarði á hreina aukningu í
erlendum skuldum, en hægt er
að greiða niður erlendar skuldir,
ef afgangur er. Þjóðhagsstofnun
telur að hallinn á viðskiptum við
útlönd minnki úr 10% af VÞF í
fyrra í um 2-3% í ár, bæði vegna
meiri útflutnings en í fyrra og
minni innflutnings. Miðað er við
að viðskiptakjör á næsta ári hald-
ist svipuð og nú er eða heldur
betri, og að aflabrögð verði með
líkum hætti og í ár. Til að hallinn
minnki enn á árinu 1984 þarf
- raungengi að haldast lágt (t.d.
svipað og í ár)
- háa raunvexti (hærri en í ár)
- kaupmáttur kauptaxta að
haldast svipaður og í ár.
Ríkissjóður.
Halli á rekstri ríkissjóðs, sem
fjármagnaður er með nýjum
peningum frá Seðlabanka, hefur
sum undanfarin ár verið mikil-
væg orsök peningamyndunar og
þenslu, og eru árin 1974, 1975
og hugsanlega 1983 einna verst.
á peningaþenslu, vegna þess að
halli fer venjulega vaxandi
framan af ári, en lækkar á síðari
hluta árs. Staða ríkissjóðs við
Seðlabanka í maílok undanfarin
ár er sýnd í töflunni. Staðvirtu
tölurnar bera með sér, að ár.ið
1983 er líkt árinu 1979 hvað
þetta varðar. Lán Seðlabanka til
ríkissjóðs auka við grunnfé.
Þessar tölur gefa þó ekki rétta
mynd af peningamyndun af
opinberum rekstri. Veigamiklar
opinberar framkvæmdir eru ekki
skráðar í A-hluta ríkisreiknings,
en fjár til slikra framkvæmda er
að miklu leyti aflað með lán-
tökum í útlöndum.
Vextir.
Við fjárfestingarákvarðanir
skiptir mestu máli hvaða raun-
vöxtum búist er við á næstunni,
og þar með hvaða verðbólgu
menn eiga von á. Þegar litið er á
Lán Seðlabanka til ríkissjóðs
Staða í lok mánaðar.
Milljónir Lánskjaravfsitala, Áverðlagi
króna maf 1979=100 maí1979
maí 1979 .............. 349 100 349
maí 1980 .............. 355 158 225
maí 1981 459 246 187
maí 1982 .............. 342 356 96
maí 1983 ............. 1099 625 369
Árslokatölur gefa þó ekki alltaf þjóðarbúið í heild þarf líka að
rétta mynd af áhrifum ríkissjóðs taka tillit til allra lánaforma sem