Vísbending - 28.09.1983, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
Gengistryggð afurðalán
Breyting afurðalána frá fyrri við-
miðun við innlenda vexti í
gengistryggð lán var hluti af
þeirri vaxtakjarabreytingu sem
stjórnvöld hafa ákveðið. Eftir að
breytingin tekur gildi miðast
afurðalán við SDR, en vextir á
SDR-tengdum lánum eru nú
um 9%. Hér er án efa um að
ræða spor í rétta átt, því að
útflutningstekjur ráðast að
verulegu leyti af gengi íslensku
krónunnar og réttmætt er að lán
vegna útflutningsafurða hafi
ekki aðra viðmiðun. Miðað við
þá lágu vexti sem lengst af hafa
verið á innlendum afurðalánum
er óvíst að útflytjendur hafi alltaf
þann hag af breytingunni í
gengisviðmiðun sem nú er í
vændum. En sérstök ráðstöfun
stjórnvalda á gengismuni sem
til verður við gengislækkanir
hlýtur nú að heyra sögunni til.
Rök með og á móti vaxtalækkun
Óþarft er að fjölyrða um það að
lækkun vaxta dregur úr útgjöld-
um þeirra sem skulda. Fram-
leiðslukostnaður ætti því að
lækka og hagur þeirra heimila,
sem bera þunga vaxtabyrði,
skánar. Sé tekið mið af kostn-
aðarsjónarmiðum einum
saman, ættu því vextir að vera
eins lágir og frekast er unnt.
En vextir eru fyrst og fremst
verð á lánsfé; tæki til að stýra
fjárfestingu og annarri verð-
mætaráðstöfun. Til að draga úr
verðbólgu verður þjóðin að
eyða minnu en hún aflar. Háir
vextir auka sparnað að öðru
gefnu. Með auknum sparnaði
dregur úr innflutningi og til
dæmis verður þá unnt að fjár-
magna lánsþörf ríkisins með
innlendum sparnaði í stað
erlendra lána. Vera kann að viss
aðlögun á verðbótaþætti vaxta
hafi verið nauðsynleg. Sé tekið
mið af þeim sjónarmiðum sem
hér hefur verið lýst, gat vaxta-
lækkun beðið þess að árangur
Vextir á ári, %
Fyrir
Innlán: Nú 21.9.
Ávísanareikningar . . 21 27
Alm. sparisj.bækur . . 35 42
Þriggja mán. reikn. . . 37 45
Tólfmán. reikn 39 47
Útlán:
Hlaupareikningar . . . 33 39
Endurs. afurðalán . . . 29 33
Víxillán 33 38
Skuldabr.lán (2 gjaldd.) 40 47
efnahagsaðgerða sæist víðar
en í mælingum framfærslu- og
byggingarvísitölu.
Áh__________________________________________________
Hátt orkuverð kemur í veg fyrir aukna framleiðslugetu
Álverð hefur nú tvöfaidast síðan í
janúar og verð á áli (London Metal
Exchange varð í síðasta mánuði
hærra en verð á kopar, sem þó
hefur einnig hækkað gifurlega
síðan í fyrra. Verð á áli í Bandaríkj-
unum er þó enn hærra, um það bil
12% hærra en í Evrópu. Mikill
hagvöxtur undanfarna mánuði í
Bandaríkjunum hefur aukið mjög
eftirspurn eftir áli þar, en um það
bil helmingurinn af öllu framleiddu
áli er notaður í Bandaríkjunum.
í grein, sem lan Rodger ritaði ný-
lega í Financial Times, kemur
fram að síðastliðin þrjú ár hafa
verið einhver hin verstu í sögunni
fyrir álframleiðendur. Fram-
leiðslugeta í álbræðslu í hinum
vestræna heimi hefur haldist að
mestu óbreytt í kringum 13,9
milljónir tonna síðan 1980.
Notkun á áli var aðeins 10,9 millj-
ónir tonna í fyrra og framleiðsla
aðeins 10,5 milljónir tonn. Van-
nýtt framleiðslugeta í fyrra nam
því um 3,5 milljónum tonna.
Áætlað er að verksmiðjur með
framleiðslugetu uppá2,5 milljónir
tonna verði aldrei framar notaðar,
og aðrar með framleiðslugetu upp
á 0,5 milljónir tonna verði því að-
eins nýttar að nýju að álverð
hækki um fjórðung til viðbótar. f
sömu grein kemurfram að næst-
um öll álver í Japan munu óarð-
bær miðað við núgildandi verðlag
á áli. Sama máli gegnir um flest ál-
ver í Evrópu og mörg i Bandaríkj-
unum. Flest þessara álvera hafa
þó verið starfrækt, annaðhvort
vegna þess að til hafa komið
beinir styrkir frá hinu opinbera
eða sérstakir samningar um raf-
orkuverð. Töluverð óvissa er nú
talin ríkja bæði um það hve lengi
styrkjum þessum verður haldið
áfram og hvort óarðbærustu
álverin verði tekin í gagnið aftur
komi enn til verulegrar hækkunar
á álverði í heiminum.
Einsogfyrrsegirerum helmingur
álframleiðslunnar í heiminum not-
aður í Bandaríkjunum. Um það bil
fjórðunguraf framleiddu áli er not-
aður við smíði á samgöngutækj-
um, og fer hlutur áls í bílum sífellt
vaxandi vegna viðleitni framleið-
enda til að létta þá. Sem næst
annarfjórðungurálframleiðslunn-
ar er notaður í byggingariðnaði.
Bæði í Bandaríkjunum og Bret-
landi er markaður fyrir notað ál;
um 38% af áli í Bandaríkjunum er
sent í endurvinnslu og um 30% (
Bretlandi; önnur lönd eru
skemmra á veg komin á þessu
sviði.
Þegar litið er fram á við virðist
ótvírætt að eftirspurn eftir áli fari
vaxandi. Sem stendur er aðeins
vitað um nálægt 0,5 milljón tonna
aukningu á framleiðslugetu sem
bætast mun við á næstu 15 mán-
uðum. Miðað við núverandi verð
á áli og orku til álframleiðslu virðist
ekki hagkvæmt að reisa ný álver.
Helst var að vænta að ráðist yrði í
byggingu nýrra álvera f Kanada,
þar sem næg vatnsorka er enn
fyrir hendi og í Ástralíu, vegna
báxitnámanna. En í hvorugu land-
inu hafa stjórnvöld verið reiðubú-
in til að semja um sölu á raforku á
því verði að álframleiðendur telji
hagkvæmt að byggja ný álver.