Vísbending - 02.11.1983, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
um eða DM (Libor vextir um 6,12%
og 5,81%). En þessir gjaldmiðlar,
ásamtyeni, eru hvað sterkastirgagn-
vart dollara um þessar mundir, og
það er þvi veruleg hætta á þvl að
skuldir I þessum myntum hækki I
dollurum. Ef lánið er til langs tlma er
ef til vill hyggilegast að miða við SDR
eða ECU eða einhverja aðra mynt-
körfu. Með þvl móti er dregið úr
hættunni á þvl aö lenda á gjaldmiðli
sem helst hár I verði á lánstlmanum.
Önnur leið er að taka lán sem flytja
má á milli gjaldmiðla á ákveðnum
tlmum, en I þvl felst meiri áhætta og
auk þess er mikil árvekni nauðsynleg
til að fylgjast vel með á gjaldeyris-
markaði frá degi til dags.
Gengisáhætta eftlr löndum og eftlr
myntum.
Tvær meginaðferðir eru til að greina
gengisáhættu fyrirtækja sem stunda
viðskipti á alþjóðlegum markaði.
Önnur er að líta á gengisáhættu eftir
löndum, hin að meta áhættu eftir
myntum. Fyrirtæki sem meta gengis-
áhættu vegna eigna, skulda, gjalda
og tekna eftir löndum miða því við
hag af starfsemi fyrirtækisins I hverju
landi fyrir sig, en heildarhagsmunir
eru látnir ráða sé áhætta metin eftir
myntum.
Með „landaaðferðinni" eru þannig
mældar líkur á gengistapi eða geng-
ishagnaði I hverju landi, en með
„myntaðferðinni" er reynt að meta
líkurnar á gengishagnaði eða -tapi I
hverri mynt hvar I starfsemi fyrirtæk-
isins sem sú mynt er notuð. Ef mynt-
aðferðin er notuð verða þvl allar upp-
lýsingar um starfsemi fyrirtækisins
frá degi til dags að vera á einum stað
þar sem ákvarðanir um gengistrygg-
ingu eru teknar. í landaaðferðinni
felst I reynd að litið er á starfsemina I
hverju landi sem sjálfstæða einingu.
Kostlr og gallar landa- og myntaðferðar
Kostirnir við myntaðferðina eru að
kostnaði við fjármagnstilfærslur og
gengistryggingar er haldið eins lág-
um og unnt er, þar sem fullt tillit er
tekið til allrar starfsemi fyrirtækisins.
Þannig er myntaðferðin nauðsynleg
við áætlanagerð og nauðsynleg til að
hafa heildaryfirsýn yfir fjárhag fyrir-
tækisins. Kostirnir við landaaðferð-
ina eru einkum að hún hvetur dóttur-
fyrirtækin I hverju landi til að taka eins
litla áhættu og hægt er I gjaldeyris-
viðskiptum. Þannig er hægt að rekja
gengishagnað eða -tap til þess
staðar þar sem hann átti sér stað.
Þau fyrirtæki, sem lengst eru komin,
beita tölvulíkönum til að meta geng-
isáhættu bæði með landa- og mynt-
aðferðinni. Þannig fæst besta yfirlit
yfir hag fyrirtækisins og um leið er
hægt að halda kostnaði við gengis-
tryggingar I lágmarki.
Hvernig ræðst gengi
rúblunnar?
Gengi rúblunnar er bundið sex
myntum, SDR myntunum fimm,
dollara, pundi, frönskum frönk-
um, DM og yeni, að viðbættum
svissneskum frönkum. í tvíhliða
viðskiptum Finna og Rússa eru
flestir samningar gerðir I rúblum
og greitt er fyrir vörur I rúblum að
mestu. Aðeins I olíuviðskiptum er
miðað við dollara. Finnska markið
er þannig eini vestræni gjaldmið-
illinn sem skráður er gagnvart
rúblunni, en það nægir til að fá
mynd af því hvernig rússnesk
stjórnvöld haga gengisstjórn og til
að meta vigt myntanna sex I við-
miðunarkörfu rúblunnar. Vogirnar
eru nokkurn veginn sem hér
segir:
%
US dollari .......... 40
DM .................. 25
Sterlingspund .... 11
Franskurfranki ... 8
Yen .................. 8
Svissneskurfranki . 8
Heimild: Euromoney
Þessar vogir eru taldar hafa gilt
frá september 1981 og virðist
gengi rúblunnar hafa verið hækk-
að nokkuð gagnvart körfunni frá
september 1981 og til ársloka
1982. Allt frá október 1977 fram til
september 1981 virðist gengi
rúblunnar hafa haldist stöðugt
gagnvart þeirri körfu sem þá var
miðað við.
Um lítil gjaldmiðils-
svæði
í síðustu viku var í örstuttu máli
fjallað um „Fastgengi og dollara-
fót" í Vísbendingu. („The Econo-
mist", 22.-28. okt. er spurt „Can
a country be too small to have its
own currency?" Hvers vegna
smáríki þurfi eigið myntkerfi
þegar heil landssvæði innan
stærri ríkja komast af án sérstakr-
ar myntar? Hér verður drepið
lauslega á örfá atriði sem fram
koma í þessari grein. Segja má að
héruð hefðu sama hag af eigin
mynt og smáríki, þannig að hægt
væri að breyta gengi gagnvart
gjaldmiðlum nácrannahéraða.
En landshlutar eru frábrugðnir
sjálfstæðum ríkium að því leyti til
að landshlutar .ru hluti af félags-
legri og stjórnr.iálalegri heild. Því
þurfa þeir ekki eins á sjálfstæðri
mynt að halda og smáríkið sem
standa þarf á eigin fótum. „Halla-
rekstur" í ákveðnum landshluta
má jafna með ríkisstyrk. Sem
dæmi má nefna héruð á Norður-
Englandi og á Skotlandi, héruð í
Norður-Noregi, jafnvel Færeyjar,
o.s.frv.
Smáríki sem vilja teljast sjálfstæð
geta ekki notið styrkja í þessum
mæli. Þess vegna þurfa þau að
geta breytt gengi til að fleyta sér
yfir kreppur. Gengislækkun
dregur úr innflutningi um stundar-
sakir og örvar atvinnustarfsemi
vegna hærri útflutningstekna,
m.ö.o. bætir samkeppnisstöðu
innlendra atvinnugreina gagnvart
erlendum keppinautum og dregur
úr kaupmætti heima fyrir um leið.
En slíkur leikur með verð myntar-
innar getur aldrei gengið til lengd-
ar. Fólk fer að sjá við gengislækk-
unum og fer jafnvel að miða við
erlendan gjaldmiðil í viðskiptum til
að reyna að sleppa undan þeirri
skerðingu á lífskjörum sem í
gengisfellingu felst. En smárikið
á sér engan bakhjarl eins og
hérað, sem lendir i tekjumissi.
Minni framleiðsla og minni þjóð-
artekjur verða að koma fram í
lægri launum og minni kaupgetu.