Vísbending - 30.11.1983, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
2
Gengl krónunnar frh.
fyrir, en vöruskipti I október voru
óhagstæðari en vonast hafði veriö tll.
Jafnframt sýna tölur um söluskatts-
veltu á fyrstu nlu mánuðum ársins,
að samdráttur I verslun er mun minnl
en búist haföl verlð vlð eftlr efna-
hagsaðgerðlrnar I maílok, Kaup-
máttur á fyrstu þremur ársfjórðung-
unum var um 15% lægrl en á sama
ttmablll t fyrra, en veltutölur benda tll
að samdréttur I verslun hafl aðeins
verlð 4-5%, Nokkur munur kemur
fram é söluskattsskyldum vörum
(aðallega matvælum) og öðrum og
heíur sala söluskattsskyldra vöru-
tegunda mlnnkað melra en hlnna.
Þessar tölur kynnu aö fela ( sór
ábendlngu um að eftlrspurn innan-
lands sé melrl heldur en relknað
hafðl verlð með og vlðskiptajöfnuöur
þvt hugsanlega ekkl elns tryggur og
vonast hafðl verlð eftlr. Vlð þvt ættl að
bregóast með þvf að hækka vexti,
lækka gengl, hækka skatta og draga
úr útgjöldum rtklssjóðs. Sem
stendur eru allar þessar stærðir
bundnar að meira eða minna leyti og
háðar opinberum ákvörðunum. Ef
gengl og vextir réðust að einhverju
leyti á frjálsum markaði kæmu breyt-
Ingar I þessum stærðum miklu fyrr
fram, og þær breytlngar væru boð
um að eitthvað hefði gengið
úrskeiðis t stjórn peningamála.
Gengl krónunnar næstu vlkurnar
Haldi stjórnvöld stefnu sinni! geng-
ismálum óbreyttri er tæplega að
vænta breytinga á gengi krónunnar
fyrr en eftlr áramót. Hór hefur verlð
ttnt til eltt og annað sem bendlr tll, að
hæflleg lækkun gengls gætl verlð
skynsamleg - séu markaössjónar-
mlö höfö I huga.
Auk þess sem meðalgengl krónunn-
ar hefur verlö haldlð föstu I sumar
hefur gengl helstu erlendra gjald-
mlðla verlð tlltölulega stöðugt og þvt
ekkl raskað á nelnn hátt „jafnvægl"
krónunnar. Lttll ástæða er tll að óttast
að verulegar breytlngar séu fram-
undan ágengl mllll helstu gjaldmlðla,
En falll gengl dollarans mlðað vlð yen
og evrópumyntlr rýrna vlðsklptakjör
Islendlnga, þar sem útflutnlngstekjur
eru að mlklum hluta t dollurum, en
greltt er fyrlr Innflutnlng að verulegu
leytl f evrópumyntum, Lækkun á
gengl dollarans velklr þvt gengl krón-
unnar og má búast vlð að gengl falll
að mlnnsta kostl um svlpað hlutfall
og gengl dollarans.
Þegar lltlð er tll næsta árs verður
elnnlg að hafa f huga að minni þorsk-
afll velklr stöðu þjóðarbúslns,
Hversu mlklö fer eftlr þvf að hvaða
markl tekst að lækka tllkostnað f
þorskútvegl. Mlnnl þorskafll gætl leltt
tll þess að raungengl é næsta árl
verlð lægra en éður hafðl verlð gert
ráð fyrlr.
M.kr.
% Peningaútstreymi
% Qrunnfé
u- 12 mánaða breytlngar

0-
jfmamjjAso
1983
Sala ríklsfyrirtækja:
„ Hln lelðin “erað gefa þau
Frumvörp um sölu átján ríkisfyrir-
tækja hafa verið í undirbúningi á
vegum fjármálaráðherra, eins og
fram hefur komið t fréttum. Hafa
undirtektir annarra ráðherra verið
með ýmsum hætti. Sala ríkisfyrir-
tækja hefur einnig verið ofarlega á
baugi í Bretlandi síðan rtkisstjórn
Thatchers settist að völdum. Enn
hafa þó ríkiseinokunarfyrirtæki ekki
verið seld, heldur aðeins hlutabréf
í fyrirtækjum, sem eiga í sam-
keppni við einkafyrirtæki. Á næst-
unni hyggst breska stjórnin snúa
sér að því að selja hlutabréf í fyrir-
tækjum, sem hafa einokunarað-
stöðu og hafa af því tilefni spunnist
umræður, sem eru á margan hátt
fróðlegar.
Samuel Brittan, einn af ritstjórum
Financial Times, hefur stungið upp
á þvt, að einokunarfyrirtækin verði
gefin þjóðinni t stað þess að selja
hlutabréf f þeim. Hugmyndin er
ekki ný, og hafa svipuð sjónarmið
verið nefnd ( sambandi við dreif-
ingu tekna bæði af oltulindunum
Breta t Norðursjó og einnig af auð-
lindum íslendinga t fiskimiðunum
umhverfis landið. Rök Brittans eru
I stuttu máli þessi.
Ef hlutabréf ríkisins (einokunarfyr-
irtæki eru seld geta fjáðir einstakl-
ingar (og fyrirtæki) eignast þessa
hluti, og því kemst ríkið ekki hjá því
að grtpa samtímis til ráðstafana til
að auka samkeppni á viðkomandi
markaði. Árangurinn er þó oft lítijl,
svo að einokunarfyrirtækið starfar
áfram á svipaðan hátt og fyrr þótt að
hluta sé það nú t eigu einkaaðila.
Við þetta bætist að lægra verð fæst
fyrir bréfin en ella ef ríkið dregur að
marki úr einokunaraðstöðu fyrir-
tækisins áður en hlutabréf eru seld.
Ríkissjóður fær því hærra verð fyrir
bréfin, ef samkeppnisaðstöðu fyrir-
tækjanna er ekkert breytt. Tilraunir
til að auka samkeppni, t.d. með þvt
að breyta lögum þannig að ný fyrir-
tæki komist inn á markaðinn, hafa
oft skilað litlum árangri, eins og fyrr
segir.
Þeir sem eru fylgjandi sölu rlkisfyr-
irtækja í Bretlandi, svo og væntan-
legir kaupendur hlutabréfa, óttast
mest af öllu, að fyrirtækin verði
þjóðnýtt á nýjan leik ef stjórnar-
skipti verða í landinu. En ef hluta-
bréfin eru gefin (t.d. hver vinnufær
maður fær einn hlut) þá er þjóðnýt-
ing síðar meir nánast óhugsandi
nema, með því móti að hvert ein-
asta hlutabréf yrði keypt á markaðs-
verði. Og þar sem hver einasti
maður fengi sinn hlut yrði einokun-
arhagnaðinum réttilega dreift. Sjálf-