Vísbending - 26.04.1984, Side 3

VÍSBENDING
3
Framboóshliðarhagfræðin____________________________
Niöurstööur skattatilraunar Reaganstjórninni í hag
Þegar stjórn Reagans Bandaríkja-
torseta lækkaði skatta í hitteðfyrra var
tekjuskattur í efstu þrepum lækkaður
mun meira en í neðri þrepum skattstig-
ans. Nam skattalækkunin að meðaltali
7,5% en skattar þeirra sem voru í efsta
skattþrepi lækkuðu um 29%. Eftir
öllum venjulegum kenningum hefði
skattbyrði átt að færast frá þeim sem
hæstar höfðu tekjurnar til þeirra sem
minni tekjur höfðu og því hlutu ráðstaf-
anir Reagans andbyr þeirra sem vilja
beita skattkerfinu til tekjujöfnunar.
Framboðshliðarhagfræðingar voru
á annarri skoðun. í framboðshagfræð-
inni er lögð áhersla á að nýta fram-
leiðslugetu hagkerfisins sem best.
Rétta leiðin til þess er að allir hafi hvata
til að afkasta sem mestu og mikilvægt
er að skattkerfið vinni ekki gegn áhuga
manna á að ná sem bestum árangri.
Framboðshagfræði er þannig að
nokkru til mótvægis við keynesíska
hagfræði en Keynesistar leggja sem
kunnugt er allt kapp á að stjórna eftir-
spurn í efnahagslífinu og telja sig geta
beitt ríkisfjármálum og öðrum hag-
stjórnartækjum til þess. Framboðs-
hagfræðingar hafa lagt mikla áherslu
á skattalækkanir til að örva fram-
leiðslu. I Lafferskúrvunni svonefndu
felst að skattalækkanir geti í reynd
aukið tekjur ríkisins vegna þess að
lækkanir á skattprósentum leysi úr
læðingi nýja orku í hagkerfinu og auki
framleiðslu og tekjur-og þannig skatt-
tekjur þótt skattprósentur hafi verið
lækkaðar.
Framboðshagfræðingar töldu
m.ö.o. að lægri skattar á hina auðug-
ustu yrðu til að nýta betur þá fjármuni
sem þeir hafa undir höndum - fé sem
áður hafði verið stungið undan eða
fjárfest í útlöndum kæmi i gagnið og
yki framleiðslu sem aftur yki skatttekj-
ur.
Breytingar á skattbyrði við
skattalækkun Reagans 1981-82
Hlutfall af greiddum
sköttum
1981 1982
$0-10.000 3,0 2,7
$10-15.000 6,1 5,6
$15-20.000 8,0 7,2
$20-50.000 50,0 49,1
$50-100.000 17,9 18,1
$100-500.000 11,9 12,9
$ 500 -1.000.000 . . . 1,4 2,0
$ 1.000.000 og hærri . 1,7 2,4
Heimild: Bandarískafjármálaráðuneytiö, WSJ
Meðfylgjandi tafla sem tekin er úr
Wall Street Journal bendir til að fram-
boðshagfræðingarnir hafi haft rétt fyrir
sér. Með því að lækka skatta mest í
efstu skattþrepum hefur skattbyrði í
reynd ekki hækkað hjá þeim sem minni
tekjur hafa heldur lækkað - og í stað-
inn fyrir að lækka hjá þeim auðugu
hafa skattgreiðslur þeirra hækkað.
Taflan sýnir að einföldun á skattþrep-
um er til tekjujöfnunar en ekki til
hins gagnstæða eins og margir vilja
halda fram, ekki síst hér á landi. Þess
má einnig geta að í fyrra tóku gildi nýjar
reglur í skattamálum í Bandaríkjunum
sem áttu að stuðla að betri skattskilum,
einkum hjá hinum auðugu. Hertu regl-
urnar þykja hafa skilað litlum árangri
og telur Wall Street Journal að þessar
tilraunir bendi til þess að jöfnun skatt-
þrepa sé vænlegri leið til tekjujöfnunar
en hertar reglur.
Þessar hugmyndir eru auðvitað ekki
nýjar af nálinni þótt fátítt sé að geta
sýnt fram á betri skattheimtu með ein-
faldari skattstiga. Islendingar hafa um
árabil greitt útsvar sem verið hefur fast
hlutfall af öllum tekjum. Tekjuskattur-
inn í núverandi mynd ereinkum skattur
á launafólk, svo að notuð séu kunnug-
leg ummæli úr hinni pólitísku umræðu.
Það er því ekki úr vegi að einfalda
tekjuskattstigann stórlega hér á landi -
jafnvel taka upp flata prósentu. Enginn
vafi leikur á því að skattskil yrðu miklu
betri og innheimtan miklu ódýrari - og
tekjujöfnun gæti jafnvel orðið betri I íka.
breyta skattakerfinu í Bandaríkjunum
til að jafnvægi náist aftur á fjármagns-
markaði - ekki aðeins í Bandaríkj-
unum heldur einnig á alþjóðlegum
markaði. En ýmis rök hníga í þá átt að
gagngerar breytingar í skattamálum
kunni að vera á næsta leyti.
I fyrsta lagi er flestum bandarískum
stjómmálamönnum orðið Ijóst að ekki
verður hjá þvi komist að hækka skatta
verulega eftir kosningarnar í nóvem-
ber. Gagngerar breytingar á skatta-
kerfinu á sama tima mundu draga
athygli skattgreiðenda frá sjálfum
skattahækkununum. I þessu sam-
bandi mun vera rætt um almennan
neysluskatt og tekjuskatt með aðeins
einu þrepi eða a.m.k. mjög einfaldan
og án frádráttarliða til að auðvelda inn-
heimtu og draga úr hættu á skattsvik-
um.
í öðru lagi er á það að I íta að ef vextir
hækka svo að skuldugustu þjóðir geta
alls ekki staðið í skilum þá verða það
aðallega bandarískir bankar sem tapa
fé. Raunar er ekki talin mikil hætta á að
skuldugar þjóðir bregðist lánardrottn-
um sínum vegna þess að um leið glata
þær sjálfar lánstraustinu og öllum
möguleikum til að taka aftur lán á
alþjóðlegum markaði.
I þriðja lagi mun áformað að
leiðtogar Vesturlanda ræði vaxtamál
og skattamál á fundi sínum í sumar.
Munu vaxta- og skattamál talin meðal
brýnustu úrlausnarefna leiðtoganna.
Samræming í skattalegri meðferð
vaxtagjalda og vaxtatekna er ekki
síður nauðsynleg til að stuðla að eðli-
legu streymi fjármagns á milli rikja
heldur en samræming í peningamál-
um og verðbólgu.
En allar þessar breytingar munu
taka sinn tíma jafnvel þótt samkomu-
lag næðist og liklegt er að vextir i
Bandaríkjunum haldist háir á næst-
unni. Flest bendir því til þess að hag-
kvæmt sé að dreifa erlendum lánum á
aðra gjaldmiðla en dollara nema gjald-
eyristekjur þær sem eiga að standa
undir viðkomandi láni séu í dollurum.