Vísbending - 14.06.1984, Blaðsíða 2

VÍSBENDING
2
Bandaríkjadollari_______________________________________________
Breytingar á gengi gætu orðið til hækkunar eða lækkunar
Gengið frá áramótum
Miklar sveiflur hafa orðið á gengi
dollarans frá áramótum. Gengi á gjald-
eyrismarkaði hefur verið afar næmt
fyrir ytri aðstæðum. Fréttir úr efna-
hagslífinu eða af stjórnmálasviði hafa
haft mikil áhrif og oft meiri en tilefni
hefur verið til. Við slíkar aðstæður er
ógerlegt að segja fyrir um breytingar á
gengi á næstu vikum. Óvarlegt virðist
að treysta á að gengi dollarans fari
annaðhvort hækkandi eða lækkandi
og ráðlegt að tryggja erlenda samn-
inga gegn breytingum gengis þar sem
því verður við komið. Nánar er fjallað
um tryggingu í erlendum lántökum í
grein um gjaldeyrisstýringu á bls. 3.
uengi dollarans fór hækkandl mest
af frá árinu 1980 til ársloka 1983 en
gæti hafa náð hápunkti I fyrri hluta
janúarmánaðar 1984. Þann W.janúar
kostaði einn Bandaríkjadollari (reiknað
eftir sölugengi Seðlabanka íslands)
2,8434 þýsk mörk, 2,2612 svissneska
franka og tæplega 235yen; og eittster-
lingspund kostaði 1,3932 dollara.
Síðan lækkaði gengi dollarans til 7.
mars og kostaði þá 2,5355 þýsk mörk
eða 2,2040 svissneska franka, svo að
dæmi séu tekin, en þá tók við hækkun
á nýjan leik. Náðigengi dollarans aftur
hámarki þann 10. maí, og kostaði þá
dollarinn 2,7942þýsk mörk eða 2,2948
svissneska franka; og eitt sterlings-
pund kostaði 1,3762 dollara. Eftir það
hefur orðið nokkur lækkun á gengi doll-
arans nema gagnvart pundinu sem
kostaði 1,3752 dollara reiknað eftir
gengisskráningu Seðlabankans þann
24. maí s.l. Allan þennan tíma hafa
orðið mun minni hreyfingar á dollara-
genginu gagnvart yeni, og hefur doll-
arinn kostað frá 222yenum til tæpiega
235 yena það sem af er þessu ári (sjá
myndir neðst I opnunni).
Helstu skýringar
Hvað tekur við á næstunni? Við
þeirri spurningu er ekki til neitt einhlítt
svar en óvissuþættirnir sem áhrif hafa
á gang mála eru einkum þrír. Hvernig
á að fjármagna hallann á fjárlögum í
Bandaríkjunum á næstu árum og
hvernig á að fjármagna sívaxandi við-
skiptahalla? Hagvöxtur í Bandaríkjun-
um hefur verið mjög mikill frá upphafi
síðasta árs en er hugsanlegt að
stofnað hafi verið til of mikillar þenslu
sem leitt geti til vaxandi verðbólgu og
ennþá hærri vaxta? ( þriðja lagi ríkir
nokkuróvissa um efnahagslífið í sam-
keppnislöndum Bandaríkjanna. Nýj-
ustu spár herma að hagvöxtur sé að
glæðast í Evrópu, einkum í Þýskalandi
og Bretlandi, en vinnudeilur í báðum
löndunum varpa nokkrum skugga á.
Vöruskiptahallinn
Hallinn á viðskiptum Bandaríkja-
manna hefur farið vaxandi síðan á
árinu 1982 en hátt gengi dollarans er
þó engan veginn eina skýringin. Aðrar
skýringar eru einkum mikill hagvöxtur
heima fyrir ásamt dræmri eftirspurn á
útflutningsmarkaði, bæði í Evrópu og i
rómönsku Ameríku. Auk þess eru
opinberar tölur um viðskiptahalla
Bandaríkjamanna taldar viðsjárverðar
vegna þess að útflutningur á þjónustu
mun vantalinn og jafnframt ýmsar
fjármagnstekjur. Samanlögð skekkja í
viðskiptareikningum allra þjóða er um
100 milljarðar dollara á ári, þ. e. inn-
flutningur allra landa er um 100 millj-
örðum dollara meiri en útflutningur
allra landa. Ekki er talið ólíklegt að
Bandaríkjamenn eigi um fjórðung
þessa vantalda útf lutnings, um 20 til 30
milljarða. Eftir opinberum tölum var
hallinn 11 milljarðar árið 1982,41 millj-
arður 1983 og búist er við allt að 75
milljarða dollara halla í ár. í árslok í
fyrra voru útistandandi lán Bandaríkja-
manna í öðrum löndum um 125 millj-
arðar dollara. Ef tekið er tillit til 25 millj-
arða skekkjunnar á ári er engan veginn
að því komið enn að Bandaríkjamenn
verði upp á aðrar þjóðir komnir vegna
erlendra skulda. Og reynslan frá
OPEC löndunum sem lengi vel bjuggu
við mikinn viðskiptaafgang sýnir að
misvægi í viðskiptum við útlönd getur
snúist við með skjótum hætti. Þótt
heldur lægra gengi dollaranshjálpaði
án efa til að draga úr hallanum telja
margir að veruleg og snögg gengis-
lækkun dollarans gæti spillt fyrir. Af
henni leiddi að fólk glataði trausti á
dollaranum. Verðbólga ykist á nýjan
leik og vextir hækkuðu enn, en síðast-
töldu áhrifin yrðu engum til góðs.
Veröbólgan
Framleiðslutölur frá Bandaríkjunum
sýna að hagvöxtur á árunum 1983-84
er heldur meiri en í upphafi síðustu
hagsveiflu á árunum 1976-77 og hafa
menn nú vaxandi áhyggjur af því að
verðbólga kunni að taka sig upp á
nýjan leik. Atvinnuleysi hefur lækkað
úr 10,7% í 7,8% á tiltölulega skömm-
Gengi dollarans gagnvart
... þýsku marki
sterlingspundi