Vísbending - 14.06.1984, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
Gjaldeyrisstýring______________________________________________________
Hátt gengi dollarans og háir vextir valda miklum fjármagnskostnaöi
Undir lok greinar um Bandaríkjadoll-
ara hér í opnunni er vikið að því að
nokkur lækkun á gengi dollarans gæti
stuðlað að betra jafnvægi í alþjóð-
legum efnahagsmálum. Vextir kynnu
að hækka eitthvað í Bandaríkjunum en
ef til vill lítið annars staðar. En aðrir
möguleikar eru einnig fyrir hendi: Mikil
hækkun vaxta í Bandaríkjunum og
hækkun á gengi dollarans og síðan
hækkun á vöxtum utan Bandaríkj-
anna; eða hröð lækkun á gengi dollar-
ans með vaxtahækkun í Bandaríkjun-
um og í öðrum löndum. Erfitt er þó að
segja fyrir um hver kosturinn er líkleg-
astur.
Hvernig geta íslensk fyrirtæki sem
standa andspænis þessari óvissu var-
ist skakkaföllum í erlendum viðskipt-
um? Þeir sem skulda í útlöndum þurfa
að halda vaxtakostnaði sem lægstum
án þess að taka óverjandi áhættu á að
lenda í gengistapi.
Vegna afar hárra vaxta í Bandaríkj-
unum sem fremur eru horfur á að fari
hækkandi en lækkandi virðist óráðlegt
að hafa meirihluta erlendra skulda í
dollurum nema að á móti greiðslum
afborgana og vaxta af dollaralánum
komi tekjur í dollurum. Útflutningsfyrir-
tæki sem eingöngu hefur erlendar
tekjur í dollurum ætti hins vegar að fara
varlega í að taka mikil lán í öðrum
myntum þótt vextir séu lægri vegna
gengistapsins sem verður ef gengi
dollarans lækkar.
Fyrirtæki með útflutningstekjur í
öðrum myntum en dollara gætu alveg
sparað sér dollaralán án þess að taka
áhættu vegna gengistaps, en vextir á
dollaralánum eru sturidum allt að
helmingi hærri en vextir á lánum í
svissneskum frönkum eða þýskum
mörkum.
Loks eru þeir sem skulda í útlöndum
en hafa engar erlendar tekjur á móti,
t.d. innflutnings- eða þjónustufyrirtæki
sem tekið hafa erlend lán vegna fram-
kvæmda, eða opinberar stofnanir.
Þegar engar tekjur standa á móti virðist
í fljótu bragði sjálfsagt að taka lán þar
sem vextir eru lægstir, t.d. í Sviss, Hol-
landi, Þýskalandi eða Japan. En þetta
er engan veginn rétt vegna gengis-
áhættu, sérstaklega ekki um þessar
mundir á meðan lækkun á gengi dollar-
ans (og þá hækkun á gengi sam-
keppnismynta) er hugsanleg. Þeir sem
hafa engar erlendar tekjur á móti
skuldum lágmarka lánskostnað þegar
lengra er litið með því að miða lán sín
við fleiri en eina mynt, þ.e. að hluta við
dollara en að hluta við aðrar myntir.
Flestir ná þessu marki í reynd með því
að skulda fleiri en eitt lán. Hvaða hlut-
föll á milli mynta eru hagkvæmust
hverju sinni fer eftir vaxtamuninum á
milli mynta og því hvernig Ifkurnar á
gengisbreytingum eru metnar.
um tíma og nýting framleiðslutækja er
komið yfir 80%. Verðbólguspár fyrir
árið í ár hljóðuðu upp á 5-6% en óttast
er að verðbólgan kunni að verða um
það bil einu prósenti hærri, 6-7%.
Fjárlagahallinn
Um leið og óttast er að vaxandi eftir-
spurn kunni að valda þenslu og verð-
hækkunum er reiknað með að fjárlaga-
hallinn í Bandaríkjunum verði um 170-
190 milljarðar á ári næstu árin. Aðhald
í ríkisfjármálum er því óhjákvæmilegt,
ekki einungis vegna fjármögnunar-
vandans heldur einnig vegna þess að
sú lausn er mun betur til þess fallin til
þess að stemma stigu við vaxandi eftir- |
spurn heima fyrir heldur en aukið
aðhald í peningamálum. Aukið aðhald
á sviði peningamála yrði einkumtilað
hækka vexti. Hærri vextir kæmu illa við
skuldug fyrirtæki í Bandarfkjunum auk
þess sem vaxtahækkun í umheiminum
drægi enn úr líkunum á því að hag-
vöxtur nái sér á strik utan Bandaríkj-
anna. I undirbúningi eru tillögur sem
fela í sér lækkun fjárlagahallans um
150 milljarða dollara á árunum 1985-
87. Minni halli fæst að þriðjungi með
minni útgjöldum til hermála, að þriðj-
ungi með samdrætti á öðrum útgjöld-
um ríkisins og að þriðjungi með hærri
sköttum. Margir eru þó þeirrar
skoðunar að of skammt sé gengið en
á það er einnig að líta að aukin fram-
leiðsla hjálpar til með því að draga úr
útgjöldum og auka tekjur ríkisins.
Hvað er framundan?
Ákjósanlegasta lausnin á vandanum
í alþjóðlegum efnahagsmálum um
þessar mundir er sjálfsagt nokkur
lækkun á gengi dollarans og aukinn
hagvöxtur utan Bandarfkjanna. Jafn-
vel þótt þessar óskir rættust er heldur
búist við hækkun vaxta í Bandaríkj-
unum.
... svissneskum franka
210 , i i i , i i , i i i M
J F M A M J
1984
yem
240
235
230
225
220
"iTi'rr rr i l'i i i I i i
J F M A M J
1984
... þýsku marki
2,80
2,70
2,60
2,50-l-r-rn—r-rr
J F M A M J
,,, 1984
__________________________