Vísbending - 27.06.1984, Page 1

VISBENDING 5
VIKURIT UM ERLEND VIÐSKIPTI OG EFNAHAGSMÁL w
25.2 27. JÚNÍ 1984
Raunvextir______________________________________________
Mikil röskun á hlutfallinu milli launa og fjármagnskostnaðar
Samanburður vaxta og verð-
bólgu
Raunvextir af innlánum innláns-
stofnana hafa hækkaö mjög mikið á
síöustu tólf mánuðum meö ört minnk-
andi verðbólgu þrátt fyrir þaö aö nafn-
vextir hafi verið lækkaðir fjórum sinn-
um í haust og í vetur. í töflunni eru
sýndir áætlaðir raunvextir af innlánum
innlánsstofnana (að frátöldum inn-
lendum gjaldeyrisreikningum) um mitt
ár og í árslok frá 1980 til 1983 og enn-
fremur í lok aprílmánaðar 1984. Til að
reikna raunvexti af innlánum eru fyrst
vegnir saman nafnvextir á helstu flokk-
um innlána að frátöldum gjaldeyris-
reikningum. Framan af reikningstím-
anum voru þeir léttvægir, en í lok april-
mánaðar 1984 námu innistæður á inn-
lendum gjaldeyrisreikningum 1102
milljónum króna eða um 5,3% af heild-
arinnlánum.
Meðalnafnvextir á innlánum eru
síðan bornir saman við verðbreytingar
til að reikna raunvexti. Þegar raun-
vextir eru metnir á hverjum tíma með
tilliti til fjárfestingar eða ávöxtunar er
eðlilegast að I íta fram á við og taka mið
af áætluðum verðbreytingum á næst-
unni. Tölurnar í töflunni eru ekki ætl-
aðar í því skyni og eru verðbreytingar
reiknaðar eftir breytingum lánskjara-
vísitölu á sex mánaða skeiði þannig að
vaxtadagssetningarnar í töflunni lenda
á miðjum þessum sex mánaðatímabil-
um. Raunvaxtatölunum er ætlað að
gefa hugmynd um samanburð vaxta
og verðbólgu í ákveðnum tímapunkt-
um (um mitt ár og í lok árs) en ekki að
meðaltali yfir hálf eða heil ár.
Neikvæðir raunvextir
Taflan sýnir að breytingar verðbólgu
hafa ráðið mestu um breytingar raun-
vaxta frá því 1980. Þegar verðbólgan
hefurfarið vaxandi hafa stjórnvöld ekki
hækkað vexti nægilega hratt og því
hafa raunvextir lækkað. Verulegir fjár-
munir hafa runnið frá sparifjáreigend-
um til skuldara.
Neikvæðir raunvextir hafa einnig
skekkt mat á fjárfestingum eins og oft
hefur verið bent á. Mjög lauslega metið
Áætlaðir raunvextir á innlánum
innlánsstofnana, %
1980 Vegnir meðal- vextir Breyting lánskjara- vísitölu Reiknaðir raun- vextir
um mitt ár . 33,1 54,2 -13,7
(árslok . . . 33,7 61,5 -17,2
1981
ummittár . 32,4 50,5 -12,0
i árslok . . . 33,0 47,4 -9,8
1982
um mitt ár . 35,9 54,9 -12,3
í árslok . . . 49,3 78,4 -16,3
1983
ummittár . 67,3 114,2 -21,9
í árslok . . . 18,7 18,1 0,5
1984
30. apríl . . 13,5 13,9 -0,3
Ath.: Breytinglánskjaravísitöluerreiknudeftir
sex mánaða tímabilum þannig aö dag-
setningar I töflunni eru I miðju timabil-
inu. Talan 61,5% I annarrí línu er t.d.
breyting lánskjaravisitölu frá september
1980 til mars 1981 umreiknuð til árs-
hraða. Ennfremur skal tekiö framað inn-
lendir gjaldeyrísreikningar eru ekki taldir
með í þeim innistæðum sem tölurnar I
töflunni eiga við.
hefur ekki nema 80 til 90% af þvi fé
sem lagt hefur verið í banka verið greitt
til baka að meðaltali. Þóttfé hafi þannig
flust frá fjölskyldum sem áttu sparifé til
annarra sem skulduðu (og ef til vill frá
eldra fólki sem átti sparifé til hinna
yngri sem skulduðu) er þó megin-
Efni:
Raunvextir afinnlánum 1
Verðbólga í Bandaríkjunum 2
Hagsveiflur 3
Samanburðurálaunakostnaði 4
Töflur:
Gengi helstu gjaldmiðla 4
Gengi íslensku krónunnar 4
straumurinn frá fjölskyldum (þ.e. laun-
þegum) til fyrirtækja. Að nokkru hefur
lágur fjármagnskostnaður fyrirtækja
leitt til betri afkomu þeirra og hugsan-
lega heldur hærri launa þar sem raun-
vextir hafa verið svo lengi neikvæðir
hér á landi. Einnig mætti lita svo á að
lágur fjármagnskostnaður innanlands
hafi auðveldað fyrirtækjum að standa
undir kostnaði af erlendum lánum en
eins og fram kom í síðasta tölublaði
V ísbendingar voru raunvextir á erlend-
um lánum Islendinga afar háir á þess-
um árum.
Verð á vinnu og fjármagni
Raunvextir hafa hækkað mikið á
siðustu þremur til fjórum árum, bæði á
alþjóðlegum, markaði og í helstu við-
skiptalöndum islendinga, en launa-
kostnaður hefur yfirleitt heldur farið
lækkandi (sjá bls. 4). Meðal skýringa á
þessari breytingu er mikið atvinnuleysi
í vestrænum ríkjum og offramboð
vinnuafls en einnig mikil eftirspurn eftir
fjármagni. Víða um lönd er halli á fjár-
lögum jafnaður með lántökum innan-
lands og fyrirtæki þurfa að endurnýja
framleiðslutæki hraðar en áður vegna
tæknibreytinga. Svo virðist sem þessi
verðhlutföll milli framleiðsluþáttanna
framhald á bls. 2