Vísbending - 26.09.1984, Blaðsíða 2

VISBENDING
2
Bandaríkjadollari
Flaggskipskenningunni eykst fylgi
Hágengi dollarans gæti haldist
Spár dr. Herberts Giersch,
forstöðumanns "Kiel Institute of
World Economics" um gengi dollarans
hefur vakið mikla athygli, en spána
setti hann fram í ræðu sem hann hélt
á ráðstefnu í Brussel í síðustu
viku. Dr. Giersch taldi að spár um
lækkandi gengi dollarans sem byggðar
væru á vaxandi viðskiptahalla
Bandaríkjamanna væru haldlausar þar
sem ekkert tillit væri tekið 'til
vissra grundvallaratriða. Hann
benti á að Bandaríkjamenn hefðu
aðlagast breyttum aðstæðum á síðasta
áratug miklu hraðar en þjóðir í
Evrópu og væru þannig betur búnir
undir hagvaxtarskeið á þessum
áratug. Hækkunina á gengi dollarans
síðan á árinu 1980 mætti rekja til
þessara breytinga. Hágengi
dollarans er því engan veginn
tímabundið fyrirbæri sem háð er
vöxtum í Bandaríkjunum heldur ber
það þess vott að efnahagslíf þar er
öflugra og traustara en í
samkeppnislöndunum. Þannig séð er
gengi dollarans engan veginn of hátt
og varanleg lækkun er alls ekki í
sjónmáli. Fé streymir ekki frá
öðrum löndum til Bandaríkjanna vegna
þess að það sé laðað fram með háum
vöxtum, sem aftur er stofnað til með
miklum fjárlagahalla og aðhaldssamri
peningastefnu. Þvert á móti taldi
dr. Giersch að fjárstreymið til
Bandaríkjanna bæri þess vott að þar
væri hagur fyrirtækja nægilega góður
til að standa undir þeim háu
raunvöxtum sem nú ríkja.
Flaggskipskenningin
Kenning þessi sem stundum er
nefnd flaggskipskenningin er ekki
alveg ný af nálinni og var m.a. á
hana minnst í Vísbendingu þann 18.
júlí sl. (bls. 7). Samkvæmt
kenningunni mun fé halda áfram að
streyma til Bandaríkjanna og halda
gengi dollarans háu uns Evrópuþjóðir
hafa aðlagast nýjum aðstæðum með
nýjum tæknibúnaði, lækkað
launakostnaðinn og aukið hagkvæmni í
rekstri sínum til að fyrirtæki geti
staðið undir hinum háa
vaxtakostnaði. Dr. Giersch taldi
að það gæti tekið Evrópuríkin um
fimm til tíu ár að semja sig að
breyttum tímum. í Bandaríkjunum
hefðu rauntekjur lækkað við lakari
skilyrði í rekstri. Höft hefðu
verið afnumin i mikilvægum greinum
atvinnulífsins til að skerpa
samkeppni og milljónir
atvinnutækifæra hefðu skapast
síðustu misserin.
Evrópupestin
Dr. Giersch taldi að
rauntekjur væru hugsanlega um 10-15%
of háar í Evrópu og tregt væri um
ailar nýjungar og breytingar vegna
þess að æ væri höggvið í sama
knérunn I rekstri, og vegna
íhlutunar ríkisvaldsins og áhrifa
verkalýðsfélaga. Hugsanlegt væri að
stytta þann tíma sem það tekur
Evrópuþjóðirnar að ná
Bandaríkjamönnum með því að auka
frjálsræði i viðskiptum en það væri
ekki líklegt næstu árin.
Helsta von Evrópubúa, að dómi
dr. Giersch, er að viðskiptahalli
Bandaríkjamanna bæti svo hag
útflutningsgreina hérna megin
hafsins að fjárfesting og framleiðni
í þeim aukist til muna. Með því
móti gæti kraftur Bandaríkjamanna að
hluta flust til Evrópu. En
skilyrðið er að Evrópubúar trúi
áfram á hátt gengi dollarans og þar
með að markaður í Bandaríkjunum
haldist áfram góður.
Verðbréfamarkaöur í Reykjavík frh.
ríkissjóður setji á hverjum tíma
neðri mörk á ávöxtun - nú 8,55% -
sem sá skuldari sem mesta traustsins
nýtur. A efri hluta bilsins frá 12
til 20% eru fasteignatryggð bréf sem
eru útgefin af einstaklingum, en þar
er oft um lágar fjárhæðir að ræða.
Þótt hér sé um að ræða afar háa >
vexti á íslenskan mælikvarða geta ,
þeir vart talist óeðlilegir þegar
litið er út fyrir landsteinana. í
síðasta tölublaði Vísbendingar var
greint frá vöxtum á smásölulánum
bresku viðskiptabankanna og sýnast
þeir ekki mjög frábrugðnir þeim
vöxtum sem nú ráða á íslenskum
verðbréfamarkaði. Þá er þess að
geta að traust innlend fyrirtæki
hafa að undanförnu getað aflað
umtalsverðra fjárhæða með útboði
veðskuldabréfa á innlendum markaði.
í ljósi reynslunnar gætu þau
fyrirtæki sem mesta traustsins njóta
jafnvel náð betri kjörum á innlendum
markaði en að meðaltali á erlendum
lánum. Með því meðaltali er átt við
kostnað við erlend lán í nokkrum
gjaldmiðlum (til að lækka
gengisáhættu) til nokkurra ára.
Vaxtalækkun er boðuð
A laugardag í síðustu viku
boðaði Alexander Stefánsson,
félagsmálaráðherra, að vextir yrðu
lækkaðir á næstunni. Það er eins
með vexti, gengi gjaldmiðla og flest
önnur verð, að ekki er hægt að lækka
eða hækka verð frá því sem skapar
jafnvægi á markaðinum nema
afleiðingin verði umframframboð eða
umframeftirspurn. Fæstir munu líta
svo á að jafnvægi ríki á
peningamarkaði hér á landi um þessar
mundir. Svo miklar breytingar hafa
átt sér stað á síðustu vikum að
eðlilegt er að aðlögun taki nokkurn
tlma. Ef beita ætti vöxtum til að
jafna framboð og eftirspurn á
peningamarkaöi þyrfti að hækka vexti
fremur en lækka þá vegna þess að enn
mun lausafjárstaða bankanna tæp.
Þegar (og ef) að því kemur að innlán
bankanna hafa aukist svo að þeir
hafa ofgnótt peninga til útlána - þá
munu þeir lækka vexti til að jafna
framboð og eftirspurn. Engum gildum
rökum verður heldur að því leitt að
vextir hér á landi séu hærri en í
helstu viðskiptalöndum okkar.
Vissulega verður að telja 9-10%
vexti umfram verðbólgu háa.
Tvöföldunartími fjármagns sem ber
slíka vexti er sjö til átta ár. En
ekki eru nema tvö ár síðan
raunvextir voru neikvæðir um 15-20%.
Þá var helmingunartími fjármagns
þrjú til fjögur ár. Ekkert er
óeðlilegt að nokkuð hrikti í á meðan
þjóðfélagið aðlagast háum