Vísbending - 26.09.1984, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
Hagvöxtur
Forsendur og horfur á síðari hluta áratugarins
Hagfræðingar Citicorp hafa sent
frá sér hugmyndir um horfur á
hagvextir í þróunarlöndunum á síðari
hluta þessa áratugar. Hagur
Suður-Ameríkuríkja og ríkja I
Suðaustur-Asíu hefur að vlsu ekki
nema óbein áhrif á þjóöarbúskapinn á
íslandi. Forsendurnar sem stuðst er
við i ofangreindum framreikningum
eiga þó eins við hér á Xandi og því
er greint frá þessum spám hér.
Forsendurnar
Efnahagslífið og hagvöxtur á
Vesturlöndum hefur veruleg áhrif á
hag þróunarríkjanna og á það raunar
við um ísland einnig. Þess vegna
hafa hagfræðingarnir orðið að gefa
sér' forsendur um þrjá mikilvæga
þætti. Þeir eru:
- hagvaxtarhorfur í iðnríkjum
Vesturlanda,
- breytingar LIBOR vaxta á
ofangreindu árabili, og
- olíuverð.
Forsendur um hagvöxt eru þær að
framleiðsluaukning í sjö stærstu
iðnríkjunum minnki úr 5% að
meðaltali í ár í minna en 1% á árinu
1986. Eftir það verður nokkur
aukning aftur og gert er ráð fyrir
að hagvöxtur sveiflist í kringum 3%
á ári til ársins 1989. Þá er gert
ráð fyrir að LIBOR vextir, en við þá
eru lán flestra skuldugra þjóða
miðuö, hækki um 2% að meöaltali á
næsta ári frá meðaltalinu í ár, sem
gæti orðið um 12%. Eftir árið 1985
er talið að LIBOR vextir leiki á
bilinu 9-11% á árunum fram til 1989.
Forsendur um olíuverð eru þær að
verðið hækki hægt og sígandi frá
28,65 dollurum á tunnu í um 34
dollara á tunnu á árinu 1989.
Hagvöxtur
Eftir þessum forsendum, ásamt
ýmsum fleiri skilyrðum sem ekki
verða tíunduð frekar hér, telja
hagfræðingarnir að hagvöxtur geti
orðið um 3% á ári í hinum ýmsu
ríkjum Suður-Ameríku - að frátöldum
Brasilíu og Mexíkó þar sem
framleiðsluaukningin gæti orðið
meiri. í Asíu náði greiningin til
átta ríkja: Hong Kong, Indónesiu,
Malasíu, Singapore, Suður-Kóreu,
Taiwan, Thailands og Filipseyja.
Skuldabyrði Filipseyjinga vegna
erlendra lána er veruleg.
Framleiðsla þar gæti skroppið saman
um 7% í ár og staðið í stað á næsta
ári. En öll hin rikin ættu að ná að
minnsta kosti 5% hagvexti í ár og á
næsta ári og í sumum ríkjanna gæti
framleiðsluaukningin orðið talsvert
meiri að dómi hagfræðinga Citicorp.
í þessum rikjum er mikil gróska í
útflutningsgreinum og gjaldmiðlar
landanna eru yfirleitt lágt skráðir
til að örva útflutning. Talið er að
veröbólgan verði undir 10% í öllum
ríkjunum nema á Filipseyjum og í
fjórum ríkjanna gæti verðbólgan
orðið minni en í Bandaríkjunum.
ísland
Eins og fyrr var sagt hefur
greining þessi ekki beina þýðingu
fyrir íslendinga. Betri hagur
landsmanna næstu árin er að miklu
leyti kominn undir auknum sjávarafla
og heimsmarkaðsverði á matvælum -
auk þess sem verð á áli skiptir
verulegu máli. En að þessu frátöldu
setur hagvöxtur á Vesturlöndum
íslendingum sömu skilyrði og íbúum
ofangreindra þróunarlanda og sama
gildir um vexti á alþjóðlegum
markaði og oliuverð. Síðast en ekki
síst getum við dregið nokkurn lærdóm
af aðferðum Asíuríkjanna: dflugar
útflutningsgreinar og lágt skráð
gengi eru meðal þeirra skilyrða sem
uppfylla þarf til að efla hagvöxt í
litlum opnum hagkerfum.
fjármagnskostnaði. En það er engin
leiö fyrir smáþjóð að lækka vexti
sína niður fyrir það sem gengur og
gerist á alþjóðlegum markaði nema
með höftum og skömmtun. Engin
trygging er þá fyrir því að fjármagn
renni ekki í lélega fjárfestingu
eins og íslendingar þekkja nú þegar
af biturri reynslu.
Sparnaður byggist á því trausti
sem fólk ber til stjórnvalda.
Yfirlýsingar um vexti og
verðtryggingu sem á einhvern hátt
geta dregið úr því trausti eru síst
til þess fallnar að auka innlendan
sparnað.
Ahrif hárra vaxta
Það er ekki langt síðan
spariskírteini ríkissjóðs . og
fasteignir voru það eina sem forðað
gat fjármununum frá því að brenna
upp í verðbólgunni. Skuldir
helminguðust á þremur til fjórum !
árum og I harðri samkeppni J
fyrirtækja gat það ráðið úrslitum
hver skuldaði mest.
Frá miðju síöasta ári hafa
raunvextir hækkað um nálægt 25% og
tæpast er að finna neikvæða
raunvexti á peningamarkaðinum að
frátalinni ávöxtun á ávísana- og
hlaupareikningum. Með hækkandi
fjármagnskostnaði verður margt að
breytast í rekstri fyrirtækja til að
arðsemi haldist. Birgðahald verður
dýrara og svo kann að fara að
verðlag á fjármagnsfrekum hlutum,
svo sem fasteignum, lækki. Ekki
aðeins standa þau fyrirtæki sem
skulda lítið mun betur en fyrirtæki
með þunga skuldabyrði heldur kann
einnig að ráða úrslitum í samkeppni
tveggja fyrirtækja sem skulda lítið
hvernig þeim tekst að ávaxta eigið
fé. Ljóst er að næstu árin flytjast
miklir fjármunir til I þjóðfélaginu
frá lántakendum til
fjármagnseigenda. Tvöföldunartími
lánsfjár er nú aðeins 5 til 10 ár.
Hluti þessarar tilfærslu er frá
atvinnurekstri til launþega, þar sem
þeir síðarnefndu eiga um þrjá fjórðu
hluta innlána í bönkum og
sparisjóöum en útlán eru einkum til
fyrirtækja. Vegur bættur hagur
sparifjáreigenda þannig upp að hluta
þá lækkun rauntekna sem orðið hefur.
Þannig snýst við fjörtíu ára
tilfærsla frá sparifjáreigendum til
skuldara. Með hækkandi
fjármagnskostnaði og lækkandi
kaupmætti launatekna víða um lönd
velta menn því nú fyrir sér hvernig
unnt sé að dreifa þjóðartekjum sem
jafnast við þessar nýju aöstæöur og
verður greint frá nokkrum hugmyndum
þar að lútandi í Vísbendingu á
næstunni.