Vísbending - 19.12.1984, Qupperneq 2

VÍSBENDING
2
binding gengis, virðist örugglega
ekki koma til greina í Ijósi
reynslu annarra þjóða.
Þannig kemst Jón Sigurðsson að
þeirri niðurstöðu að um þrjá kosti
sé að ræða varðandi fyrirkomulag
gengisstjórnar: Núverandi fyrir-
komulag, formleg körfubinding t.d.
í anda Noregs, Svíþjóðar og Finn-
lands, eða einhvers konar aðild eða
tenging við Evrópska gjaldeyris-
kerfið, EMS. Um þessa þrjá kosti
segir Jón: „Að svo stöddu virðist
mér hvorugur síðari kosturinn
koma til greina. Hvort tveggja þyrfti
þó að athugast vandlega, þegar
horft er til lengri framtíðar.“ Nú-
verandi tilhögun sé því sennilega
skásti kosturinn.
Æskilegar eöa nauðsynlegar
breytingar
Hér hefur aðeins verið tæpt á fá-
einiim sjónarmiðum sem fram
koma í ofannefndri grein Jóns
Sigurðssonar. Full ástæða er til að
hvetja þá sem áhuga hafa á
gengisstjórn að kynna sér efni
greinarinnar gaumgæfilega. Sum-
arið eða haustið 1983 voru gerðar
vissar breytingar á gengisstjórn
hér á landi svo að áhöld voru um
hvort gengi íslensku krónunnar
teldist bundið ákveðinni myntkörfu
(eins og gengi norsku og sænsku
krónanna, svo að dæmi séu tekin)
eða hvort gengi krónunnar væri
,,stýrt“ fljótandi. Gengi krónunnar
breyttist mjög lítið frá miðju ári
1983 til miðs árs 1984 ef frá eru
taldar breytingar vegna erlendra
gjaldmiðla. A þessum tíma var þó
vöxtur peningamagns langt
umfram verðlag. Orsakir voru m.a.
mikið innstreymi erlends fjár-
magns, að hluta vegna þess að
gengi krónunnar fór hækkandi er
leið á þetta tímabil svo að inn-
flutningur jókst og viðskiptajöfnuð-
ur versnaði, að hluta vegna slakrar
stöðu ríkissjóðs um tíma, en einnig
vegna þess að fyrirtæki og ein-
staklingar þurftu að laga sig afar
hratt að hægari verðbreytingum og
mun hærri raunvöxtum en áður. Við
þessar aðstæður var engin von til
að halda gengi krónunnar stöðugu.
Forsenda stöðugs gengis og verð-
bólgu á sama stigi og hjá ná-
grannaþjóðunum er að vöxtur pen-
ingamagns sé ekki langt umfram
það sem gerist með viðskiptaþjóð-
unum. A Islandi hefur jafnan gengið
illa að uppfylla þetta skilyrði (sjá
t.d. töflu á bls. 4 í Vísbendingu 12.
desember sl.) og stjórnvöld hafa
ekki opinberlega sýnt því máli
skilning. Þó hafa allar þær þjóðir
sem bestum árangri hafa náð í
baráttunni við verðbólguna gætt
ítrasta aðhalds í ríkisfjármálum og
peningamálum. Sem dæmi mætti
nefna Breta og Frakka, en meðal
smærri þjóða einnig íra og Dani.
Eftir kjarasamninga á síðastliðnu
hausti hljóta menn að spyrja þeirrar
spurningar hvort kollsteypan hafi
verið nauðsynleg. En örlög geng-
isins voru þegar ráðin löngu fyrir
haustmánuðina; gengi krónunnar
fellur í raun um leið og krónunum
fjölgar hraðar en myntum nág-
rannalandanna. Stjórnvöld hafa að-
eins í hendi sinni að hluta hvenær
þau horfast í augu við verðrýrnun-
ina með því að skrá gengið lægra.
Hins vegar geta stjórnvöld haft
veruleg áhrif á framboð á peningum
innanlands þótt ekki megi skilja
þessi orð á þann veg að stjórn
peningamála sé einfalt eða auðvelt
mál.
Brýn þörf áminni
sviptingum
Rökin fyrir því að halda óbreyttri
tilhögun í gjaldeyrismálum íslend-
inga eru einkum þau að nauðsyn-
legt sé að halda sjálfræði okkar í
efnahagsmálum. Þá getum við
hækkað innlendan kostnað umfram
hækkanir í nágrannalöndunum,
aukið við krónur í umferð langt um-
fram vöxt peningamagns í ná-
grannalöndunum, og lækkað síðan
gengi krónunnar og hleypt af stað
mun meiri verðbólgu en nokkur vill.
Samt er markmið stjórnvalda að
lækka verðbólgu niður í sama horf
og í nágrannalöndunum. Tæknilega
séð kynni að vera afar erfitt að ná
tökum á stjórn peningamála hjá 240
þúsund manna þjóð með sjálfstætt
peningakerfi. Engin dæmi eru um
slíkt meðal annarra þjóða af svip-
aðri stærð, a.m.k. ekki hérna megin
á hnettinum. Færeyingar notast við
danskar krónur (og hafa þess
vegna sömu verðbólgu og Danir) og
Lúxemborgarmenn binda franka
sinn belgíska frankanum (sjá nánar
hér á eftir).
Af þessum ástæðum verður að líta
svo á að breytingar á stjórn pen-
ingamála eða gengismála geti kom-
ið til greina hér á landi. Helstu
möguleikar gætu verið að tengja
gengi krónunnar við myntimar í
evrópska gjaldeyriskerfinu eða við
einhvern einn gjaldmiðil þannig að
bein samsvörun væri á milli krón-
unnar og þess gjaldmiðils. Rökin
eru þau að það sjálfræði sem við
höfum talið okkur hafa haft hafi ekki
verið okkur til góðs; líkurnar á að
betri árangur náist í náinni framtíð
án yfirvofandi sviptinga og óöryggis
sem þeim fylgir séu afar litlar; og að
festa í gengis- og peningamálum sé
forsenda þess að unnt sé að auka
frelsi í gjaldeyrismálum hér á landi.
Sjálfstæður og veikur gjaldmiðill
smáþjóðar hlýtur jafnan að verða
þyrnir í augum erlendra fyrirtækja
sem kynnu að hafa áhuga á því að
fjárfesta hér á landi í framtíðinni
svo að ekki sé nefnt það óhagræði
sem íslensk fyrirtæki í erlendum
viðskiptum hafa af því að heima-
myntin sé óþekkt og ótraust.
Lúxemborgarfrankinn
Lúxemborgarmenn búa við allt
aðra tilhögun í gjaldeyrismálum en
Islendingar. Gengi Lúxemborgar-
frankans er tengt gengi belgíska
frankans og féll t.d. vorið 1982 er
Belgar ákváðu að fella gengi franka
síns. Olli ákvörðun Belga ákveðinni
streitu á milli þjóðanna tveggja, en
eftir gengisbreytinguna fengu Lúx-
emborgarmenn heimild til að gefa
út 20% af því peningamagni sem
gefið er út í Belgíu. í Lúxemborg er
því ekki seðlabanki í venjulegri
mynd heldur „peningamálastofn-
un“ sem sér um seðlaútgáfuna. En
þjóðin getur hvorki breytt gengi
myntar sinnar né magninu frá því
sem ræðst í efnahagslífi Belga.
Vextir í Lúxemborg eru þó að
jafnaði heldur lægri en í Belgíu,
Belgar og Lúxemborgarmenn bera
því sameiginlega ábyrgð á því
gagnvart öðrum ríkjum í EMS að
halda gengi franka sinna eins
nálægt sterku myntunum í EMS og
unnt er. Sé litið yfir tíu ára skeið
verður árangurinn að teljast bæri-
legur, en gengi frankanna hefur
lækkað minna gagnvart þýsku
marki en nokkur önnur mynt í EMS
að gyllini frátöldu.