Vísbending - 18.12.1985, Blaðsíða 3

VISBENDING
3
Hagvöxtur og veröbólga 1986
Ágreiningur um stefnu ríkjandi á milli Bandaríkjamanna og helstu samkeppnisþjóöa þeirra
Nýtt samdráttarskeið framundan?
Hagvöxtur, veröbólga og gengi
helstu gjaldmiðla á næsta ári ráðast
þegar öllu er á botninn hvolft að veru-
legu leyti af markaðsaðstæðum og við-
horfi manna til efnahagsstefnunnar og
þeirra aðgerða sem talið er að stjórn-
völd hafi á prjónunum. Um nokkurt
skeið hafa verið skiptar skoðanir á því
vestan hafs og austan hvernig haga beri
hagstjórn í megindráttum á næstu ár-
um. Bandaríkjamenn óttast að senn
komi til samdráttar í efnahagslífi vest-
rænna ríkja eftir framleiðsluaukning-
una sem hófst í Bandaríkjunum undir
árslok 1982. Margar Evrópuþjóðir,
með Vestur-Þjóðverja og Breta í
Hagvöxtur í helstu iðnríkjum
Árleg aukning landsframleiðslu, %
Banda- rikin Evrópu- bandal. Japan
1981 3,4 -0,2 4,2
1982 -3,0 0,5 3,0
1983 2,9 1,0 3,0
1984 6,8 2,1 5,9
1985 2,7 2,3 5,1
1986 2,4 2,3 4,7
Síðustu tölur áætlaðar.
Heimild: OECD, Evrópubandalagió
broddi fylkingar, vonast eftir því að
takast megi að viðhalda hagvexti síð-
ustu ára allt fram til loka þessa áratug-
ar (en lengra leyfa menn sér ekki að
hugsa). Töflurnar hér á síðunni sýna
hagvöxt og verðbólgu í stærstu ríkjun-
um á síðustu árum ásamt áætlun fyrir
næsta ár.
Skoðanir Bandaríkjamanna mætti ef
til vill setja fram með eftirfarandi
hætti. Þrjú ár eru nú liðin frá byrjun
þessarar hagsveiflu sem hófst með
kröftugri uppsveiflu í Bandaríkjunum
seint á árinu 1982 og senn mun sam-
Verðbólga helstu iðnríkjum
Hækkun neysluvöruverðs, %
Banda- Þýska- Bret-
ríkin Japan land land
1978 7,5 3,8 2,8 8,3
1979 11,3 3,6 4,1 13,4
1980 13,5 8,0 5,5 18,0
1981 10,4 4,9 5,9 11,9
1982 6,2 2,6 5,3 8,6
1983 3,2 1,9 3,0 4,6
1984 4,3 2,2 2,4 5,0
1985 3,7 2,4 2,5 6,0
1986 4,6 2,9 1,9 4,7
dráttur í framleiðslu taka við. Þessi
kröftuga uppsveifla náði til margra
Asíuríkja auk Bandaríkjanna en fram-
leiðsluaukningin í Evrópu varð minni
og alls engin í skuldugu ríkjunum í
Suður-Ameríku. Bandaríkjamenn búa
við mikinn fjárlagahalla og halla í við-
skiptum við önnur lönd og svigrúm
þeirra til örvandi aðgerða í efnahags-
lífinu er hverfandi. í fáeinum Asíu-
ríkjum þar sem oftast ríkir gróska og líf
í þjóðarbúskapnum er nú farið að bera
á minni framleiðsluaukningu og þessi
samdráttur gæti breiðst til annarra
landa ef ekki er gripið til örvandi að-
gerða í efnahagsmálum einhvers stað-
ar í heiminum.
Japanir og Þjóðverjar annarrar
skoðunar
Þessi skoðun á efnahagsmálum hef-
ur verið ríkjandi í Bandaríkjunum um
nokkurt skeið og James Baker, fjár-
málaráðherra, hefur lagt hart að sér
við að reyna að sannfæra viðskipta-
þjóðirnar frá því hann tók við ráð-
herraembætti. Talið er að markmiðið
með fundi fimmveldannna helgina
21,—22. september sl. hafi ekki síst
verið að sannfæra Japani og Vestur-
Þjóðverja um að nú yrðu þeir að taka
við ,,eimreiðarhlutverkinu“ og auka
ríkisútgjöld í löndum sínum til að örva
hagvöxt. Sjálfir verða Bandaríkja-
menn að draga saman seglin og hafa
nýlega samþykkt heldur aðhaldssam-
ari stefnu í ríkisfjármálum á árunum
1986 til 1990 en fylgt hefur verið á
síðustu árum. En hvorki Japanir né
Þjóðverjar hafa ljáð máls á auknum
ríkisútgjöldum. Japanir eru uggandi
um hag sinn vegna þess að þeir hafa
orðið að grípa til aðhaldsaðgerða í
peningamálum til að hækka gengi
yensins og hagvöxtur þeirra hefur oft
verið meiri en nú. Þjóðverjar sjá ekki
ástæðu til að víkja af markaðri leið og
eygja nú möguleika á því að lækka
vexti þar sem gengi marksins fer nú
hækkandi án þess að þeir hafi þurft að
stuðla að því á nokkurn hátt eða kosta
til þess sérstaklega.
Þannig er í raun um grundvallará-
greining um stefnuna í efnahagsmálum
að ræða á milli Bandaríkjamanna og
helstu viðskiptaríkja þeirra. Banda-
ríkjamenn líta svo á að háir skattar séu
helsta ástæðan fyrir hægum hagvexti
en Japanir og Þjóðverjar leggja höfuð-
áherslu á að ekki komi til teljandi
hallareksturs hjá hinu opinbera.
Bandaríkjamenn telja að þörf sé
stjórnvaldsaðgerða til að örva hagvöxt
en Japanir og Þjóðverjar eru þeirrar
skoðunar að ríkið stuðli mest að bætt-
um lífskjörum með því að halda fjár-
þörf sinni innan hóflegra marka. Með
nokkurri einföldun mætti ef til vill
segja að Bandaríkjamenn fylgi nú
keynesískum kenningum hvað varðar
áhrif ríkisins til að örva atvinnustarf-