Vísbending - 26.02.1986, Blaðsíða 1

VÍSBENDING
VIKURIT UM ERLEND VIÐSKIPTI OG EFNAHAGSMÁL
9.4 26. FEBRÚAR1986
Olíumarkaður______________________________________________________________
Áhrifin af lækkandi olíuverði á hag Vesturlandabúa eru eru á margan hátt óljós
Lægri framleiðslukostnaður og
hærri tekjur á Vesturlöndum
Olíuverð hefur nú lækkað niður
fyrir 15 dollara tunnan í fyrsta sinn á
þessum áratug. Verð á olíumarkaði er
skráð í dollurum og eins og fram
kemur á myndinni hefur olíuverðið í
dollurum lækkað úr 35-40 dollurum
tunnan á árinu 1980 niður í 27-28
dollara tunnan á árinu 1985. Á
þessum árum fór verð á olíu þó
hækkandi í Evrópu (sjá t.d. olíuverð í
pundum og þýskum mörkum á mynd-
unum) vegna mikillar hækkunar á
gengi dollarans en lækkaði þó lítillega
í yenum. Á fyrstu vikum þessa árs
hefur olíuverð síðan hríðfallið og er
nú a.m.k. 30% lægra en að jafnaði á
síðasta ári. Menn velta því nú fyrir sér
hver áhrifin af lækkun olíuverðs á
efnahag Vesturlandabúa verði, hve
lengi olíuverðið komi til með að hald-
ast lágt og hver áhrifin verði á olíu-
framleiðendurna - innan samataka
OPEC og utan.
í Frakklandi og Þýskalandi er nú
spáð meiri hagvexti og minni verð-
bólgu. I Japan hafa vextir verið lækk-
aðir og urðu Japanir þannig fyrstir til
að hrinda áformum frá janúarfundi
fimmveldanna í London um lægri
vexti í framkvæmd. í Bandaríkjunum
eygja menn nú möguleika á því að
verulega dragi úr hallanum í viðskipt-
um við útlönd, bæði vegna lægra
gengis dollarans og vegna lægra olíu-
verðs. Einnig er ræddur sá möguleiki
að leggja skatt á olíu og bensín.
Pannig væri unnt að afla ríkinu mikils
fjár og draga verulega úr hallanum á
fjáriögum. Olíuverðslækkunin skilaði
sér þannig aðeins að hluta til neyt-
enda og það væru í reynd tapaðar
tekjur olíuframleiðenda sem rynnu til
lækkunar fjárlagahallans.
Pá þarf ekki að fara mörgum orðum
um það hvernig fslendingar hafa
hugsað sér að ráðstafa auknum þjóð-
artekjum vegna lægri olíuútgjalda.
Lægra olíuverð er meðal þeirra þátta
sem gera munu kleift að halda gengi
krónunnar stöðugu á þessu ári en
stöðugt gengi er burðarásinn í þeim
efnahagsáætlunum sem lagðar eru til
grundvallar í yfirstandandi kjara-
samningum. í Vestur-Evrópu eru það
aðeins Bretar og Norðmenn sem
verða fyrir neikvæðum áhrifum af
lægra olíuverði þar sem þær þjóðir
framleiða sjálfar meiri olíu en þær
nota. Bretar áætla að olíuverðs-
lækkun um 10% hafi í för með sér
2,2% lækkun á gengi pundsins að
jafnaði gagnvart öðrum myntum og
um 0,2% hærra verðlag að tveimur
árum liðnum. Sú 30% verðlækkun á
olíu sem þegar er komin fram hefur
valdið um 7% lækkun á gengi punds-
ins sem ekki er fjarri því sem áætlað
var og verðbólga á næsta ári gæti því
orðið 0,5-0,7% meiri en ella. Á hinn
bóginn benda sömu reikningar til þess
að 30% lækkun á olíuverði geti leitt
til a.m.k. 0,5% meiri þjóðarfrarn-
leiðslu vegna aukinna umsvifa í þjóð-
arbúskap Vesturlandabúa með lægra
orkuverði.
Skuldugar olíuframleiðsluþjóðir í
nauðum staddar
Prátt fyrir þessi hagstæðu áhrif af
lægra olíuverði á þjóðarbúskap olíu-
neytenda eru menn engu að síður
uggandi vegna þeirra breytinga sem
orðið hafa á olíuviðskiptum og á það
ekki síst við í Þýskalandi og Japan þar
sem góðu áhrifin eru þó talin vera
hvað mest. Það er vegna þess að enn
er of snemmt að telja OPEC alveg af
þar sem öll aukning á olíuframleiðslu
er í höndum OPEC - framleiðendur
utan samtakanna starfa flestir nú
þegar með fullum afköstum. Jafn-
framt er ljóst að áhrifin af hækkun
olíuverðs á áttunda áratugnum munu
ekki skila sér aftur nú með öfugum
formerkjum. Pessi áhrif voru sem
kunnugt er aukin verðbólga, sam-
dráttur í framleiðsiu, skerðing við-
skiptakjara, vaxandi atvinnuleysi og
hallarekstur og skuldasöfnun ríkis-
kassans meðal flestra olíuneytenda.
Ástæðan fyrir því að ekki er unnt að
stóla á vaxandi velmegun með lægra
olíuverði er þríþætt.
í fyrsta lagi er óttast að lækkandi
olíuverð verði til þess að Mexíkanar,
Nígeríumenn og ef til vill Venesúelar
geti ekki staðið við skuldbindingar
sínar gagnvart alþjóðlegum bönkum
ef olíuverðið helst lágt til frambúðar.
Þegar olíuverð lækkar um einn doll-
ara minnkar greiðslugeta Mexíkana
vegna erlendra lána um 550 milljónir
dollara og greiðslugeta Venesúela um
300 milljónir dollara. Þessar áhyggj-
um kunna þó að virðast léttvægar.
Olíuinnflutningur ríkja innan OECD
nemurallsum 175 milljörðumdollara
svo 30% lækkun á olíuverði leiðir til
50 milljarða dollara sparnaðar og
hærri tekna.Vaxtagreiðslur Mexíkana,
Venesúela og Nígeríumanna eru sam-
anlagt ekki nema um 15 milljarðar
dollara svo áhrifin eru greinilega já-
kvæð þegar á heildina er litið. Þannig
séð ætti að vera auðvelt að verja hluta
af „olíuafganginum“ til að létta
greiðslubyrði skuldugu olíusalanna.
Flókið samspil efnahagslegra
þátta önnur ástæða fyrir því að óvarlegt er að treysta á vaxandi velmegun á næstu árum vegna lækkandi olíuverðs er sú að það er engan veginn víst hve mikill þessi „olíuafgangur" verður.
Efni: Oliumarkaðurinn 1986 1
Gengi sterlingspundsins 3
Um meðalgengi krónunnar og samsetningu SDR 4
Töflur: Eurovextir 4
Gengi helstu gjaldmiðla 4
Gengi íslensku krónunnar 4