Vísbending - 26.02.1986, Blaðsíða 3

VÍSBENDING
3
Gengi sterlingspundsins
Allar horfur eru á aö gengi pundsins haldist fremur lágt á næstu mánuðum
Áherslubreyting í stefnumótun
Horfurnar í efnahagsmálum Breta eru á
margan hátt góöar þrátt fyrir ört lækkandi
olíuverð en tekjur af olíusölu nema nú um
7% af útflutningstekjum Breta. Hagvöxtur
hefur verið um 3% á ári undanfarið og
búist er við svipaðri framleiðsluaukningu á
þessu ári. Verðbólga jókst nokkuðum mitt
árið 1985 en hefur nú hjaðnað aftur og
stefnir í 4-5% eftir því hver endanleg áhrif
af lækkandi olíuverði á verðlag í Bretlandi
koma til með að verða. Þrátt fyrir þessar
horfur hefur gengi sterlingspundsins ver-
ið veikt á þessu ári og er þess tæpast að
vænta á næstunni að það styrkist til muna.
Ástæðurnar eru að sjálfsögðu bæði bein
og óbein áhrif af hríðfallandi olíuverði,
sem verður I fyrstu til þess að lækka út-
flutningstekjur Breta vegna minni olíu-
sölutekna, en ekki síður óvissa um stefnu
stjórnvalda þar í landi um stefnuna I efna-
hagsmálum á næstunni.
Stjórn Thatchers hefur frá upphafi lagt
megináherslu á mikið aðhald í peninga-
málum og í fjármálum ríkisins og hafa
markmið um minni lántökuþörf ríkisins
vegið þungt. Auk þess hafa verið sett
markmið um vöxt peningamagns á hverju
ári og hefur þar verið miðað við aukningu á
M3 allt fram á síðastliðið haust en M3 er
mælikvarði á peningamagn í víðasta skiln-
ingi. Skilyrði þess að fast samband sé á
milli peninga í umferð og þjóðarfram-
leiðslu á verðlagi hvers tíma er að svokall-
aður veltuhraði peninga sé nokkurn veg-
inn stöðugur. Verði miklar breytingar á
veltuhraða peninga leiðir það til þess að
sambandið á milli peninga í umferð og
þjóðarframleiðslu verður breytilegt og því
haidlítið að setja markmið um vöxt einnar
peningastærðar. Þetta leiðir beint af jöfn-
unni M.V = p.Y, þ.e. peningamagn sinn-
um veltuhraði er jafnt og þjóðarframleiðsla
á verðlagi hvers tímabils. Á síðasta ári
hægði verulega á veltuhraða I Bretlandi en
um leið verður hlutfallslega meiri aukning
á peningum í umferð en á þjóðarfram-
leiðslunni.
Nýjarviðmiðanir
við stjórn peningamála
Haustið 1985 var hætt að nota breyting-
ar á M3 sem viðmiðun við stjórn efna-
hagsmála á Bretlandi og þess I stað farið
að miða við fáeinar stærðir í senn, meðal
þeirra MO sem er peningamagn í þröngum
skilningi og gengi sterlingspundsins.
Breska stjórnin hefur tvisvar gripið til
verulegrar hækkunar vaxta á Bretlandi til
að verja gengi pundsins, þ.e. í janúar sl.
og snemmaáárinu 1985. Enguaðsíðurer
mun erfiðara að túlka efnahagsstefnu
stjórnvalda þegar tekið er mið af mörgum
stærðum í senn og erfiðara er að sýna þá
festu sem nauðsynleg er af hálfu stjórn-
valda til að aðilar á gjaldeyrismarkaði hafi
trú á gengi pundsins. Nokkur vafi leikur
t.d. á því hvort enn verði gripið til vaxta-
hækkunar ef gengi pundsins heldur áfram
að lækka með lækkandi verði á olíu-
markaði en vextir eru nú afar háirá Bret-
landi.
Auk þessa eru einnig uppi deilur um
fjármálastefnu stjórnar Thatchers. Það er
að vísu óvéfengjanlegt að dregið hefur
verið úr lántökuþörf hins opinbera síðustu
fimm árin og verðbólgan hefur lækkað úr
um 19-20% á árunum 1979-80 í aðeins
um 4-5% að jafnaði á árunum 1984-
1985. Á hinn bóginn hefur lántökuþörfin
að hluta minnkað vegna þess að fé hefur
streymt í ríkiskassann vegna sölu hluta-
bréfa í eigu rikisins. Á síðasta ári var sala á
hlutabréfunum í British Telecom mjög í
fréttunum og meðal fyrirtækja sem seld
verða á næstunni eru British Gas og
British Airways. Árlegar tekjur af sölu
ríkisfyrirtækja nema nú um fimm milljörð-
um punda svo hallinn á rekstri rikissjóðs
yrði dálaglegurán þeirra.
Gengi sterlingspundsins gagnvart dollara, þýsku marki, Ecu og yeni (Meöalgengi eftir mánuöum) Verð á pundi i
1985 USD DEM ECU JPY
jan. 1,12 3,57 1,60 286
feb. 1,09 3,60 1,62 285
mar. 1.12 3,70 1,65 289
apr. 1.24 3,83 1.71 313
maí. 1.24 3,88 1.72 313
jún. 1,28 3,92 1.74 318
lúi. 1.37 4,01 1.77 332
ágú. 1,38 3,86 1,73 329
sep. 1,36 3,87 1,73 322
okt. 1.42 3,76 1,69 305
nóv. 1.43 3,73 1,67 293
des. 1,44 3,63 1,64 293
1986
jan. 1.42 3,47 1,58 285
24. feb. 1,46 3,35 1,54 267
Vaxtastefnan og gengi pundsins
Eins og fyrr segir hefur vaxandi áhersla
verið lögð á gengi sterlingspundsins sem
mælikvarða á árangur við stjórn efna-
hagsmála á Bretlandi. f reynd leitast
stjórnvöld við að haga vöxtum þannig að
gengi pundsins haldist sem stöðugast.
Markmiðið er að halda meðalgengisvísi-
tölu pundsins eftir reikningi Englands-
banka (1975=100) á bilinu 78 til 83 og
helst sem næst 80. Um miðjan febrúar
1986 var meðalgengi pundsins á mæli-
kvarða þessarar vísitölu tæplega 74 og
eins og taflan sýnir hefur gengi pundsins
verið veikt gagnvart helstu myntum öðrum
en dollara á síðustu mánuðum. Líklegt er
talið að meðalgengi pundsins gæti lækkað
niður fyrir 70 ef olíuverð helst neðan við
15 dollara á tunnu. Ef svo fer er þess þó að
vænta að stjórnvöld grípi til aðgerða og
herði aðhald í peningamálum, ef til vill
með enn frekari hækkun vaxta.
Þær raddir verða nú æ háværari á Bret-
landi sem hvetja til aðildar Breta að gjald-
eyriskerfi Evrópubandalagsins, EMS
(European Monetary System) en
stuðningsmenn þess málstaðar er að
finna jafnt á meðal bankamanna, framá-
manna í atvinnulífinu, háskólamanna og
embættismanna. í Evrópska gjaldeyris-
kerfinu starfa saman Þjóðverjar, Frakkar,
Belgar og Lúxemborgarmenn, Italir,
Danir, frar og Hollendingar. Gengi gjald-
miðla þessara þjóða er leyft að víkja mest
2,25% frá viðmiðunargengi í kerfinu en
viðmiðunargengið er reiknað í Ecu
(European Currency Unit). Vikmörk lír-
unnar eru þó 6% til hvorrar handar. Ecu er
í reynd meðalgengi gjaldmiðla allra þjóð-
anna I Evrópubandalaginu nema þeirra
nýjustu, Spánverja og Portúgala, þ.e.
meðalgengi gjaldmiðla átta þjóðanna í
EMS auk Breta og Grikkja.
Aðild að EMS?
Bresk stjórnvöld hafa til þessa borið því
við að enn sé ekki tímabært að hefja sam-
starf í gjaldeyrismálum við þjóðirnar í EMS
en það verði gert þegar þar að kemur.
Stuðningsmenn aðildarinnar velta þó
engu að síður mjög fyrir sér hvert verði
Jnngöngugengið", þ.e. hvert verði við-
miðunargengi sterlingspundsins gagnvart
þýsku marki þegar að aðildinni kemur. Lík-
legt er talið að það verði á bilinu
DM3,50-3,60 en 2,25% vikmörkin á því
bili yrðu um 8 pfenningar. Eins og taflan
sýnir hefur gengi sterlingspundsins þó
sveiflast miklu meira á síðasta ári, bæði
gagnvart gengi þýska marksins og gagn-
vart Ecu. Gagnvart dollara virðist þó líklegt
að gengið 1,40-1,45 haldist á næstunni,
a.m.k. ef gengi dollarans styrkist ekki þvi
meira.
fyrir OPEC. Vegna þess að Saudi
Arabar hafa dregið meira úr fram-
leiðslu sinni en aðrir olíuframleið-
endur hafa þeir mesta umframfram-
leiðslugetu og því gæti framleiðslu-
aukning þeirra orðið mun meiri. Af
þessum ástæðum þykir stafa mikil
óvissa af því hvernig Saudi Arabar
bregðist við tekjumissinum og hver
stefna þeirra sé hvað varðar fram-
leiðsluaukningu.
Ef Vesturlandaþjóðirnar bregðast
við lægra olíuverði með því að hækka
skatta yrði staða olíuframleiðenda
hins vegar mun veikari. Lækkun
olíuverðs kæmi þá hinum almenna
neytanda aldrei nema óbeint til góða
og yrði ekki til að auka eftirspum eftir
olíu og þar með framleiðslu þegar
lengra er litið. Hvernig OPEC kynni
að bregðast við ef lagður yrði skattur
á innflutta olíu, t.d. í Bandaríkjunum,
er þó alveg á huldu.
26. febrúar 1986