Vísbending - 07.05.1986, Blaðsíða 2

VISBBNPING
2
íslensku „Monory“lögin
Lögin nr. 9/1984 um frádrátt frá
skattskyldum tekjum vegna fjárfest-
ingar manna í atvinnurekstri eiga sér
hliðstæðu í mörgum nágrannaland-
anna. Lög af þessu tagi, þ.e. sem
heimila frádrátt frá skattskyldum
tekjum vegna hlutabréfakaupa, voru
sett í Frakklandi árið 1978. Pau voru
kennd við höfundinn, Monory, og
hefur heitið Monory-lög oft fest við
hliðstæð Iög sem sett hafa verið ann-
ars staðar. Frádráttur frá skattskyld-
um tekjum í íslensku lögunum getur
verið vegna þrenns konar fjárfesting-
ar í atvinnurekstri:
A. Innborganir á stofnfjárreikninga
eftir sérstökum skilyrðum. Ætlað
einstaklingum er síðar hyggjast
stofna til eigin atvinnurekstrar
eða sjálfstæðrar atvinnustarfsemi
hér á landi.
B. Kaup á hlutabréfum í félögum
sem fullnægja ákveðnum skilyrð-
um og framlög í starfsmannasjóði
eftir nánari skilgreiningu laganna.
Skilyrðin sem nefn eru í B eru eink-
um þau að hluthafar félags séu a.m.k.
50 talsins, að hiutafé nái tilteknu lág-
marki (kr. 5 milljónum árið 1984, ef
til vill tæplega 8 milljónum króna á
þessu ári), að engar hömlur séu lagðar
á viðskipti með hlutabréf félagsins og
ársreikningar þcss séu öllum aðgengi-
legir. Ekki hafa verið birtar opinber-
lega tölur um fjárfestingu manna í
hlutabréfum þannig að skattfrádrátt-
ar njóti. Pó er ljóst að talsverð aukn-
ing varð á slíkri fjárfestingu milli ár-
anna 1984 og 1985. Á árinu 1985
voru um 20 íslensk hlutafélög sem
hlutu viðurkenningu ríkisskattstjóra
til sölu á hlutabréfum með þessum
hætti. Telja má þó að markaður fyrir
hlutabréf um helmings þessara hluta-
félaga hafi verið mjög lítill og vægi
þeirra í viðskiptunum hverfandi. Að-
eins munu hafa verið stofnaðir tveir
starfsmannasjóðir innan ramma lag-
anna, hjá Arnarflugi hf. og hjá Ála-
fossi hf.
Þá er í lögum nr. 9/1984 heimild til
skattfrádráttar hjá einstaklingum
vegna kaupa á hlutabréfum fjárfest-
ingarfélaga sem sérstaklega eru
mynduð til fjárfestingar í áhættufé at-
vinnufyrirtækja, skuldabréfum eða
annarri hliðstæðri fjármögnun slíkra
fyrirtækja. í lögunum'eru |settar,allná-
kvæmar reglur um það hvernig slík
fjárfestingarfélög verji heildarfjár-
magni sínu. Meginreglan er að 90% af‘
heildarfjármagni skuli varið til fjár-
festingar í atvinnufyrirtækjum, þar af
helmingur til fjárfestingar í hluta-
bréfum. Frá setningu laganna á árinu
1984 mun ekkert slíkt fjárfestingar-
félag hafa verið stofnað og árangur-
inn af lagasetningunni því enginn enn
sem komið er. Jafnframt er Ijóst að
ríkissjóður hefur ekki orðið af mikl-
um tekjum vegna skattfrádráttar ein-
staklinga sem keypt hafa hlutabréf
fyrirtækja sem uppfylla skilyrðin að
ofan.
Ekki árangur sem erfiði - ennþá
Þótt núverandi stjórnvöld hafi sýnt
vilja sinn í verki er þau beittu sér fyrir
lagasetningu á Alþingi um skattfrá-
drátt vegna fjárfestingar manna í at-
vinnurekstri árið 1984 verður ekki
sagt að tilætluðum árangri hafi verið
náð. Þess vegna er brýn þörf á því að
endurskoða lögin nr. 9 frá 1984 og
hrinda öðru því í framkvæmd seiíi
greitt gæti leið sparnaður beint til fyr-
irtækjanna á formi áhættufjár. Lögin
nr. 9/1984 hafa án efa orðið til að
glæða eftirspurn eftir hlutabréfum en
margvíslegir þættir hafa staðið í veg-
inum fyrir því að viðskipti hafi aukist
til muna. Áður en vikið er að fram-
boðshliðinni, þ.e. vilja fyrirtækjanna
til að selja hlutabréf, er rétt að nefna
að raunvextir á skuldabréfamarkaði
hafa verið afar háir á árunum 1984 og
1985. Oftast hefur verið nægt fram-
boð af skuldabréfum með allt frá
7—18% vöxtum umfram verðbólgu.
Þrátt fyrir lögin nr. 9/1984 hafa
hlutabréf átt erfitt uppdráttar vegna
þess að tekjur af skuldabréfum hafa
engu að síður verið minna skattaðar
sé tekið tillit til meiri áhættu sem
fylgir hlutabréfum og framtaksfé.
Jafnframt má ekki gleyma því að sölu-
hagnaður eða verðmætisaukning, sem
eru grunvöllur jafnt batnandi lífskjara
sem aukinna hlutabréfaviðskipta, eru
skattlögð með jaðarskatti viðkom-
andi. Fá eða engin dæmi munu um svo
harða skattlagningu söluhagnaðar í
viðskiptalöndum okkar.
Framboöshliöin
Skýringanna á litlum viðskiptum
með hlutabréf og hægum vexti þeirra
hér þrátt fyrir mikla aukningu í flest-
um samkeppnislöndum okkar er ekki
síst að leita á framboðshliðinni.
Vegna skattanna er hagkvæmara fyrir
fyrirtæki að taka lán eða selja skulda-
bréf en afla sér fjár með sölu hluta-
bréfa. Einnig koma til þau áhrif sem
tengjast atkvæðarétti núverandi
hlutabréfa. Eigendur ýmissa hlutafé-
laga vilja ekki verða af áhrifum sínum
í rekstri fyrirtækisins en geta ekki eða
vilja ekki kaupa ný hlutabréf til að
viðhalda hlutföllum við hlutafjár-
aukningu. í flestum Evrópulöndum er
heimilt að selja hlutabréf án atkvæð-
isréttar og erfitt er að átta sig á hvað
mælir á móti því ef bæði núverandi
hluthafar og kaupendur bréfa án at-
kvæðisréttar eru sammála. í íslensku
hlutafélagalögunum er ekki heimild
til að gefa út hlutabréf án atkvæðis-
réttar en slík bréf hafa átt vaxandi
vinsældum að fagna á síðustu misser-
um í Frakklandi, Þýskalandi og á
Ítalíu og á Bretlandi og raunar víðar.
Þau gefa af sér lítið eitt hærri arð en
almenn hlutabréf til að bæta upp missi
atkvæðisréttarins.
Langþyngst vegur þó að vegna
skatta er lántaka hagkvæmari en sala
hlutabréfa. Til að skýra þetta ná-
kvæmlega með raunverulegu dæmi er
Jjallað í nokkrum smáatriðum um
lagasetningu í Belgíu á árinu 1982 til
að beina sparnaði landsmanna í fram-
taksfé og gera fyrirtækjum kleift að
fjármagna sig á innlendum markaði
með sölu hlutabréfa. Belgar áttuðu
sig á því að tvennt þurfti að koma til
við þeirra aðstæður: Skattaleg hvatn-
ing til einstaklinga eða sparifjáreig-
enda með „Monory-lögum“ eins og
lýst hefur verið hér að framan. Að
auki þarf að koma til hvatning til fyr-
irtækjanna til að þau séu reiðubúin til
að setja á markaðinn ný hlutabréf. f
Belgíu fólust slíkar aðgerðir í Coore-
man-lögunum sem tóku gildi í des-
ember 1982 (sjá nánar á bls. 3). Lík-
legt er að sú útfærsla sem fólst í
Cooreman-lögunum sé ekki næg hér á
landi eða ekki hin rétta. En það virð-
ist alveg Ijóst að brýn þörf er að breyta
skattlagningu þannig að það verði
hagkvæmara fyrir fyrirtæki að selja
hlutabréf en taka lán. í slíkum breyt-
ingum verður að taka tillit til þeirra
ástæðna sem valdið hafa því að íslensk
fyrirtæki hafa verið treg til að selja
hlutafé á almennum markaði. Sparn-
aðurinn er fyrir hendi en það þarf að
gera fyrirtækjunum kleift að veita
honum viðtöku og ávaxta hann með
sambærilegum hætti og keypt væru
hlutabréf erlendra fyrirtækja.
7. maí 1986