Vísbending - 20.01.1988, Blaðsíða 2

VISBliNl )ING
2
Þróun raunvaxta á íslandi
1986 - 1987
-bankar og sparisjóöir-
Óverötryggö Verötryggö
skuldabr. skuldabr.
\ '86 9,2 5,0
II 4,5 5,0
III 2,6 5,0
IV 0,9 5,7
Allt árlö 4,3 5,2
I '87 -1,2 6,4
II 3,0 6,8
III 10,3 8,2
IV 6,3 9,3
Allt áríö 4,7 7,7
Heimild: Seðlabanki Islands
áhyggjur af þessu þegar mikil sam-
keppni er fyrir hendi, en óhætt er að
fullyrða að hún er mikil í lána-
starfsemi um þessar mundir. ígrip
stjórnvalda í vaxtaákvarðanir af
þessari ástæðu væri þess vegna ekki
á rökum reist.
Síðari varnaglinn á að tryggja að
raunvextir verði ekki of háir og eiga
vextir í helstu viðskiptalöndum að
vera til marks um hvað óhætt sé að
fara langt upp. Pað kemur raunar
fram í könnun Seðlabankans um
raunvexti hér og annars staðar að
raunvextir hér eru ekki ósvipaðir
því sem gerist erlendis þegar á
heildina er litið. ígrip á grundvelli
þessara laga er þess vegna ekki þörf.
En gallinn er sá, að á bak við laga-
setninguna býr mikill misskilningur
um eðli vaxta.
Á frjálsum fjármagnsmarkaði
ákvarðast vextir af framboði og
eftirspurn, líkt og verð á vöru og
þjónustu. Þegar eftirspurn eftir til-
tekinni vöru eykst, þá hækkar verð
hennar að öðru óbreyttu. Verð-
hækkunin setur síðan í gang meiri
framleiðslu á vörunni, þar eð hún
verður arðvænlegri en áður, en
meiri framleiðsla leiðir síðar til
verðlækkunar að öðru óbreyttu. Ef
stjórnvöld tækju sig til og bönnuðu
verðhækkun væru þau um leið að
ýta undir skort á vörunni og loka
fyrir möguleika á verðlækkun sem
kæmi af sjálfu sérsíðar meir. Verð á
frjálsum markaði gegnir þannig
ákveðnu hlutverki, er nokkurs kon-
ar vegvísir sem leiðbeinir aðilum
markaðarins í átt að jafnvægi. Það
sama gildir um fjármagnsmarkað. Við
getum sett fjármagn eða sparifé í
stað tiltekinnar vöru, og vexti í stað
verðs vörunnar og sama lögmál
myndi gilda. Raunvextir hér á landi
endurspegla einungis ríkjandi
markaðsástand og eru nauðsynlegur
vegvísir til að koma á jafnvægi án
tillits til þess hverjir raunvextir eru
erlendis.
Af hverju háir raunvextir?
Þegar verðbólga snarlækkaði árið
1983 hækkuðu raunvextir til muna,
og í kjölfar takmarkaðs vaxtafrelsis
árið 1984 og síðan nær fulls vaxta-
frelsis árið 1986 hafa raunvextir hald-
ist jákvæðir. Sparnaður á þessu
tímabili hefur aukist mikið og frá
byrjun ársins 1985 og til skamms
tíma hafa innlán bankastofnana
aukist mun meira en útlán. Þetta er
einmitt það sem búast má við að
öðru óbreyttu, þegar raunvextir eru
háir. Háir raunvextir laða fram
sparnað, þ.e. auka framboð á spari-
fé og letja fólk til að taka fé að láni,
þ.e. draga úr eftirspurn eftir lánsfé.
Og eftir áralanga vaxtastýringu er
ekki óeðlilegt að það taki dálítinn
tíma fyrir markaðinn að jafna sig.
Svipað hefur gerst í öðrum Iöndum,
sem hafa aukið frjálsræði á fjár-
magnsmarkaði á undanförnum
árum, t.d í Ástralíu þar sem raun-
vextir eru 9.3% og á Nýja Sjálandi
þar sem raunvextir eru 17.4%. Þar
að auki má jafnan búast við tiltölu-
lega háum raunvöxtum í löndum
sem búa við verðbólgu og viðskipta-
halla, sem eru einkenni þenslu-
ástands. Á frjálsum fjármagns-
markaði eru háir raunvextir afleið-
ing þenslunnar og eru til þess fallnir
að stuðla að jafnvægi í þessum
löndum.
En nú bregður svo við að frá því í
ágúst á síðasta ári hafa útlán aukist
meira en innlán, þrátt fyrir áfram-
Raunávöxtun helstu útlána
banka og sparisjóöa
(meðaltal) á síðasta ársfjórðungi 1987
%
Almennir víxlar (60 d.) 8,1
Hlaupareikningar (90% nýting) 11,1
Almenn skuldabréf (2 gjaldd.) 6,3
Verðtryggð skuldabréf 9,3
60 daga viösk. víxlar 11,8