Vísbending - 20.01.1988, Blaðsíða 3

VISBENDING
3
Útlánaflokkun innlánsstofnana
hækkun á seinustu 12 mánuðum
Okt. 1986 % Okt. 1987 %
Landbúnaður 26,6 23,9
Sjávarútvegur -12,1 53,2
Iðnaður 34,3 34,9
Verslun 24,1 39,8
Ibúðalán 20,6 29,7
Önnur lán 45,7 66,6
Heimild: Seölabanki Islands
haldandi hækkun á raunvöxtum.
Þetta þýðir þó ekki að innlán hafi
lækkað að raungildi því á meðan
lánskjaravísitala hækkaði um
22.3% frá nóvember 1986 til
nóvember 1987 þá jukust innlán í
bönkum og sparisjóðum um 34.4%
og með áætluðum vöxtum um 37%.
En útlánin jukust hins vegar um
44.2% á sama tíma. Þessi aukna
lánsfjáreftirspurn getur út af fyrir
sig bent til þess að vextir séu nú síst
of háir þótt háir séu. En hvað
veldur?
Þjóðartekjur hafa aukist afar
mikið á undanförnum árum og við
það eykst framkvæmdagleði og
bjartsýni um framtíðina. Einstak-
lingar og fyrirtæki hljóta að sjá fram
á væna tíð og góða arðsemi af fjár-
festingum sínum, sem eiga að
standa undir þessum háu vöxtum.
Þó er einnig hugsanlegt að lántak-
endur vænti þess að stjórnvöld komi
þeim til hjálpar með einhverjum
hætti ef illa fer, t.d. með gengisfell-
ingu eða íhlutun um vexti. í þessu
sambandi er athyglisvert að útlána-
aukningin síðustu mánuði er mest í
sjávarútvegi, en mikið hafði dregið
úr lánum þangað árið 1986 og á fyrri
hluta ársins 1987, eða á þeim tíma
sem best gekk í þessari atvinnu-
grein. En nú virðist sem fyrirtækin
fleyti sér yfir þá erfiðleika sem felast
í lágu gengi dollara og háum launa-
kostnaði með því að taka lán.
í annan stað eru stjórnvöld sjálf
stór eftirspurnaraðili á markaðinum
fyrir lánsfé og eiga eflaust með þeim
hætti talsverðan þátt í því að vextir
eru nú háir. Þar að auki er viðbúið
að þegar vextir eru niðurgreiddir á
tilteknum hluta markaðarins, eins
og nú háttar með húsnæðislán, þá
ýti það upp vöxtum annars staðar.
Þessi lán hafa stóraukist á s.l. ári og
lánsloforð hafa án efa ýtt undir
fjárfestingar í húsnæði og leitt til
meiri eftirspurnar í lánastofnunum
eftir lánsfé heldur en ella hefði
orðið.
Dr. Guðmundur Magnússon
Hagvöxtur, framleiðni og fiskstofnar
Allmiklar umræður urðu nýlega
um framleiðni í kjölfar skýrslu Iðn-
tæknistofnunar um það efni. Mig
langar í þessu sambandi að vekja
athygli á nokkrum niðurstöðum úr
nýlegri doktorsritgerð Guðmundar
Amar Gunnarssonar sem fjallar um
hagvöxt á íslandi 1910- 1980 (1).
Við mat á hagvexti og framleiðm
er yfirleitt eingöngu reiknað með
vinnuafli og fjármagni sem fram-
leiðsluþáttum en náttúruauðlindum
eins og fiskstofnum sleppt. í
nefndri ritgerð er hins vegar tekið
tillit til fiskstofna á skilmerkilegri
hátt en áður hefur verið gert.
Hlutdeild launa og ágóöa
Áður en vikið verður að útreikn-
ingum á framleiðni er fróðlegt að
skoða hver hlutdeild launa og ágóða
var 1945-1980 samkvæmt þeim töl-
um sem höfundurinn tók saman.
Eins og fram kemur í meðfylgjandi
töflu er hlutdeild launa í verðmæti
framleiðslunnar á þessu tímabili
u.þ.b. 60%. Hún lækkar 1950-1965,
en fer síðan aftur hækkandi. Reynd-
ar er þessi hlutdeild lægri en hlið-
stæðar tölur sem ég hef séð í nálæg-
um löndum, sem gæti verið athug-
unarefni út af fyrir sig.
Kostnaður og framleiðni
Það kemur í ljós (og ekki á óvart)
að fiskstofnarnir hafa áhrif á fram-
leiðslu og þar með framleiðni í öll-
um greinum þjóðfélagsins. Leið-
réttingin miðað við að sleppa þeim
úr dæminu er að vísu ekki mikil í
heild en veruleg í einstökum grein-
um á einstökum tímabilum.
Framleiðnin er skoðuð frá kostn-
aðarhliðinni, þ.e. athugað er hve
mikið framleiðnin hefur lækkað ein-
ingarkostnaðinn. Á tímabilinu
1946-1980 jókst einingarkostnaður
um 17,3% að jafnaði á ári í þjóð-
félaginu í heild. Þessari tölu má
skipta í 14,7% vegna hækkunar
launakostnaðar og 4,6% vegna
hækkun fjármagnskostnaðar.
Tækniframfarir lækkuðu þáttakostn-
aðinn um 2% á ári að jafnaði. Hlut-
fallslega verður þá hlutur launa-
hækkana 1956- 1980 um 85%, fjár-
magns 26%, en framleiðnivöxtur
lækkar kostnaðinn um 11%.
Á þcssu sama tímabili jókst fram-
leiðslan um 4,6% að jafnaði á ári.
1,2% á ári má rekja til aukningar
vinnuafls og 1.4% til aukningar
fjármagns. Skerfur heildarl'ram-
leiðni nam því 2,0%. Heildarfram-
leiðni er skilgreind sem hlutfallið á
milli framleiðslu á föstu verðlagi og
vegins meðaltals framleiðsluþátta.
Vinnuaflssparandi tækni
Framlag tækninnar reyndist vera
vinnuaflssparandi í öllum greinum
að tiltölu við fjármagn. Ef tekið er