Vísbending - 30.11.1988, Blaðsíða 1

VIKURIT UM
VIÐSKIPTIOG
EFNAHAGSMÁL
47.6 30. NÓVEMBER1988
OPINBER
UMSVIF OG
VELFERÐIN
Nauðsp upplýsinga um
kostnað og ávinning af
opinberum umsvifum
Fjárlagafrumvörp hafa verið lögð
fram af fjórum ráðherrum úr mismun-
andi flokkum á síðustu fjórum eða
fimm árum. Allir hafa þeir verið ákafir
talsmenn aðhalds og samdráttar í ríkis-
útgjöldum við upphaf fjárlagatímabils,
en allir, sem reynsla er komin á, hafa
orðið að lúta í lægra haldi fyrir útgjalda-
þenslu þegar upp var staðið. Öll árin
hafa skattar ekki dugað fyrir útgjöldum
sem þýðir vaxandi ríkisskuldir og um
leið aukin vaxtagjöld. Til að ná jafn-
vægi er um tvennt að velja; draga úr rík-
isumsvifum eða hœkka skatta. Nú ráða
ferðinni talsmenn skattahœkkana sem
oft hafa bent á, að samanborið við önn-
ur lönd séum við með tiltölulega lága
skatta og ef við viljum búa við svipað
velferðarkerfi og þessi lönd þá sé eðli-
legt að við greiðum fyrir það með hœrri
sköttum. Það er rík ástœða til að staldra
hér við og íhuga röksemdarfœrsluna.
Skattarnir þar og hér________________
Þegar skattbyrði er borin saman á
milli landa er algengast að nota skatta
sem hlutfall af lands- eða þjóðarfram-
leiðslu. Þetta er t.d. gert í OECD
skýrslunni títtnefndu sem út kom um
daginn, en þar er ísland með heildar-
skatta (bæði ríkis og sveitarfélaga)
upp á u.þ.b. 33% af landsframleiðslu.
í OECD löndunum eru skattar hins
vegar að meðaltali rúmlega 36% af
landsframleiðslu og þetta hlutfall fer
jafnvel yfir 40% þegar einungis Evr-
ópulönd innan OECD eru tekin með.
En nú er vissara að fara varlega í að
draga ályktanir. Á það hefur t.d. verið
bent, að það geti ruglað svona saman-
burð að hlutfall óbeinna skatta af
heildarsköttum er hér á landi óvenju
hátt. Það var 69% árið 1986 en var á
sama tíma aðeins 30% í OECD lönd-
unum að meðaltali. Og þar sem óbein-
ir skattar reiknast sem hluti af lands-
framleiðslu er hætt við að nefnarinn í
hlutfallinu fyrir ísland reynist stærri
en annars staðar og dragi þar með úr
hlutfallslegu vægi skattanna.
Til að komast fram hjá þessu hafa
menn reynt ýmsar leiðir og þar á með-
al að reikna út skatta á mann og bera
saman m.v. einn gjaldmiðil. En þetta
er líka vandasamt, m.a. vegna þess að
sveiflur í gengi gjaldmiðla geta breytt
mjög miklu í þessu sambandi. Versl-
unarráð íslands freistaðist samt til þess
fyrir rúmum tveimur árum síðan að
reikna þetta út og notaði SDR mynt-
körfuna sem viðmiðun til að draga úr
áhrifum gengissveiflna. Skv. þessum
útreikningum voru skattar á mann hér
á landi í SDR þeir tíundu hæstu af
löndum OECD árin 1977 og 1980, en
fóru niður í 13. sætið árið 1983. (At-
hugunin náði til þessara þriggja ára).
Nú er þetta engan veginn einhlítur
mælikvarði á skattbyrði og má t.d.
nefna að gengissveiflur skipta eftir
sem áður talsverðu máli vegna mikil-
vægis dollars í SDR myntkörfunni, og
einnig að upplýsingar frá mismunandi
Efni:
• Opinber umsvifog
velferðin
rÁrsreikningur í lit
• Erlend fréttabrot
Umfang hins opinbera1)
- % af LFR -
1980 1981 1982 1983 1984 1985
Tekjur 49,3 50,0 52,7 52,9 53,5 52,7
Gjöld 49,6 50,7 54,3 53,7 49,9 51,5
Mismunur -0,3 -0,7 -1,6 -0,8 3,6 1,2
Hrein lánsfjárþörf21 3,2 4,0 6,3 4,4 2,5 4,6
1) Rfkissjóður A-hluti, sveitarféiög, aimannatryggingar, ýmsir sjóðir og lánastofnanir í B-hluta
rikissjóðs (t.d. byggingarsjóðimir, Byggðasjóður og LÍN), Rikisfyrirtæki og orkuveitur i B-hluta
ríkissjóðs, orkuveitur sveitarfélaga.
Utan þessarar skilgreiningar á hinu opinbera eru:
Opinberir fjárfestingarlánasjóðir utan B-hluta n'kissjóðs (Framkvæmdasjóður, Iðnlánasjóður,
Fiskveiðasjóður o.fl.), ríkisbankar, Seðlabankinn, fyrirtæki og stofnanir með minníhiutaeign hins
opinbera og aðrir sjóðir notaðir til hagstjómar.
2) jafngildir lágmarksfjárþörf hins opinbera til að mæta tekjuhalla og hreinum lánveitingum.
Heimild: Fjárlaga - og hagsýslustofnun 1988. Rikishalli, ríkisskuldir og viðskiptajöfnuður við
útlönd.