Vísbending - 07.12.1988, Blaðsíða 4

VÍSBENDING
BANDARÍKIN:_______________________
Kjörvextir hækka í 10,5%__________
í síðustu viku hækkuðu margir
bandarískir bankar kjörvexti sína í
10,5% og hafa þeir þá hækkað um tvö
prósentustig frá því í vor. Verður að
leita allt aftur til ársins 1985 til að finna
jafnháa kjörvexti. Þrátt fyrir það er
jafnvel búist við enn frekari hækkun-
um bráðlega ef seðlabankinn hækkar
sína vexti. Margir sérfræðingar spá því
einmitt að seðlabankinn eigi eftir að
auka aðhald í peningamálum til að
halda aftur af verðbólgu og til að
styrkja gengi dollars. í því sambandi er
beðið eftir upplýsingum um atvinnu-
ástand í nóvembermánuði og ef í ljós
kemur að störfum hafi fjölgað að ráði,
þá má búast við vaxtahækkun. Verð-
bólga undanfarna þrjá mánuði hefur
verið 5,8% á ársgrundvelli, en 4,2%
síðustu 12 mánuði.
SVÍÞJQD:____________________________
Áformað aö lækka tekjuskatt árið
1991
Nýlega kynnti fjármálaráðherra
Svíþjóðar, Kjell-Olof Feldt, að stjórn-
in hyggðist lækka tekjuskatta verulega
árið 1991. Skattur á hæstu tekjur verð-
ur lækkaður úr 72% í 60% og stefnt
verður að því að lækka hann niður í
50%. Og fyrir flesta Svía mun tekju-
skattur lækka um allt að helming, eða
úr 60% í 30%. Þetta á hins vegar ekki
að þýða minni skattbyrði þegar á
heildina er litið, þar sem aðrir skattar
munu hækka til mótvægis. Þannig
hækka skattar á fjármagnstekjur og
söluhagnað, og virðisaukaskattur mun
ná til fieiri vöru- og þjónustuliða.
Virðisaukaskatturinn er 23,5% á flest-
ar vörur og mun eftir breytingarnar ná
einnig yfir t.d. dagblöð, fargjöld, bíó
og leikhús, þjónustu veitingahúsa og
fjármálaþjónustu. Þá munu ýmis fríð-
indi sem hingað til hafa verið undan-
þegin skatti verða skattlögð og vaxta-
frádráttur verður afnuminn.
Heildarskatttekjur munu þess vegna
eftir sem áður svara til 56% af lands-
framleiðslu.
Þessar fyrirhuguðu breytingar hafa
vakið verulega athygli um allan heim
og er þeim yfirleitt vel tekið. Hins veg-
ar er það álit margra að þær risti ekki
nógu djúpt og ef Svíar eigi að vera
samkeppnisfærir þegar Evrópa verður
einn markaður, þá sé nauðsynlegt að
draga úr skattbyrðinni.
FRÉTTABROT
NÝJASJÁLAND:________________________
Markverðar en erfiðar breylingar í
efnahagslífinu
Um allan heim hafa farið fram
skipulagsbreytingar sem miða að
minni ríkisafskiptum og einfaldara
skattkerfi. Þær hafa þó á fáum stöðum
verið eins róttækar eins og á Nýja Sjá-
landi. Þar hafa ríkisstyrkir verið lagðir
af í stórum stíl og ýmsar nýjungar í
rekstri á hinu opinbera hafa verið
kynntar. Þar á meðal menntakerfi að
hætti Friedmans, þar sem foreldrar
skólabarna fá úthlutað styrkjum til
menntunar barna sinna og geta síðan
valið úr skólum. Þá hefur hagræðing-
arátak farið fram á sviði heilsugæslu
og á ýmsum sviðum ríkisrekstrar er
forráðamönnum skylt að ná vissum
markmiðum innan fimm ára ráðning-
artíma. Skattkerfisbreytingar hafa
ennfremur verið róttækari en víðast
annars staðar. Til dæmis er hæsti jað-
arskattur á tekjur kominn niður í 33%
úr 66% og engin vara eða þjónusta er
nú undanþegin virðisaukaskatti, sem
er 10%.
Þessar breytingar hafa á hinn bóg-
inn verið mörgum erfiðar og jafnvel
þótt verðbólga sé komin niður í 3-4%
og halli á ríkissjóði sé nú 2% af lands-
framleiðslu samanborið við rúmlega
6% árið 1984, þá eru vextir háir og at-
vinnuleysi svo mikið sem 10%. Spurn-
ingin núna er sú hvort stjórnvöld hafi
úthald til að halda óbreyttri stefnu.
Efnahagsstefnan hefur gjarnan verið
tengd einum manni, fjármálaráðherr-
anum Roger Douglas, sem vill ótrauð-
ur halda áfram á sömu aðhaldsbraut-
inni. Forsætisráðherrann, David
Lange, er hins vegar talinn vilja fara
aðeins hægar eða mildar í sakirnar.
Þessi ágreiningur á milli þeirra er
hugsanlega það versta sem getur gerst
undir svona kringumstæðum að mati
ýmissa sérfræðinga. Ef róttækar um-
bætur eiga að skila sér, þá verður
stjórnin að vera sterk og samstillt. í því
sambandi hefur verið bent á fordæmi
V.Þjóðverja upp úr seinna stríði og
Frakka upp úr 1958 og Breta upp úr
1979. Þrátt fyrir allt er það þó talið
stjórninni til hagsbóta hversu ferill
hægri stjórnarinnar á undan var slæm-
ur. Sú stjórn lagði mikið upp úr höml-
um á verði og vöxtum og afskiptum af
launum, en uppskar aðeins vaxandi
opinberar og erlendar skuldir og mikla
verðbólgu.
BRETLAND:__________________________
Útlit fyrir háa vextTi langan tíma
Eins og kunnugt er hafa vextir í
Bretlandi hækkað mjög mikið á þessu
ári í kjölfar vaxtahækkana seðlabank-
ans. Fjármálaráðherrann, Nigel Law-
son, hefur sett allt sitt traust á vaxta-
stefnuna til að draga úr mikilli þenslu,
sem birtist í ört vaxandi þjóðarfram-
leiðslu og hækkandi verðbólgu. Hann
ítrekaði stefnu sína nýlega á fundi hjá
breskum iðnrekendum, þar sem hann
fullyrti að stjórnin myndi halda vöxt-
um eins háum og þörf væri á og eins
lengi og þörf væri á til að halda aftur af
verðbólgu. Þetta viðhorf speglast síð-
an í nýlegri skýrslu frá þjóðhagsstofn-
un þeirra Breta, en þar er m.a. sagt að
búast megi við að vextir í Bretlandi
verði hærri en annars staðar næstu
árin.
Ekkert lát virðist enn vera á þensl-
unni, þar sem viðskiptahallinn heldur
áfram að vaxa, verðbólgan heldur sínu
striki og reiknað er með 5,4% hagvexti
á árinu. Samt er ríkissjóður rekinn
með afgangi og eru Bretar nú í aðstöðu
til að greiða niður skuldir. Lawson
hefur sagt að það taki tíma fyrir vext-
ina að virka og hugsanlega fari ekki að
sjást árangur hvað varðar viðskipta-
hallann og verðbólguna fyrr en upp úr
miðju næsta ári. Markmið hans er að
ná efnahagslífinu niður með eins
þægilegum hætti og unnt er. Aðrir eru
ekki eins bjartsýnir, og fyrrnefnd
“þjóðhagsstofnun" spáir því að veru-
lega dragi úr hagvexti á næsta ári og
því þar næsta, án þess að verðbólga og
viðskiptahalli minnki.
Ritstj. og ábm.: Finnur Geirsson.
Útg.: Kaupþing hf. Húsi Verslunarinnar,
Kringlunni 7.103 Reykjavík. Sími 68 69 88.
Umbrot og útlitshönnun: Kristján Svansson.
Prentun: Isafoldarprentsmiðja hf.
Öll réttindi áskilin. Rit þetta má ekki afrita með
neinum hætti svo sem með Ijósritun eða á
annan hátt að hluta eða i heild sinni án leyfis
útgefanda.