Vísbending - 31.01.1991, Qupperneq 6

aðurinn fái að þróast sem frjálsast,
þ.m.t. á sviði vaxtamála og að aukin
samkeppni verði milli peninga-
stofnana. Búast má við aukinni eftir-
spurn eftir lánsfé á þessu og næsta ári.
Þótt ríkissjóðshalli á síðasta ári sé
áhyggjuefni, þá er það jákvætt að
fjármögnunin var nær öll innanlands.
Það getur hins vegar orðið erfitt á
þessu ári samfara aukningu láns-
fjárþarfar atvinnulífsins. Sú þróun getur
auðveldlega knúið vexti upp á við á
þessu ári.
Húsbréfakerfið veldur einnig
áhyggjum. Því má vel velta fyrir sér
hvort of mikið fjármagn sé bundið til
of langs tíma í einni grein eins og
húsnæðislánakerfið er skipulagt.
Sveiflur í innflutningsverðlagi
ráðast verulega af tveimur þáttum.
Annars vegar af stríðinu við Persaflóa
og áhrifum þess m.a. á olíuverð og á
stöðugleika á mörkuðum og hins vegar
af þróun í Austur-Evrópu. Hvort
tveggja eru svið sem nær ógerlegt er
að spá um með nokkurri vissu.
Gera má ráð fyrir samningum um
álver og að framkvæmdir í tengslum
við það verði aðallega á árinu 1992
og síðar. Þessu verður að fylgja
samdráttur á öðrum sviðum, til dæmis
á verksviði ríkis og sveitarfélaga,
þannig að ekki myndist umfram-
eftirspum, m.a. eftir vinnuafli sem getur
raskað jafnvægi á launa- og
vinnumarkaði. Ekki virðist vera
alvarleg umræða í gangi um að líta á
væntan-legar framkvæmdir með
hliðsjón af álveri á Keilisnesi og draga
saman seglin á öðrum sviðum.
Byggðamál og
launastefna
Eitt erfiðasta verkefnið verður að
endurmeta byggðastefnuna og leita
sátta milli dreifbýlis og þéttbýlis. Slíkt
gerist ekki nema með stórfelldri sam-
einingu sveitarfélaga á landsbyggðinni
og skapa þannig einingar sem geta
atvinnu-, mennta- og félagslega verið
eðlilegt og eftirsóknarvert mótvægi
við þéttbýliskjarnana á Suðvestur-
landi. Víðáttumikil sveitarfélög sem
ekki ná 1.500 fbúum munu eiga erfitt
uppdráttar á næstu árum.
Byggðastefna sem byggist á lánum
til atvinnurekstrar án þess að líta til ytri
aðstæðna hefur ekki og mun ekki skila
því sem til er ætlast. Lausnir á þessu
sviði verða mjög erfiðar í framkvæmd
og umdeildar.
Þótt sá sjór sem við siglum nú í sé
tiltölulega lygn, þá eru blikur á lofti.
Ytri aðstæður eins og olíuverðs-
hækkanir og loðnubrestur eru okkur
óhagstæðar og draga úr lífskjörum,
þannig að líklega næst ekki sá
hagvöxtur sem vonast var eftir á þessu
ári.
í fyrra var lækkun kaupmáttar
stöðvuð, en 1989 eða árið fyrir
þjóðarsátt rýrnaði kaupmáttur
ráðstöfunartekna um 10%. Hófsamir
kjarasamningar í haust og aukin
markaðsvæðing peningamála eru
nauðsynlegir þættir í áframhaldi
þjóðarsáttar.
Fyrsta þætti þjóðarsáttar, sem lýkur í
september, var aldrei ætlað annað en
að ná jafnvægi til nokkurs tíma til að
gefa ráðrúm til nýrrar sóknar til
hagvaxtar. Það kraumar undir vegna
launakjara margra hópa og núverandi
láglaunastefna gagnvart ríkisstarfs-
mönnum er mjög varhugaverð. Þetta
verður að breytast til að ekki komi til
atgervisflótta til útlanda á næstu árum.
Fólksflutningar og
efnahagsstefna
Þróunin er ör í kringum okkur.
Landamæri hverfa og breytingar á
búsetu eftir lífskjörum munu verða
miklu almennari, ekki aðeins hér
innanlands heldur líka gagnvart
útlöndum. Fólk hefur undanfarin ár
flust frekar til Suðvesturlands vegna
þess að þar eru lífskjör betri að mati
þess. Hér er ekki eingöngu átt við
efnahagsleg lífskjör heldur ekki hvað
síst félagslega betri stöðu, betri
aðstöðu til mennta, á sviði
heilbrigðismála, tómstunda og þannig
mætti lengi telja.
Alveg eins og Suðvesturland hefur
dregið til sín fólk vegna betri lífskjara í
víðum skilningi, verða það útlönd sem
taka við hlutverki Suðvesturlandsins,
ef við gætum okkar ekki.
Þess vegna verður efnahags-
stjórnunin á þessu ári fyrir atbeina
næstu ríkisstjórnar að miðast við að
festa árangur ársins 1990 í sessi, sækja
fram og jafna kjör með heilbrigðara
og frjálsara efnahagskerfi að
leiðarljósi.
Þetta er mikilvægt til að við höldum
okkar hlut í lífskjörum, ekki á þessu
eða næsta ári heldur árið 2000. Þetta
er lífsnauðsynlegt svo að við getum
tekið þátt í sífellt nánara fjölþjóðlegu
samstarfi af styrkleika og reisn.
Hvort fylgt verður skynsömum
ráðleggingum hagfræðinga eða ekki
og hvort þrek og hugrekki sé til staðar
að ráðast að rótgrónum vandamálum
er ómögulegt að segja til um.
Prófessor Parkinson, sem
Parkinsonslögmálið er kennt við sagði
líka. “Það er ekki í verkahring
grasafræðings að reyta illgresi úr
görðum manna. Hann gerir skyldu sína,
ef hann segir til, hve hratt það vex”.
ÍSBENDING
Atvinnuleysi
óvenjumikið árið 1990
en virðist fara minnkandi
Atvinnuleysi var óvenjumikið árið
1990, eða 1,7% af framboði vinnuafls.
Er það nokkru minna en Þjóðhags-
stofnun hafði gert ráð fyrir, en í Þjóð-
hagsspá var reiknað með 2% atvinnu-
leysi á árinu. Til samanburðar má
nefna að 1989 var atvinnuleysi 1,4%
og 0,6% 1988. Atvinnuleysi virðist
fara minnkandi núna. Framan af árinu
1990 var atvinnuleysi mun meira en
árið á undan, en á síðustu mánuðum
ársins var það minna en þá.
Atvinnuleysi minnkaði mest í
september og þá einkum í Reykjavík. í
desember síðastliðnum var atvinnu-
leysi 1,7%, en 2,1% árið á undan. Þetta
er í samræmi við vinnumarkaðs-
kannanir Þjóðhagsstofnunar og
Félagsmálaráðuneytisins, en þar
mældist í fyrra nokkur skortur á vinnu-
afli (0,2-0,4%) en það hafði ekki gerst
áður síðan 1988. Atvinnuleysi var
2,3% meðal kvenna árið 1990, en 1,4%
hjá körlum. Á Vesturlandi og
Suðurlandi var atvinnuleysi mest, eða
2,6%. Atvinnuleysi hjá konum var mest
á Vesturlandi, eða 5,1%. Atvinnuleysi
kvenna minnkaði meira á árinu en hjá
körlum. y
Samdráttur í
Bandaríkjunum
Þjóðarframleiðsla í Bandarfkjunum
dróst saman með rúmlega 2,1%
árshraða á fjórða ársfjórðungi 1990.
Lauk þá samfelldu hagvaxtarskeiði
sem staðið hafði frá því seint á árinu
1982. Atvinnuleysi var rúm 5% árið
1989, en það hefur nú stigið í 6,1%.
Peningayfirvöld hafa létt á peninga-
stefnu að undanfömu til þess að draga
úr samdrættinum. Vextir þriggja
mánaða ríkisvíxla hafa á nokkrum
misserum lækkað úr tæpum 8% í rúm
6%. Ársverðbólga er nú rúm 6% í
Bandaríkjunum, en heldur virðist hafa
dregið úr verðhækkunum að undan-
förnu. Það bendir til þess að óhætt
hafi verið að lækka vextina. Gengi
bandaríkjadals hækkaði nokkuð þegar
tölur um þjóðarframleiðslu á fjórða
ársfjórðungi birtust, því að búist hafði
verið við meiri samdrætti, en almennt
er þó spáð fallandi gengi dalsins á
næstunni.
Ritstj. og ábm.: Sigurður Jóhannesson.
Útg.: Ráðgjöf Kaupþings hf., Kringlunni 5,
103 Reykjavík. Sími 689080.
Prentun: Prentsmiðjan Gutenberg hf.
Öll réttindi áskilin. Ljósritun óheimil.
6