Vísbending - 19.03.1992, Qupperneq 4

Þjóðarbókhlaða:
Langur
byggingartími
eykur kostnað
um 30%
Meðal skýringa, sem nefndar hafa
verið á því að Flugstöð, Perla og Ráðhús
reyndust miklu dýrari en áætlað var í
upphafi, eru of lítill undirbúningur og
mikill framkvæmdahraði. Miklu al-
gengara er þó að opinber mannvirki séu
allt of lengi í smíðum. Fimmtán ár liðu
frá því að farið var að grafa fyrir Borgar-
spítalanum og þartil fyrstu sjúklingamir
lögðust inn. Núna er hluti hússins
ófullgerður og ekki séð hvenær farið
verðurað notahann. Sjúkrahús á Isafirði
var búið að vera tíu ár í smíðum þegar
sjúklingar voru fluttir þangað, en áður
var reyndar byrjað að nota hluta þess.
Þá má nefna K-byggingu Landspítalans,
en ætla má að tuttugu ár líði frá því að
smíði hússins hófstog þar til henni lýkur.
Stór hluti hússins verður ónotaður allt
þartil það erfullbúið. Þekktasta dæmið
um seinagang er þó Þjóðarbókhlaðan,
en að minnsta kosti 17 árlíða frá því að
byrjað var að reisa hana þar lil hún
verður opnuð. Slfkur seinagangur er
dýr af ýmsum ástæðum: Mikið fé er
bundið í hálfkláruðum mannvirkjum,
sem standa ónotuð og engum til gagns.
Þau slitna og eyðast á byggingartímanum,
þannig að þau endast skemur eftir að
þau eru tilbúin. í þriðja lagi hljóta mjög
smáir verkáfangar jafnan að vera
óhagkvæmir, því að flytja þarf tæki og
fólk á staðinn og setja sig inn í aðstæður
í hvert skipti sem hafist er handa.
Stjórnmálamenn gera sér grein fyrir að
þetta eru ekki skynsamleg vinnubrögð,
en þeim er jafnan mjög í mun að geta
bent kjósendum sínum á að eitthvað
hafi gerst í sem flestum nauðsynja-
málum. Því hallast margir þeirra að því
að gaufa f mörgu í stað þess að sinna
nokkrum verkefnum af krafti.
Lög um opinberar fram-
kvæmdir: Aðeins skal
ráðist í nýtanlega áfanga
Síðla árs 1965 skipaði fjármála-
ráðherra nefnd til þess að vinna að
tillögum um hvernig framkvæmdafé
ríkisins mætti nýtast beturen vcrið hefði.
Nefndin skilaði skýrslu vorið 1966 og
segir þar ineðal annars: „Ráðizt er í
fleiriframkvæmdiríeinu entjármagnið
leyfir, sem til þeirra er veitt, svo að unnt
sé að halda hverju verki áfram með
þeim hraða, sem er nauðsynlegur til
að hagkvæm framk væmd verkanna geti
átt sérstað...Sífelldurfjárskorturveldur
töfum, sem verða beinn kostnaðarauki,
og draga auk þess verk óeðlilega á
langinn og valda þannig óbeinum
aukakostnaði. Fjárskortur veldur því,
að hugsun þeirra, sent framkvæma
verkin, beinist rneir að fjáröflun en
góðri nýtingu fjárins...Tímasetning
verður ónákvæm. Verkið hefst strax
og eitthvert fé er til, en að jafnaði veit
enginn, hvenær því lýkur og það verður
nothæft.“ Upp úrtillögum nefndarinnar
um úrbætur var samið frumvarp um
opinberar framkvæmdir sem varð að
lögum árið 1970. Eitt meginmarkmið
laganna er að tryggja sem stystan
framkvæmdatíma. Þarermeðal annars
kveðið á um að í upphafi verks skuli
gerð nákvæm kostnaðar- og
tímaáætlun. Aðeins skuli hafist handa
við nýtanlega áfanga verka. 1 fjárlaga-
frumvarpi skal tilgreina fjárveitingar
sem falla á seinni fjárlagaár, allt til
verkloka. í fyrstu var reynt að haga
opinberum framkvæmdum í samræmi
við það sem hér var ákveðið, en
fljótlega sótti aftur í sama farið.
Þjóðarbókhlaða: Auka-
kostnaður vegna seina-
gangs er 800 milljónir
Árið 1970 ályklaði alþingi að reist
skyldi Þjóðarbókhlaða, sem myndi
rúma Landsbókasafn og Háskóla-
bókasaln, í tilefni ellefu hundruð ára
afmælislslandsbyggðar 1974. Ánæstu
árum var húsið hannað, en í fram-
kvæmdaáætlun, sem gerð var um mitt
ár 1973, var gert ráð fyrir að verkinu
skyldi lokið á fjórum árum og
ÍSBENDING
bókhlaðan yrði þvífullgerð 1977. Ekki
var þó byrjað á smíðinni fyrr en 1978.
Nú, fjórtán árum síðar, er aðeins lokið
ríflega 40% verksins. Rúmlega einum
milljarði króna hefur verið veitt í
smíðina, en alls er gert ráð fyrir að
verkið kosti rúmlega tvo og hálfan
milljarð. Nú er ætlunin að setja kraft í
verkið og ljúka því á þremur árum. Á
fjárlögum fyrir 1992 er 335 milljónum
veitt til bókhlöðunnar, mun meira en
nokkru sinni fyrr (við þettabætist svo fé
semllystfrá 1991,sjámynd). Ætluniner
að veita enn meira í smíðina næstu tvö
ár, en gert er ráð fyrir að húsið verði
tilbúið 1994. En þótt nú sé ætlunin að
hespa verkið af er ekki enn ljóst hverjar
efndir verða. Árið 1986 voru til dæmis
sett lög um sérstakan eignarskatt sem
skyldi standa straum af smíðinni. Aðeins
lítill hluti skattsins hefur farið í bók-
hlöðuna. Árið 1990 voru til dæmis
tæplega 170 milljónir innheimtar (á
verðlagi 1992), en minnaen helmingur,
eða um 75 milljónir, rann til verksins.
Hér á eftir er þó gert ráð fyrir að
framkvæmdaáætlun standist og verkinu
ljúki 1994. Fjármagnskostnaður af því
fé sem bundið er í húsinu er miðaður
við vexti spariskírteina á byggingartíma.
Enn fremur er húsið afskrifað um 2% á
ári á meðan verið er að koma því upp.
Algengt er að húsnæði sé afskrifað
með þeirn hraða í reikningum fy rirtækja,
en þess má geta að nú þegar er
viðhaldskostnaður bókhlöðunnar
orðinn töluverður. Bókfærður
kostnaður við húsið, að þessum tveimur
liðum viðbættum, er svo borinn saman
við kostnað við að reisa það á tveimur
árum. Fróðir menn telja að vel hefði
mátt vinna verkið á þeim tíma, ef vel
hefði verið að því staðið. Mis-
munurinn er um 800 milljónir, en það
þýðir að of langur byggingartími hefur
aukið kostnað við húsið um 30%.
4