Vísbending - 06.11.1992, Side 2

ISBENDING
Framlög í afskriftasjóði,
% útlána og ábyrgða
Alls Lands Bún- Isl- Spari-
banki banki banki sjóðir
1990 1,5% 1,8% 0,9% 1,4% 1,7%
1991 1,3% 1,2% 1,0% 1,8% 1,4%
Heimildir: Arsskýrslur bankaeftirlits
3,7%, 3% hjá Landsbanka, hjá
Búnaðarbanka var hlutfallið 1,8% en
2,4% hjá sparisjóðunum. A mynd 1 á
forsíðu sést að mikið fé var lagt í
afskriftasjóð árið 1985. Þá tapaði
Utvegsbankinn megninu af eiginfé sínu
eftir gjaldþrot Hafskips. Árið á undan
lagði bankinn ekki meira til hliðar en
aðrir bankar og sparisjóðir. Það sýnir að
áföll sem þessi gera ekki alltaf boð á
undan sér. Framlag banka og sparisjóða
í afskriftasjóð jókst nær óslitið frá 1986
til 1990. Það er í samræmi við hækkandi
vexti og stöðnun í efnahagslífi frá 1988.
Nokkra furðu vekur að framlagið
minnkaði í fyrra. Þorskveiðikvóti
minnkaði á árinu, smíði nýs álvers var
frestað og raun vextir voru hærri en nokkru
sinni fyrr. Þetta hefði átt að auka útlánatap
en ekki draga úr því. I þessu sambandi
má minna á að Þórður Olafsson,
forstöðumaður bankaeftirlits Seðla-
bankans, sagði íviðtali við Viðskiptablað
Morgunblaðsins 2. júlí síðastliðinn, að
ýmislegtbenti til þess, aðmati eftirlitsins,
að útlánatap hefði verið vanmetið í fyrra
og myndi frávikið koma fram á þessu ári.
Ekki er víst að þessi orð eigi jafnt við um
alla banka og sparisjóði. Þegar málið er
skoðað kemur í ljós að sumir lögðu í
fyrra meira í varasjóð en áður, þótt
framlagið minnkaði í heild (sjá töfluna
hér fyrir ofan). Búnaðarbankinn og
íslandsbanki lögðu meira á
afskriftareikning 1991 enþeirhöfðuáður
gert. Hins vegar minnkaði framlag
Landsbankans og sparisjóða. Misræmið
stafar líklega af því að beitt er
mismunandi aðferðum við að ákveða
hvemikiðskulilagttilhliðar. íársskýrslu
Landsbanka fyrir 1991 segir að miklu
skipti að meðferð þessara mála sé
samræmd og minnt á að nýjar reglur um
afskriftir taki að líkindum gildi hér á
landi í upphafi næsta árs. Hjá Islands-
banka er farið yfir öll útlán fjórum sinnum
á ári og metnar horfur á að þau tapist.
Framlag í afskriftasjóð ræðst af því mati.
Ymislegt hefur áhrif á niðurstöðuna,
einkum þó vanskil, eiginfjárstaða lánþega
og efnahagsástand. Islandsbankamenn
hafa hér hliðsjón af drögum að hinum
nýju afskriftareglum. I ársskýrslum
banka og sparisjóða er lítið fjallað um
það hvað ræður framlagi í afskrifta-
reikning, en ekki er vitað til þess að
nokkur fari eins að og Islandsbanki. I
yfirlitsgrein um banka og sparisjóði hér
í blaðinu 24. apríl síðastliðinn var deilt
á þá yfirlýsingu bankastjóra Lands-
bankans að hundrað milljónir króna
yrðu lagðar á afskriftareikning á mánuði
á árinu. Einkennilegt væri að lýsa yfir
slíku fyrirfram, því að framlögin hlytu
að miklu leyti að ráðast af óvæntum
atburðum. I ársskýrslu Landsbankans
er gefið í skyn að ætlunin sé að taka upp
nýtt verklag: „Með nýjum reglum um
áhættuflokkun útlána og eiginfj árkröfur
er viðbúið að veruleg breyting muni
þurfa að eiga sér stað hjá bönkum í
meðhöndlun og áhættumati útlána."
Vafalaust mun ný reglugerð um framlag
í afskriftasjóði verða til þess að
auðveldara verður að bera saman stöðu
bankastofnana en verið hefur. Áfram
hljóta endurskoðendur þó að hafa visst
svigrúm. Hér skiptir mestu að mat þeirra
sé faglegt en ráðist ekki af óskum
bankastjóra um „hæfilega" afkomu.
Meiri afskriftir annars
staðar á Norðurlöndum
Á mynd 3 sést að bankar og
sparisjóðir annars staðar á Norður-
löndum lögðu mun meira í afskriftasjóði
í fyrra en íslenskar bankastofnanir. Nú
er talað um bankakreppu í Noregi,
Svíþjóð og Finnlandi. I Hagtölum
októbermánaðar frá Seðlabankanum
segir að opið markaðskerfi með frjálsar
fjármagnshreyfingar virðist hafa í för
með sér meiri áhættu í útlánum en lokað
og verndað umhverfi. Nú er verið að
opna íslenskt hagkerfi og létta hömlum
af fjármagnshreyfingum. Þessu fylgir
aukin samkeppni um innlán og lánþega.
Breytingamar gætu haft í för með sér
aukna áhættu í starfi íslenskra
bankastofnana. I Hagtölum mánaðarins
er bent á að bankakerfi hér á landi sé
ekki að öllu sambærilegt við það sem
^ S
Mynd 3 Afskriftaframlag banka
og sparisj., % útlána og ábyrgða
1985 1 986 1 987 1 988 1 989 1 990 1 991
Heimildir: Hagtölur októbermánaðar, 1991-
tölur með fyrirvara, Island: Mynd 1.
gerist erlendis, því að hér hafi sérstakir
fjárfestingarlánasjóðir sérhæft sig í að
veitaáhættusöm stofnlán. I Vísbendingu
kom fram 11. september síðastliðinn að
framlög lánasjóða atvinnulífsins í
afskriftasjóði námu ríflega 7% útlána og
ábyrgðaífyrra. Annað, sem gerir saman-
burð við önnur lönd erfiðan, er að óvíst
er að útlánatap undanfarinna ára sé að
fullu komið fram. H
Slæmar
horfur í
iðnaði
í fyrra tölublaði var greint frá því að
hlutur iðnaðar í ársverkum hér á landi
hefði minnkað úr 16%íum 13%áárunum
1981-1990 samkvæmt tölum Byggða-
stofnunar. Von er á tölum fyrir 1991 á
næstunni. Vísbendingar eru um að
starfsfólki í iðnaði hafi stórlega fækkað
að undanförnu og iðnrekendur hafa
hugsað sér að segja upp mörgum
starfsmönnumánæstunni. Ioktóberblaði
Iðnaðarins, tímarits Landssambands
iðnaðarmanna, er greint frá niðurstöðum
viðamikillar könnunar sem sambandið
og Félags íslenskra iðnrekenda gerðu.
Könnuð var starfsemi íslensks iðnaðar
fyrstu tíu mánuði ársins og niður-
stöðurnar bornar saman við niðurstöður
sams konar könnunar á sama tíma í fyrra.
Velta á föstu verðlagi hefur dregist saman
í öllum iðngreinum, mest í málm- og
skipasmíði, um 11%, en minnstur er
samdrátturinn í húsgagna- og
trjávöruiðnaði, um 2%. Alls hefur velta
í iðnaði dregist saman um 6% á föstu
verðlagi. Starfsmönnum hefur fækkað
um 800-1000 í iðnaði í heild, miðað við
fulla atvinnu, eða um 6-7%. Og
samdrátturinn heldur áfram. Könnun
Þjóðhagsstofnunar á atvinnuástandi í
september benti til að atvinnurekendur í
heild hefðu þá viljað fækka starfs-
mönnum um 1.200, en það samsvarar
1,4% mannafla. Mest er fækkunin í
iðnaði, um 385 manns eða ríflega 3%
mannafla. Starfsmönnum fækkar meira
á höfuðborgarsvæðinu en á lands-
byggðinni.
Samdráttur í útflutningi iðnaðarvara í
fyrra var einkum skýrður með kreppu í
Áustur-Evrópu. Samfelld fækkun starfa
í iðnaði undanfarin ár og á næstunni á sér
þó dýpri orsakir, einkum aukna sam-
keppni, meðal annars frá láglauna-
svæðumí Austur-Asíu. Meiraer fluttút
af vatni, álpönnum og rafeindavogum
en áður, en þessar vörur eru þó enn lítill
hluti útflutnings héðan. ra
2