Vísbending


Vísbending - 30.12.1993, Blaðsíða 1

Vísbending - 30.12.1993, Blaðsíða 1
sHisbending Hr i t u m viðskipli o g efnahagsmál 30. desember 1993 50. tbl. 11. árg. Stöðugleiki og nýsköpun Jón Sigurðsson Þegar litið er til baka er greinilegt að aflvaki framfara í upphafi þessarar aldar var dugur og áræði einstaklinga og samtaka þeirra, innstreymi erlends fjármagns í fjárvana hagkerfi og opnir markaðir fyrir utanríkisverslun. Til að nýta miklarnáttúruauðlindir og markaðs- möguleika sárvantaði þjóðina fjármagn: Starfsfé fyrir Island, eins og Einar skáld Benediktsson komst að orði. Að því fengnu var hrcyfiafl framfaranna leyst úr læðingi. Þannig varð 20. öldin fram- faraöld. Þetta er rifjað upp vegna þess að íslenskt atvinnulíf stendur nú í ýmsum skilningi á krossgötum þegar 20. öldinni er að ljúka. Þjóðin hefur hreppt nokkurra ára andbyr. Stöðnun og svartsýni hafa sett mark sitt á þjóðlífið og umræður um efnahagsmál. A slíkum tímum reynir á hæfileika til endurskoðunar og endur- nýjunar. Hagþróun síðustu ára Síðustu sex ár hefur ríkt stöðnun í íslenskum þjóðarbúskap. Árin 1989, 1990,1991 og 1993 sýnaað vísudálítinn hagvöxt, en árið 1992 og spáin fyrir 1994 nokkru meiri afturkipp. Landsfram- leiðslan á mann hefur hins vegar dregist saman á hverju ári frá 1987. Þessi óhagstæða þróun á sér tvær meginskýringar; annars vegar skerðingu á aflaheimildum til verndar fiskstofnum, hins vegar erfiðleika á erlendum mörk- uðurn fyrirhelstu útflutningsvörur, bæði fisk- og málmafurðir. Þessir markaðs- erfiðleikar hafa ekki einungis valdið verðlækkun og þannig skert útflutnings- tekjur, heldur einnig tafið mikilvægar framkvæmdir til frekari nýtingar orku- lindanna. Þráttfyrirþessaerfiðleikahefur þó náðst mikilvægur árangur á ýmsurn sviðum efnahagsmála á síðustu árum. ✓ Arangur og erfiðleikar Belra jafnvægi er nú í viðskiptum við önnurlöndenumlangtárabil. Verðbólgu hefur verið haldið í skefjum og fer nú lækkandi. Hjöðnun hennar er ef til vill athyglisverðasta breytingin í íslensku efnahagslífi á síðustu árum. Ekkert dæmi er um það að öðru OECD-landi en Islandi hafi tekist að lækka verðbolgu úr meira en 20% á ári í um 4% á aðeins þremur árum. Þá hafa á síðustu árum verið gerðar miklar endurbætur á umgjörð alls við- skiptalífs í landinu. Sett hafa verið ný lög um innflutning, gjaldeyrisviðskipti og gengismál, um verðbréfaviðskipli og fyrirtæki á fjármagnsmarkaði. Þá hafa verið sett ný samkeppnislög. Með þessum umbótum hefur verið lagður grundvöllur að frjálsari viðskiplunt innanlands og milli Islands og annarra landa, og þar með að virkari markaðs- verðmyndun og belri nýtingu fram- leiðsluþáttanna. Þótt markverður árangur hafi náðst blasa enn við ýmis torieyst vandantál. Halli á ríkissjóði er meiri en fær staðist til lengdar, og nátengt honum er annað vandamál, háir raunvextir. Umi'angs- mikill skipulagsvandi í sjávarútvegi og landbúnaði bíður enn úrlausnar. Fjár- munamyndun er í sögulegu lágmarki í hlutfalli við landsframleiðslu. Þessi vandamál torvelda eflingu atvinnu sem ernú mikilvægasta verkefnihagstjórnar, en atvinnuleysi á bilinu 4-5% af mannafla er mikið áhyggjuefni.. Síðast en ekki síst hefur skuldsetning þjóðarbúsins vaxið á síðustu árum. Erlendar skuldir hafa hækkað í hlutfalli við landsframleiðslu. Jafnframt hefur meðalendurgreiðslutími útistandandi erlendra skuldaþjóðarbúsins í heild styst, en því fylgir vaxandi greiðslubyrði, jafnvel þótt vextir erlendis haldist áfram lágir. Þegar rætur þessa vanda eru kannaðar er ástæða til að hafa í huga að erfið- leikarnirsemfylgjastöðnunog afturkipp íþjóðarbúskapnumkomaíkjölfarmikils gróskuskeiðs sem lyfti framleiðslu og tekjum þjóðarinnar á hærra stig árið 1987 en nokkru sinni fyrr - og raunar hærra en varanlegur grundvöllur var fyrir. Þá er enn fremur nauðsynlegt að hafa í huga að efnahagsástandið hefur verið miður gott í flestum iðnríkjanna undanfarin ár og litlar líkur eru á kröftugri uppsveiflu í bráð. Lánastofnanir Erfiðri afkornu mikilvægra atvinnu- greina, skuldaaukningu og lækkandi eignaverði hafa óhjákvæmilega fylgt aukin útlánatöp innlánsstofnana og fjárfestingarlánasjóða á síðustu árum. Reynst hefur nauðsynlegt að grípa til sérstakra ráðstafana vegna hennar. Þannig var eigið fé Landsbanka Islands aukið um 4,3 milljarða króna með sér- stakri lagasetningu fyrr á þessu ári. Jafn- framt voru tryggingasjóðir innláns- stofnana efldir tii þess að takast á við vandamál af þessu tagi ef á þyrfti að halda. Þegar horft er fram á veginn virðist mikilvægt að breyta skipulagi banka og sparisjóða þannig að þeir geti allir átt þess kost að styrkja eiginfjárstöðu sína með útboði á markaði. Islenska lána- kerfið hefur að undanförnu gengið í gegnum verulegar skipulagsbreytingar og framundan eru án efa frekari breytingar vegna opnunar markaða, aukinnar sam- keppni og örra tæknibreytinga sem krefjast enn meiri hagræðingar í rekstri en þegar hefur náðst. Fjármál hins opinbera Ljósl er að samdráttur þjóðartekna og atvinnu undanfarin ár hefur þrengt hag ríkisins. Skatttekjur hafa minnkað og atvinnuleysisbætur aukist en auk halla sem tengist hagsveiflunni glímir ríkis- sjóður nú við vaxandi útgjöld vegna ýmissa lögbundinna útgjaldakerfa og verkefna til langs tíma. Þetta er lang- tímavandi sem m.a. tengist breytingu á aldursskiptingu þjóðarinnar og ónógri tekjuöflun lil að rnæta margvíslegri opinberri þjónustu. Þrálátum hallarekstri hins opinbera fylgir skuldasöfnun. Skuldir hins opinbera hafa vaxið hröðum skrefum síðustu ár. Auk þess hafa beinar og óbeinar ríkisábyrgðir vaxið rnikið. Trúverðugur og fyrir fram ákveðinn ferill í átt að jöfnuði í ríkisfjármálum er ein mikilvægasta forsenda lægri vaxta og aukins svigrúms til vaxtar atvinnu- veganna. Peningamál og vextir Tæki og aðferðir Seðlabankans við framkvæmd peningamálastefnu hafa tekið umtalsverðum breytingum. Mikil- vægur þáttur þeirra var samningur Seðla- bankansog fjármálaráðuneytisinsfráþví í febrúar í ár sern fól í sér að dregið er úr notkun yfirdráttar og beinna lána frá bankanum til ríkissjóðs og er ætlunin að taka alveg fyrir þau á næsta ári. Ríkis- sjóður aflar nú skammtímalána með reglulegum uppboðum ríkisvíxla og ríkisbréfa. Þessi skammtímabréf eru skráð á Verðbréfaþingi Islands og leggja þannig grunn að skipulegum peninga- markaði. Þessi aðferð við lánsfjáröflun ríkisins breytirmiklu við stjórn peninga- mála, einkum því er snýr að vaxla- myndun. í slað þess að ríkissjóðurákveði • Stöðugleiki og nýsköpim • Fjármagnsmarkaður 1992

x

Vísbending

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísbending
https://timarit.is/publication/281

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.