Vísbending - 27.01.1994, Qupperneq 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
27.
janúar
1994
4. tbl. 12. árg.
Vandi
skipasmíða-
iðnaðarins
Þann 14. janúar síðastliðinn samþykkti
ríkisstjórnin að veita um 76 milljónum
króna á þessu ári til þess að niðurgreiða
íslenskan skipasmíðaiðnað og stuðla að
bættri samkeppnisstöðu greinarinnar
gagnvart erlendum. Styrkurinn erveittur
á grundvelli nefndarálits frá því í des-
ember s.l. um verkefnastöðu og horfur í
skipasmíðaiðnaði. Nefnd þessi varskip-
uð af iðnaðarráðherra á seinni hluta árs
1991 að beiðni skipasmíðaiðnaðarins en
í henni sátu fulltrúar frá ríkinu og hags-
munaaðilum.
Helstu orsakir slæmrar
stöðu
Mönnum hefur verið tíðrætt um vanda
skipasmíðaiðnaðarins hér á landi að
undanförnu. Afkorna atvinnugreinar-
innar hefur verið sveiflukennd í gegnum
tíðina en farið áberandi versnandi á
síðustutveimurárum. Aárinu 1992 nam
rekstrartap að meðaltal i um 8% af tekjum
og þess er ekki að vænta að afkoman
hafibatnaðáárinu 1993. Eigiðfégreinar-
innar hefur að sama skapi minnkað hratt
á fáurn árum eða úr 35% á árinu 1988 í
tæplega 4% 1992. Fjárhagsleg staða
skipasmíðaiðnaðarins í heild erþví mjög
slæm og fer versnandi.
N efndin skýrir þessa óhagstæðu þróun
einkurn áþann veg aðhelstu samkeppnis-
lönd okkar á sviði skipasmíðaiðnaðar
(Pólland og Noregur) veiti styrkjum í
einhverju formi til atvinnugreinarinnar í
sínum heimalöndum og að íslenskur
skipasmíðaiðnaður geti þess vegna ekki
keppt á jafnréttisgrundvelli við þessi
lönd. Því til stuðnings er bent á að
markaðshlutdeild hérlendra skipasmíða-
stöðva í nýsmíði og endurbótum hafi
farið síminnkandi á undanförnum árum.
Þetta kemur vel fram á meðfylgjandi
mynd sem sýnir skiptingu innlendra
smíðaverkefna á milli heimamarkaðar
ogutanlandsmarkaðar. Hlutdeildin hefur
minnkað mjög merkjanlega, einkum frá
árinu 1985.
A myndinni kernur þó annað fram
sem er ekki síður áhugavert í þessu
sambandi. lnnlendur markaður fyrir
nýsmíða- og endurbótaverkefni í skipa-
iðnaði hefur minnkað stórlega frá árunum
1987og 1988efundanerskiliðárið 1992.
Að verðmæti nemur lækkunin um 6,2
milljörðum króna fram til ársins 1993 á
föstu verðlagi þess árs, en það svarar til
um 71% samdráttar frá því sem var á
uppgangsárun-
um. Verkefha-
samdrátturinn er
mun meiri en að
meðaltali í öðr-
umiðnaðiáþessu
tímabili og má
líklegaaðstærst-
umhlutarekjatil
mjög versnandi
afkomu í sjávar-
útvegi frá árinu
1987vegnaafla-
skerðingar og
lækkunar fisk-
verðs. Þá hefur
efnahagslægð
veriðviðvarandi
í flestum ríkjum
hins vestræna
heims frá árinu
1990 og sam-
dráltur víða í sjávarútvegi vegna afla-
skerðinga. Slikt leiðireðlilega til harðn-
andi samkeppni á alþjóðlegum skipa-
smíðamarkaði og kann því að vera ein al'
skýringunum á því að færri skipa-
smíðaverkefni hafa komið í hlut inn-
lendra aðila á síðustu árum.
Verkefnaskortur, bæði hér heima og á
alþjóðlegum markaði, er því sennilega
ein helsta orsök slæmrar stöðu skipa-
smíðaiðnaðarins í dag fremur en ríkis-
styrkir í útlöndum eins og nefndin heldur
fram, en í niðurstöðum skýrslunnar segir
meðal annars: „Aðrar ástæður fyrir
slæmri verkefnastöðu skipasmíðaiðn-
aðarins en ríkisstyrkir eru tiltölulega
léttvægar í samanburði við þá röskun sem
þeir hafa valdið“!
Jöfnunartolla eða styrki?
Út frá þessari meginniðurstöðu sinni
um vanda skipasmíðaiðnaðarins velti
nefndin up|r þremur möguleikum til úr-
bóta. Þeir felast í því að beita jöfnunar-
tollum á innflutt skip, veita beinum
ríkisstyrkjum til skipasmíðaiðnaðarins
hér á landi eða beita báðum aðferðunum
eftir aðstæðum. Fullyrt er í skýrslunni
að allir kostirnir standist skuldbindingar
og heimildir í alþjóðasamningum sem
ísland hefur tekist á hendur en
iðnaðarráðherra lét þó þau umrnæli falla
í blaðaviðtali fyrir skemmstu að ráðu-
neyti hans hygðist kanna hvort grund-
völlur væri fyrir því að kæra ríkisstyrki
Norðmanna til Eftirlitsstofnunar EFTA
og Evrópubandalagsins vegna EES-
samningsins. í skýrslu sem starfshópur
á vegum iðnaðarráðuneytisins skilaði af
sér í maí 1993 um ríkisstyrki og undirboð
í skipasmíðaiðnaði kemur m.a. fram að
aðilar EES-samningsins hafi skuld-
bundið sig til að framfylgja 61. grein hans
frá og með 1. janúar 1994 en hún kveður
á um að ríkisstyrkir sem haft geta áhrif á
milliríkjaviðskipti séu almennt bannaðir.
Nefndin lagði til að miðkosturinn yrði
farinn, þ.e. að veita beina ríkisstyrki, en
fulltrúi útvegsmanna tók ekki afstöðu til
þess. Að mati hennar hefðu jöfnunar-
tollar þann ókost að gagnast ekki ef
nýsmíðar flyttusl til landa sem tollarnir
beindust ekki gegn hverju sinni og
gagnvart erlendum endurbótaverk-
efnum. Þá var þess enn fremur getið að
jöfnunartollar skertu samkcppnisstöðu
• Vandi skipasmíðaiðnaðar
• Ríkissjóðshallinn
• Gœðastjórnun
• Afkoina erlendu tölvu-
jyrirtœkjanna
Innlendur markadur fvrir skipasnu'ðar og endurbætur
1983-1993
Dökkar súlur: Unnið innanlands.
Ljósar súlur: Unnið erlendis.
* Áætlun.
Heimild: Skýrsla um verkefnastöðu og framtíðarhorfur í
skipasmíðaiðnaði.