Vísbending - 10.03.1994, Síða 3

Breytingar hjá
Verðbréfaþingi
á árinu 1993
Tómas Örn Kristinsson
s
Arið 1993 einkenndist af miklum
breytingum á flestum þáttum er
snúa að Verðbréfaþingi Islands. Við-
skiptin á þinginu tífölduðust frá fyrra ári,
virkni markaðarins jókst greinilega og má
einnig greina nokkur þroskamerki á
markaðinum. Þróun verðs á skuldabréfa-
markaði var mjög jákvæð. Auk þessa
urðu breytingar með nýjum lögum sem
tóku gildi á miðju ári.
Umtalsverð aukning í
viðskiptum
Tilkoma formlegs peningamarkaðar á
þinginu áárinu 1993 olli mikilli aukningu
íviðskiptum. Af75 milljarðakrónaheild-
arveltu voru um 58 milljarðar króna á
peningamarkaði. Ef litið er til þeirra bréfa
sem fyrir voru varð umtalsverð aukning í
viðskiptum með spariskírteini, húsbréf og
hlutabréf. Spariskírteinaviðskipti voru urn
14 milljarðar og þrefölduðust frá fyrra ári.
Húsbréfaviðskipti voru um 3 milljarðar
og fimmfölduðust. Hlutabréfaviðskipti á
þinginu uxu tæplega sjöfalt, en þess ber
auðvitað að geta að á árinu 1992 voru
hlutabréfaviðskiptin rétt að hefjast á
þinginu. Til samanburðarviðþá75 millj-
arða sem fóru í gegnum þingið í fyrra námu
heildarviðskiptin á árinu 1992 tæplega 7
milljörðum króna.
Þótt þessi aukning sé ánægjuleg, þá er
ansi langt í það að veltuhraði hér á landi,
þ.e. heildarfjöldi viðskipta deilt upp í
meðalverðmæti markaðsverðbréfa, sé
eitthvað í líkingu við það sem gerisl hjá
nágrannalöndum okkar annarsstaðar á
Norðurlöndunum. Hjá Dönum er veltu-
hraðinn á markaði með langtímaskulda-
bréf tæplega 8 og um 5,5 hjá Norð-
mönnum. I fyrra var veltuhraðinn hér
0,16. Veltuhraði hlutabréfa var 0,06 hér
en til samanburðar var hann 0,5 að
meðaltali á Norðurlöndunum. Það ættu
því að vera verulegir vaxtarmöguleikar á
þessum mörkuðum í framtíðinni.
Markaðurinn virkari og
sýnilegri
Með reglum þingsins sem tóku gildi 1.
mars 1992 var lagður grunnur að söfnun
upplýsinga um verðbréf og hlutabréf.
Verðbréfaþing safnar vikulega upplýs-
ingum frá þingaðilum um heildarviðskipti
þeirra með skráð verðbréf og eru þessar
upplýsingar mikilvægt gagn um umfang
markaðarins.
A síðasta ári má ætla aðheildarviðskipti
á eftirmarkaði með skráð verðbréf hafí
numið 133 milljörðum króna. Viðskipti
á þinginu námu rúmlega 75 milljörðum
eða um 57% af heildarviðskiptum. Þing-
aðilar hafa jafnan möguleika á að sjá
upplýsingar um viðskipti jafnskjótt og þau
verða í viðskiptakerfi þingsins, þannig að
sýnileika markaðarins má mæla með
ofangreindu hlutfalli.
Ef horft er til einstakra markaða þá var
sýnileiki peningamarkaðarins 86%, hluta-
bréfamarkaðarins 76%, spariskírteina-
markaðarins rúmlega 50% og húsbréfa-
markaðarins 10%. Sýnileiki peninga-
markaðarins er mestur þar sem flestir sem
versla á þeim markaði eru þingaðilar.
Varðandi hlulabréfamarkaðinn rná geta
þess að verðbréfafyrirtækin tóku sig
saman um að tilkynna í viðskiptakerfið
viðskipti með hlutabréf jafnóðum og þau
ættu sér stað.
Virkni verðbréfamarkaðarins tók
greinilegum breytingum á síðasta ári. í
desember 1992 voru 16 símalínurtengdar
inn á tölvu þingsins, en í desember 1993
voru 44 samtíma notendur þegar mest var.
Þá jókst heildarfjöldi viðskipta í kerfinu
úr 499 í 1427 á milli sömu tímapunkta.
Meiri virkni kemur einnig fram í við-
bragðsflýti markaðarins og er gleggsta
dæmið skjót viðbrögð þegar Seðlabank-
inn og ríkisstjórnin fóru út í sameiginlegar
aðgerðir til lækkunar vaxta í lok október.
Þá varð markaðurinn eiginlega á undan
aðgerðunum og það sýndi sig að hann var
mun virkari og öflugri en talið hafði verið.
Spákaupmennska
Spákaupmennsku varð vart á markað-
inum á síðasta ári. Sem dæmi um það má
nefna að eftir gengisbreytinguna sem varð
síðastliðið sumar varð mikil ásókn í
spariskíiteini sem áttu fremur skammt eftir
í innlausn. Var greinilegt að menn sáu
fyrir skammtíma verðbólguaukningu og
hugðust verðtryggja sig þann stutta tíma
sem áhrifin vöruðu. Annað dæmi um spá-
kaupmennsku mátti sjá á hlulabréfa-
markaði. Unt og eftir miðjan desember
þegar eftirspurn eftir hlutabréfum erj afnan
mest fór að bera á miklu framboði á þeim
og lítil hækkun varð á verði eins og búast
hefði mátt við. Það er greinilegt að ein-
hverjir hafa talið sig sjá leik á borði og
keypt hlutabréf í nóvember til að selja í
desember og hagnast. Spákaupmenn taka
áhættu og í þetta sinn snérist hún gegn
þeim. Vonandi verðurþetta þó ekki til að
letja menn því spákaupmenn geta haft
mjögjákvæð áhrif á markaðinn og verð-
myndun á honurn.
ÍSBENDING
Ný lög og reglur um
þingið
Ný lög voru sett um Verðbréfaþing
Islands þann 1. júlí 1993. Samkvæmt
þeirn er þingið sjálfseignarstofnun sem
hefur einkarétt á að stunda verðbréfa-
þingsstarfsemi hér á landi. Þótt að einka-
rétturinn hafi verið bundinn í lög erekkert
sem segir að svo verði um eilífð. Það
verður því sjálfsagt hugað að því að búa
það undir hugsanlega samkeppni í
framtíðinni. A Norðurlöndunum hefur
þróunin verið sú að formlegureinkaréttur
er víðast hvar að hverfa.
Samhliða lögunum tóku gildi nýjar
reglur sem stjórn Verðbréfaþingsins setti
um hin ýmsu svið starfseminnar. Lögin
og reglurnar eru að mestu santin eftir
fyrirmynd frá Evrópusambandinu og
hefur þingið verið tilgreint sem lögbært
yfirvald með fimm tilskipunum af hálfu
Islands, gagnvart Evrópska efnahags-
svæðinu. Þetta setur Verðbréfaþinginu
ákveðnar skorður, en er samskonar og
tíðkast í öðrum aðildarlöndum Evrópska
efnahagssvæðisins.
Hlutverk viðskiptavaka
Hlutverk viðskiptavaka á verðbréfa-
markaðinum hér á landi hefur verið
nokkuð til umræðu á þinginu og meðal
þingaðila. Það hefur sýnt sig að viðskipta-
vakar gegna mjög mikilvægu hlutverki á
honum og liðka nijög fyrir öllum við-
skiptum. Skilgreining viðskiptavaka, sam-
kvæmt reglum þingsins, er í stuttu máli á
þá leið að viðskiplavaki skal vera reiðu-
búinn til að kaupa verðbréf fyrir a.m.k.
625 þúsund krónur á dag. Víðast hvar
erlendis er skilgreiningin sú að viðskipta-
vaki skuli stöðugt setja fram kaup- og
sölutilboð í þau bréf sem hann er
viðskiptavaki fyrir. Að auki eru sum-
staðareinnig kvaðir um fjárhæðir tilboða,
hámarksmun á milli kaup- og sölutilboða
og leyfilegar verðbreytingar.
Það sem helst hefur aftrað mönnum frá
breytingum á íslensku skilgreiningunni
er hversu lítill markaðurinn hér er. Ef
þingaðilareru skyldaðirtil aðseljabréfer
ekki víst að þeir geti nálgast þau með
skömmum fyrirvara þar sem markaðurinn
er svo ófullkominn að það dugar ekki alltaf
að setja frarn lág kauptilboð til afla bréfa
til endursölu. Hugsanlega mætti leysa
þetta vandamál með þátttöku fleiri aðila,
svo sem lífeyrissjóða og tryggingafélaga,
sem gætu lánað bréf tímabundið gegn
gjaldi og þannig liðkað um fyrirmarkað-
inum. A móti fengju þeirauknaávöxtun.
Höfundw er tölvunarfrœðingur með
M.B.A.-próf og staifar hjá Verðbréfa-
þingi Islands.
-------»-----♦----♦-------
3