Vísbending - 21.05.1996, Page 3

Olíudropa breytt í blóm
Þessi markvissa útlitshönnun kallar
fram tvenns konarhughrif. I fyrsta lagi er
ákaflega augljóst, að með henni er verið
að fegra ímy nd þessa stóra fyrirtækis, sem
eðlis síns vegna hefur gríðarlega mikil
umhverfisáhrif. Tilgangurinn er sá sami
og sjá má í auglýsingum frá olíufélagi,
þar sem þykkur olíudropi er látinn
breytast í fagurt blóm til þess að minna á,
að broti af hagnaðinum er varið til land-
græðslu. Slíkt er stundum kallað aðkaupa
sér velvild.
En að hinu leytinu er þetta yfirbragð
ársskýrslu Landsvirkjunar vonandi til
marks um aukinn skilning á nauðsyn þess
að vernda umhverfið og hlúa að náttúr-
unni og vilja til að leggja þar nokkuð af
mörkum, þótt vissulega sé það aðeins
lítið brotabrot af milljarðaútgjöldum
Landsvirkjunar á ári hverju.
Sívaxandi eftirspurn eftir
hreinleika
Hvaða erindi eiga svo vangaveltur af
þessu tagi í Vísbendingu, blað hinna
beinhörðu talna um viðskipta- og efna-
hagsmál? Jú, þær eiga einmitt erindi inn
á þennan vettvang vegna þess að enn er
langt frá því nægur skilningur á nauðsyn
umhverfis- og náttúruvemdar og hvern
þátt hún getur átt í uppbyggingu og
eflingu atvinnulífsins og efnahags
þjóðarinnar. Framtíðarmöguleikarnir
felast ekki síst og jafnvel fyrst og fremst
í sérstöðu landsins, mikilfenglegri
náttúru og lítt spilltu umhverfi, hreinu
lofti og tæru vatni. Allt þetta eru dýr-
mætar auðlindir í menguðum heimi sí-
vaxandi eftirspumareftirhreinleika, eftir-
spurnar eftir hinu náttúrulega og
ómengaða. Fáar þjóðir hafa jafnmikla
möguleika á þessu sviði og íslendingar.
íslendingum ertamt að teljaumhverfis-
mál í góðu lagi hér á landi, dyggilega
studdir af erlendum ferðamönnum, sem
teyga að sér hreina loftið, dásama tært
vatnið og falla í stafi yfir óbyggðum
landsins. En þótt við búum enn við minni
mengun en helstu iðnríki heims fer því
fjarri að við höfum efni á því að hreykja
okkur. Má þar minna á ofnýtingu fiski-
stofna, gegndarlausa gróðureyðingu og
linku við endurheimt og varðveislu land-
gæða, hirðuleysi í umgengni um við-
kvæm landsvæði, mengun frá verk-
smiðjum, hömluleysi í notkun einnota
umbúða, óviðunandi ástand í frárennslis-
málum, fátæklegar varnir gegn olíu-
mengun, slæman frágang úrgangs og
sinnuleysi um endurnýtingu og endur-
vinnslu. Á öllum þessum sviðum er mikið
verk óunnið.
ISBENDING
ímynd hreinleika og sjálf-
bærrar þróunar
I ársgamalli skýrslu umhverfisráðherra
er rifjuð upp þriggja ára gömul stefna
stjórnvalda í umhverfismálum, helstu
markmið til næstu aldamóta og tillögur
um leiðir. Þar segir m.a.: Lögð er áhersla
á að Island verði um næstu aldamót fyrir-
mynd annarra vestrænna ríkja í um-
hverfismálum eða m.ö.o. að Island verði
þá án nokkurs vafa hreinasta land hins
vestræna heims, og ímynd hreinleika og
sjálfbærrar þróunar tengist allri atvinnu-
starfsemi í landinu.
Héreru ekki dregin styttri stráin, heldur
metnaður, stórhugur og framsýni í fyrir-
rúmi. Ef markvisst væri unnið með þetta
að leiðarljósi gætum við horft bjartsýn
til nýrraraldar. Enþvímiðurleggjastjóm-
völd í raun sáralitla áherslu á umhverfis-
mál, Ríkisvaldið hefur að verulegu leyti
vanrækt að láta athafnir fylgja orðum, og
umhverfisstefna s veitarfélaga er aðallega
á tiltektarsviðinu, mestan part tilkomin
vegna krafna um sumarvinnu fyrir skóla-
fólk. Eitt brýnasta viðfangsefni sveitar-
félaganna, úrbætur í frárennslismálum,
er flestum þeirra ofviða vegna mikils
kostnaðar, og sama má segja um sorp-
förgun.
Notkun hagrænna stjórn-
tækja
í fyrrgreindri skýrslu er m.a. lögð
áhersla á nauðsyn umhverfisvöktunar,
upplýsinga og fræðslu um umhverfismál.
Þar er einnig rætt um nauðsyn þess að
þjóðhagsstærðir og þjóðhagsreikningar
taki mið af ástandi umhverfis og nýtingu
náttúruauðlinda. Þá er lögð áhersla á að
auka notkun hagrænna stjórntækja, svo
sem umhverfisgjalda, í stað boða og
banna, sem oft er erfitt og kostnaðarsamt
fy rir stj órn völd að framfylgj a. Lítið hefur
gerst í þessum málum. Þó ber að fagna
framtaki atvinnurekenda í sambandi við
frumvarp unt spilliefnagjald, sem von-
andi verður að lögum á því þingi, sem nú
er að ljúka. Afram þarf að feta þá braut.
Umhverfisgjaldi er beitt víða erlendis
til umhverfisverndar og hefur gefið góða
raun. Markmið með slfku gjaldi þarf að
vera, að dregið verði úr eða hætt notkun
mengandi efna, svo og að með því sé
hvatt til notkunar bestu fáanlegra
mengunarvarna. Þannig ætti gjaldið að
lækka eða falla niður, þegar fyrirtæki
bættu ráð sitt, hætlu notkun mengandi
efna eða bættu mengunarvamir. Tekjur
af slíku gjaldi bæri að nota eingöngu til
umhverfismála, en ekki gera það að al-
mennum tekjustofni fyrir ríkissjóð eða
sveitarfélög.
Allir þurfa að leggjast á
eitt
Nú dugir ekkert minna en þjóðarvakn-
ing. Allir þurfa að leggjast á eitt, ríkis-
vald, sveitarfélög, fyrirtæki og ein-
staklingar. Markmiðin eru ljós, tillögur
um leiðir eru fyrir hendi, en gera þarf
áætlun um framkvæmdir og kostnað og
tryggj a, að henni verði fy lgt eftir með að-
gerðum. Brýnustu viðfangsefnin eru:
* Fjölgun þjóðgarða og friðlýstra
svæða. Við það fjölgar unaðsreitum, þar
sem kjörið er að njóta náttúrunnar, en að
auki eiga slík svæði stóran þátt í því að
byggja upp og styðja þá visthæfu ímynd,
sem margar greinar atvinnulífsins vilja
hafa sem kjölfestu sína.
* Bætt umgengni við fiskimiðin,
eina af meginauðlindum okkar. Skipum
með stórvirk veiðarfæri verði bannað að
toga allt upp í landsteina. Hlúa ber að
veiðum með vistvænum veiðarfærum og
ekki á að líða, að afla sé hent í sjóinn.
Koma þarf upp viðbúnaði til að bregðast
við mengunaróhöppum í öllum höfnum.
* Beitarstjórnun með tilliti til land-
gæða og umhverfisverndar. Friðun og
uppgræðsla landrofssvæða. Efling vist-
hæfrar og lífrænnar ræktunar.
* Aðgerðir til að draga úr
koltvíoxíðsmengun í andrúmsloftinu,
m.a. með því að efla almenningssam-
göngur og stefna markvisst að notkun
visthæfra orkugjafa.
* Frárennslismálum þarf að koma
í viðunandi horf unt allt land.
* Sorpförgunþarfaðminnka,draga
úr notkun umbúða, auka endurnýtingu,
endurvinnslu og fullvinnslu.
* Urbætur á ferðamannastöðum.
Við skipulag og rekstur ferðaþjónustu
þarf að líta á það sem grundvallaratriði,
að íslensk náttúra og umhverfi verði ekki
fyrirtjóni.
Síðast en ekki síst þarf að efla fræðslu
og urnræðu um umhverfismál og náttúru-
vernd. Landsmenn þurfa að átta sig á
mikilvægi þessara þatta, m.a. með tilliti
til atvinnusköpunar. Island geturekki gert
tilkall til nafnbótar sem fyrirmynd annarra
vestrænnaríkja, meðan metnaðurstjórn-
valda birtist ekki í öðru en orðum.
Höfundur er cilþingiskona
------♦----♦----♦------
Af vinnumarkaði
í vinnumarkaðskönnun Þjóðhags-
stofnunar í apríl kemur fram að mest
eftirspurn er eftir vinnuafli í iðnaði eða
um 145 störf og 75 störf í fiskiðnaði.
Reyndar er oft erfitt að fá íslendinga í
fiskvinnu en væntanlega dregur úr
atvinnuleysi íPóllandi.
3