Vísbending - 04.04.1997, Blaðsíða 2

ISBENDING
Tillögur Seðlabanka um aðgerðir
Iskýrslu Seðlabanka eru sett fram fímm
atriði þar sem talin er þörf á frekari
athugunum eða framkvæmdum.
I. Nauðsynlegt er að áhœtta við
greiðslumiðlun verði skilgreind og
metin og gerðar ráðstafanir til að
draga úrhenni. Ahœtta Seðlabank-
ans af greiðslumiðlun er nokkur.
Seðlabankinn er banki bankanna og
hann er einnig ábyrgur fyrir heil-
brigðum peningaviðskiptum. Þvi
myndi Seðlabankinn vœntanlega
þurfa að grípa til ráðstafana efaðili
að greiðslumiðlunarkerfi kœmist í
þrot.
2. Til að draga úr áhœttu Seðlabank-
ans œtti að þróa raunverulegt SBG-
kerfi sem gœti íframtíðinni tengst
erlendum kerfum, t.d. TARGET.
Seðlabankinn þarf að hafa eftirlit
með og taka ábyrgð á þessu kerfi.
Kerfið yrði einungis fyrir viðskipti
milli þeirra stofhana sem vœru að-
ilar að því, svo ogfyrir uppgjör á
nettun í keifi RB og hugsanlega
verðbréfamiðstöðvar þegar hún
verður sett á laggirnar. Stefna œtti
að því að einungis stœrri greiðslur
fœru um þetta ketft.
3. Aðgangurað SBG-kerfi Seðlabank-
ans œtti að vera heimill öl/uin inn-
lánsstofnunum, öðrum lánastofn-
unum og verðbréfafyrirtœkjuin
(vegna verðbréfamiðstöðvar) enda
lúti þessir aðilar eftirliti bankaeft-
irlitsins. Fœrsla af reikningi yrði
því aðeins heimil að innstœða sé
fyrirhendi. Hœgt vceri að semja um
yfirdrátt en hannyrði aðeins veittur
effullnœgjandi ábyrgð/veð erfyrir
hendi. Hugsanlegt vœri að skil-
greina hluta afbundnuféhjá Seðla-
banka sem ábyrgðarfé fyrir yfir-
drœtti innan dags.
4. Setja þarfhlutlœgar reglur um að-
gengi að greiðslumiðlunarkerfum,
þarsem annars gœtu greiðslumiðl-
unarkerfin hindrað samkeppni.
Gjaldtöku œtti að miða við að allur
kostnaður við rekstur og þróun sé
greiddur af þátttakendum.
5. Huga ætti að lagasetningu til að
tryggja endanleika í greiðslumiðl-
unarkerfum. Fram hafa komið drög
að tilskipunum á vegum Evrópu-
sambandsins um endanleika upp-
gjöra og einnig um greiðslumiðlun
milli landa sem hafa mœtti til hlið-
sjónar ásamt löggjöf í öðrum ná-
grannalöndum. Einnig þarf að
huga að lagaheimildum Seðla-
banka á þessu og tryggja honum
rétt til yfirumsjónar með greiðslu-
miðlunarkerfum til að stuðla að
hagkvœmni þeirra og öryggi.
Helstu hugtök varðandi áhættu
A
hætta sem fylgir greiðslumiðlun
er af ýmsum toga. Hér fyrir neðan
er umfjöllun um helstu hugtökin.
Greiðslufallsáhœtta (e.-.CreditRisk)
felst í því að aðili sem á að greiða
ákveðna fjárhæð getur það ekki.
iMUsafjáráhœtta (e.:Liquidity Risk)
felst í því að aðili sem á að greiða
ákveðna fjárhæð getur ekki greitt í
viðeigandi greiðsluformi. Fjármunir
kunna að vera fyrir hendi en ekki í
því formi sem þarf til að leysa úrerfíð-
leikunum. T.d. gæti þurft að greiða
þýsk mörk þegar aðeins eru til Banda-
ríkjadalir og ekki er hægt að afla
þýskra marka innan tilskilins tíma.
Uppgjörsáhœtta (e.:Settlement Risk)
er samheiti fyrir greiðslufallsáhættu
og lausafjáráhættu.
Kerfisáhœtta (e.: Systemic Risk) er
þaðþegargreiðslufall eins aðilaíkerf-
inuveldurkeðjuverkunhjáöðrumað-
ilum þannig að ekki verður gengið
frá uppgjörum. T vær aðalaðferðir eru
notaðar til að draga úr kerfisáhættu:
• Sameiginleg ábyrgð allra aðila
kerfisinságreiðslufallieinsaðila
og er þá nettóskuld hans skipt
upp eftir ákveðnum reglum.
Þetta getur þó hugsanlega leitt
til greiðslufalls annars.
• Upprakningerhin leiðin en hún
getur þó hugsanlega leitt til
greiðslufallsannars sem átti von
áverulegumfjárhæðumfráþeim
aðila sem lenti í greiðslufalli.
Baklás (e.'.Gridlock)er helst tiI staðar
í brúttunarkerfum þar sem ekki eru
nægjanlegir lánamöguleikar. Hann
felst í því að aðilar eiga von á greiðsl-
um og setja sjálfir af stað greiðslur í
þeirri trú að þeim berist vonargreiðsl-
an áður en kemur að skuldfærslu á
þeirrareikningi.SégreiðsIubeiðninni
hafnað eða hún sett í biðröð getur
orðið keðjuverkun þar sem allir bíða
eftir öllum. Ekki er um að ræða
greiðslufall eins og í kerfisáhættu
þannig að hægt er að greiða úr flækj-
unni með tímabundnum aðgerðum.
Siðferðileg áluetta (e.: Moral Haz-
ard) felst í fölsku öryggi þátttakenda
þar sem almenn trú á markaðinum er
sú að t.d. seðlabanki eða ríki muni
bjarga því sem miður fer án þess að
þessi trú eigi sér stoð í raunveruleik-
anum. Ahættan er sú að aðilar sem
hafa þessa skoðun taki ákvarðanir í
því skyni að nýta sér ástandið.
Tœknilegáhœtta (cc.TechnicalRisk)
felst í því að tæknibilun leiði til veru-
legrar röskunar á greiðsluflæði og/
eða uppgjörum. Tækni leg áhætta get-
ur einnig leitt til vantrúar á kerfinu
sem slíku og óvissu um endanleika
og skilvirkni.
Afhendingaráhœtta (e.: Herstatt
Risk) er erlendis nefnd eftir þýska
bankanum Bankhaus Herstatt sem var
lokað fyrirvaralítið 1974. Áhættan er
greiðslufallsáhætta og felst í því að
afhending og greiðsla fara ekki fram
samtímis og annar aðilinn getur
stöðvað afhendingu eða greiðslu.
Þessi áhætta á helst við í gjaldeyris-
viðskiptum.
Önnur hugtök
B Nettun (e.: Netting) lýsir því þegar
inneignumogskuldum millitveggja
eða fleiri aðila er jafnað út. Þeir sem
eru í nettóskuld greiða síðan þeim sem
eru í nettóeign mismuninn. Einstök-
um færslum er safnað saman á
ákveðnum tímabilum en uppgjör
milli aðila fer aðeins fram í lokin.
B Brúttun (e.: Gross Settlement) lýsir
því þegar h ver einstök færsla er færð
jafnóðum og endanlega á milli reikn-
inga.
R Eitdanleiki (e.: Finality) á vi ð það að
greiðsla sé endanleg og ekki sé hægt
að krefjast riftunar.
R Upprakning (e.: Unwinding) felst í
því að færslur þess aðila sem lenti í
greiðslufalli eru teknar út úr kerfinu
og ný nettunarstaða er reiknuð út án
þátttöku viðkomandi aðila.
B Berjatínsla (e.: Cherry Picking) er
notað til að lýsa þ ví ef stofnun verður
gjaldþrota og bústjóri velur úr hvaða
samninga hann uppfyllir, þ.e. þá sem
skila búinu fé.
2