Vísbending - 22.08.1997, Qupperneq 1

V
V i k ii
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
22. ágúst 1997
33. tbl. 15. árg.
Höfum við það
Sú spurning vaknar gjarnan þegar
almenningurfærskattaglaðninginn
á miðju sumri hvort skattfé sé vel
varið. Þegar litið er til lengri tíma sést að
ýmsar breytingar hafa orðið á því hvernig
skattfénu er varið. En eru þessar breyt-
ingar í rétta átt? Sjálfsagt má um það deila
en almennt hafa viðhorfin til stjórnvalda
tekiðbreytingum. Fyrir 15 árum varverð-
bólga efnahagslegur óvinur númer eitt.
Nú hefur verðlag verið stöðugt í nokkur
ár og því eru viðhorf önnur. Þátttaka hins
opinbera í atvinnulífi var almennt talin
til bóta á þessum árum þótt auðvitað hafi
einhverjir séð vankanta við það fyrir-
komulag. Sennilega er hægt með ein-
hverjum aðferðum að mæla viðhorf ein-
staklings til þjónustu en erfiðara er að
berasaman viðhorf til þjónustu yfirlengri
tíma. Almenn viðhorf geta breyst, sú
þjónusta sem þótti góð fyrir 15 árum kann
að teljast slæm í dag, einstaklingar hafa
mismikla þörf fyrir þjónustu og því eru
slíkar mælingar flóknar. Hægt er að skoða
þróun útgjalda hins opinbera yfír lengri
tíma og taka síðan afstöðu til breyting-
anna.
ársins 1995 í tæp-
lega 600 þúsund
miðað við sama
verðlag. Þessi
hækkun nemur um
1100%. Mikill
samdráttur hefur
veriðíþátttökuhins
opinbera í atvinnu-
málum og munar
þar vafalaust mikið
um minni niður-
greiðslur til land-
þúnaðai'insogeinn-
ig hefur þátttaka
hins opinbera í al-
mennri atvinnu-
starfsemi minnkað
verulega. Opinber
stjórnsýsla hefur
aukist verulega en
eins og sjá má bar
meðaleinstaklingur
57.700 króna
kostnað árið 1995
vegna þessa mála-
flokks en sambæri-
leg tala fyrir árið
Félagsmál vega þyngst
Tafla 1 sýnir samanburð á útgjöldum
hins opinbera til helstu málaflokka á
hvert mannsbarn. Tölurnar eru á verðlagi
ársins 1995. Á þessum fimmtán árum
hækkuðu heildarútgjöldin úr rúmlega
hálfri milljón króna í 668 þúsund krónur.
Það kemur fæstum á óvart að útgjöld
vegna félagsmálahafa hækkað mikið. Þar
vegur þyngst að útgjöld vegna almanna-
trygginga og velferðarmála hafa hækkað
um nær 80%. „Félagsmálapakkinn" er
stærsti málaflokkurinn í útgjöldum hins
opinbera og nam umfang hans um 60%
af heildarútgjöldum hins opinbera árið
1995. Útgjöld vegna menntamála hækk-
uðu um 25% en útgjöld vegna menning-
armála jukust úr tæplega 21 þúsundi
króna á mann í rúmlega 39 þúsund krónur.
Eilthvað hefur verið tekið að láni því að
árlegur vaxtakostnaður hækkaði um tæp-
lega 200% á þessum 15 árum. Á þessum
tíma hefur nettóskuld á mann aukist úr
tæplega 50 þúsund krónum á verðlagi
1980 var 41.900
krónur. Þótt ákveð-
in hætta felist í því
að bera saman tvö
einstök ár, t.d. ef
einhverjir óvæntir
atburðirhafaáttsér
stað þessi ár, þá má
sjá á mynd 1 að
ósennilegt er að
slíkt sé tilfellið.
Hólarnir tveir á lín-
unni sem táknar at-
vinnumál eru að
mestu til kornnir
vegna útgjalda til
orkumála á árunum
1986 og 1989.
Spurningunni um
það hvort Iífskjör
eða þjónusta hafa
batnað í sama hlut-
falli og útgjöld hins
opinbera er ósvar-
að.
betra en 1980?
Mynd 1. Þróun útgjalda hins opinbera á hvern
einstakling, á verðlagi 1995 (þús. kr.)
500
Tafla 1. Utgjöld hins opinbera á hvern
einstakling, á verðlagi 1995 (þús. kr.)
1980 1995 Breyting
Almcnn mál 41,9 57,7 37,9%
Opinber stjórnsýsla 19,1 32,5 70,2%
Réttargæsla og öryggismál 22,8 25,2 10,7%
Fclagsmál 273,0 407,0 49,1%
Menntamál 65,6 82,4 25,5%
Heilbrigðismál 82,8 116,7 40,9%
Almannatryggingar og velf.mál 84,8 152,0 79,1%
Húsnæðis-, skipul,- og hreinl.mál 19,0 16,7 -12,1%
Menningarmál 20,7 39,3 89,7%
Atvinnumál 140,9 105,4 -25,2%
Orkumál 14,0 5,4 -61.5%
Landbúnaðarmál 49,3 27,7 -43,7%
Sjávarútvegsmál 11,1 5,2 -53,3%
Iðnaðarmál 5,2 3,9 -26,3%
Samgöngumál 53,5 50,9 -4,9%
Önnur atvinnumál 7,9 12,4 57,0%
Vaxtagjöld 23,9 69,7 192,0%
Afskriftir 8,9 10,6 19,3%
Onnur útgjöld 13,8 17,9 30,3%
Hcildarútgjöld 502,3 668,4 33,1%
Heimild: Pjóðhagsstofnun
Útgjöld hins opinbera hafa Þorvaldur Gylfason ber a Þórður Friðjónsson skoðar a Framhald á greinum Þor-
I hækkað um 33% á mann á / saman efnahagsstefnu og samanburðarfræði þau sem / | valds Gylfasonarog Þórðar
X síðustu l5árum.Höfumvið árangur eyríkjanna Mada- notuð eru á alþjóðavett- I Friðjónssonar.
^ það betra nú en þá?_________gaskar og Máritíus.___________vangi í nýju ljósi.__________________________________t