Vísbending - 09.04.1999, Blaðsíða 4

V
ÍSBENDING
(Framhald af síðu 3)
eftirspuminni. Á bls. 214 er því svo
haldið fram að viðskiptahalli eða
viðskiptaafgangur einstaka ár þurfi ekki
að vera vísbending um að gengið sé
ranglega skráð. Á bls. 219 er svo enn
reynt að draga úr skilningi lesandans
með því að láta vaxtajafnvægis-
kenninguna um gengisákvörðun hoppa
upp úr hatti höfúndar. Nú er það svo að
ffamboðs- og eftirspumarkenningin um
gengisákvörðun og vaxtajafnvægis-
kenningar í ýmsum útgáfum em gjaman
notaðar til að skýra skammtíma-
hreyfmgar nafhgengis. Þegar kemur að
raungengisþróun hafamenn fremur litið
til kaupmáttarjafnvægiskenninga í
ýmsum útgáfum. Það vekur vissulega
furðu að ÞHS skuli sneyða gjörsamlega
hj á kaupmáttarj afnvægiskenning-
unum. í þessu sambandi er rétt að hafa
í huga að Markús Möller, Bjami Bragi
Jónsson, Ingólfur Bender, Þorkell
Helgason og Þorvaldur Gylfason auk
undirritaðs og fjöldamargra annarra hafa
gert kaupmáttarjafhvægisþátt raun-
gengisþróunarinnar að lykilatriðum í
skrifum um þetta efni.
Níundi kafli skýrslunnar íjallar um
ólíkar aðferðir til að leggja á
auðlindagjald. ÞHS telur æskilegt að
verði auðlindagjaldi komið á verði það
í formi uppboðs á veiðiheimildum, enda
myndi uppboð umtalsverðs magns
(leigu)kvóta væntanlega stuðla að
lækkun markaðsverðs veiðiheimilda auk
þess sem uppboðsaðferðin myndi flýta
(Framhald af síðu 2)
em þau að meðaltali um 80% af verði.
Dæmi em um að þau fari upp í allt að 97%
eins og á bensíni hér á landi. Þá um leið
verða ekki stór stökk í verðbreytingum
vegna ytri áhrifa.
Aukinumsvif
á markaður og samkeppni sem þessi
þrj ú fyrirtæki standa fýrir er að mörgu
leyti athygliverður. Samkeppni hefur í
auknum mæli farið út í breytta þjónustu
og þjónustustig. Orkan og ÓB em lítið
mannaðar eða ómannaðar stöðvar þar
sem boðið er ódýrara bensín en annars
staðar. Bensínstöðvar hafa breyst úr
kaffistofúm fýrir starfsmenn í litlar
verslunarstöðvar þar sem Select og
Uppgrip em í fararbroddi.
Sérstaklega er athyglivert í þessu
samhengi að lesa í ávarpi forstjóra
Skeljungs um framtíðarhugmyndir
félagsins. Þar segir: „Búast má við að á
næstu áratugum muni nýir orkugjafar í
auknum mæli leysa olíuna af hólmi. Þau
olíufélög sem ætla að taka þátt í að
dreifa orku á næstu öld verða strax að
byrja að búa sig undir þá breytingu sem
framundan er.“ Þá vaknar upp spuming
fyrir æskilegri endurskipulagningu í
greininni. Flestir íslenskir hagffæðingar
sem um málið hafa fj allað hafa komist að
mjög áþekkum niðurstöðum og ÞHS.
Að mati undirritaðs hefði það því styrkt
skýrsluna vemlega hefði ÞHS gefið stutt
yfirlit yfir fyrri skrif um efnið. I níunda
kafla skýrslunnar er nokkur umljöllun
um dreifmgu gjaldsins eftir
landssvæðum. Ragnar Ámason og
Birgir Þór Runólfsson telja sig hafa
rökstutt að gjaldið leggist þyngra á
landsbyggðina en höfuðborgar-
svæðið. ÞHS mótmælir þessu og bendir
á að gjaldið myndi greiðast af eigendum
sjávarútvegsfyrirtækja, ekki af íbúum
þar sem afla er landað. Það hefði
vissulega verið mikill fengur hefði ÞHS
notað talnasafn sitt til að talfesta frekar
áhrif veiðigjalds á tekjuflæði innan
sjávarútvegsins annars vegar og milli
ríkissjóðs, sveitarsjóða, banka og
íjárfestingarsjóða og sjávarútvegsins
hins vegar. Skýrsla tvímenninganna,
Ragnars og Birgis, gefur mjög
ófúllkomna og hugsanlega ranga mynd
af því hvernig veiðigjald muni breyta
tekjuflæðinu. í huga undirritaðs er
ómögulegt að meta landfræðilega
dreifmgu veiðigjaldskostnaðarins án
þess að gerð sé glögg grein fyrir
ofangreindu tekjuflæði.
I næstu grein verður fjallað um fimmta
kafla skýrslu ÞHS og gerð grein fyrir
alvarlegum annmörkum á kenningu
ÞHS um verðmyndun á kvóta.
hvort olíufélögin muni í framtíðinni
hætta að skilgreina sig sem olíufyrirtæki
og olíudreifingarfýrirtæki og í staðinn
skilgreina sig sem orkuíyrirtæki og
orkudreifingarfyrirtæki. Það mundi
óneitanlega auka umsvif þeirra
vemlega.
1 M.v. hluthafaskrá 30/06/98.
Heimildir: Ársreikningar olíufélaganna,
Economist (12. tbl. 1999), sérfræðingar
olíufélaganna, Verðbréfaþing íslands.
\
Aðrir sálmar
r \
Tvöföldun verðbólgu?
Eitt síðasta verk næstliðins þings var
að breyta lögum um skaðabætur
vegna slysa á þann veg að bætumar
hækka mjög mikið. Mergurmálsins í þeirri
umræðu hefur eflaust farið fram hjá
flestum þeirra þingmanna sem um málið
fjölluðu, það er hvað eru réttlátar
skaðabætur? Um það má rita langa og
tæknilega pistla og deila um
niðurstöður, sem reyndar hefur verið
gert á síðum þessa blaðs. Jón Steinar
Gunnlaugsson hrl. sagði i 47. tbl.
1995:„Það er nauðsynlegt að sleppa
alveg vangaveltum um fjárhæð
vátry ggingariðgj alda þegar fj allað er um
efnisreglur í skaðabótarétti.“ Þetta er
rétt. Iðgjöldin eru afleiðing bóta. Nú
liggur ákvörðun löggjafans hins vegar
fyrir og ljóst að hún mun hafa mikil áhrif
til hækkunar á vátryggingariðgjöld í
bílatryggingum og raunar fleiri
tryggingum þar sem hluti bóta er vegna
slysa. Líkleg hækkun slysabóta á einu
ári er milli 1,5 og 2 milljarðar króna.
Heildarhagnaður vátrygginga-
félaganna árið 1998 var hins vegar um
1,1 milljarðar. Þessi hækkun mun
ótvírætt leiða til hækkunar iðgjalda
lögboðinna ökutækjatrygginga um tugi
prósenta á næstu árum. Bíleigendur
munu reka upp ramakvein og
stjórnmálamenn verða æfir. Fimmtíu
prósent hækkun bifreiðatrygginga-
iðgjalda leiðir til 0,8% hækkunar á
vísitölu neyslu. Sökudólgarnir verða
tryggingafélögin. En þau gera í raun
ekki annað en að miðla kostnaðinum af
ákvörðun löggjafans til tryggingataka.
Félag bifreiðaeigenda, sem er með
umboð fyrir erlent tryggingafélag, mun
nýlega hafa hækkað sín iðgjöld um 10%,
væntanlega vegna slæmrar afkomu.
Verði iðgjöldin ekki hækkuð eins og
hækkun tjónakostnaðar segir til um,
verður það einfaldlega vegna
niðurgreiðslu frá öðrum tryggingar-
tökum og eigendum tryggingar-
félaganna á bílatryggingum. Slík
tilfærsla er ólögleg samkvæmt
samkeppnislögum. Astæðan fyrir
hækkuninni verður hins vegar aðeins
ein: Ákvörðun Alþingis um að hækka
skaðabætur. Sökudólgarnir, ef þeirn er
til að dreifa: Háttvirtir alþingismenn.
v______________________________________J
Átitstjórn: Eyþór Ivar Jónsson ritstjóri ogA
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvisindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.____________________
4