Vísbending - 25.06.1999, Side 4

ISBENDING
(Framhald af síðu 1)
væntingar um framtíð fyrirtækja komu í
ljós þegar starfsemi Wall Street var
rannsökuð í kjölfar hrunsins. Hinn
ítalskættaði Ferdinand Pecora, sem
stjórnaði rannsókninni, ályktaði að
kauphöllin væri orðin oflofað spilavíti
með líkur sem væru áköfum
þátttakendum í óhag.
Nýir tímar
Fyrir mörgum er kreppan og
markaðshrunið 1929 lítið annað en
dæmi um hversu miklir klaufar og hversu
menn voru vitlausir í eina tíð. Fæstir
hafa þó nokkra hugmynd um þennan
tíma. Almenna viðhorfið er að veruleiki
síðasta áratugar aldarinnar sé allt annar
og engin ástæða til að dvelja við
fortíðina. ísland í dag sé ekkert líkt
Bandaríkjunum á þriðja áratugnum.
Nýr efnahagsveruleiki einkennist af
alþjóðaviðskiptum, betri stjórnun og
stefnumótun, framleiðni þekkingarinnar
og netviðskiptum. Jafnvel forseti
Bandaríkjanna hefur gefíð í skyn að
hagsveiflur fortíðarinnar heyri sögunni
til. Nýr efnahagsveruleiki mun
einkennast af áframhaldandi hagvexti,
endalausri hamingju. Þó að sumir hafi
orðið ríkari og ríkari á meðan aðrir hafa
staðið í stað þá gerir mikið framboð á
fjármagni, veltikort, ijármagnsleiga og
skulddreifmg það að verkum að hver
sem er getur keypt hvað sem er.
Viðskiptagúrúar samtímans eins og
Skúli Mogensen í OZ segja að
„hagnaður af daglegum rekstri [sé]
skammtímasjónarmið" og almennt er
talið á markaðinum að það sé skammsýni
að verðleggja fyrirtækin út frá eignum
og veltu, eini rétti mælikvarðinn sé
tekjumöguleikar fyrirtækisins í fram-
tíðinni. Betri nýting þekkingar mun auka
skilvirknina og samruni og kaup
fyrirtækja á öðrum fyrirtækjum tryggja
hagkvæmni með stærðinni. Möguleikar
til þess að hagnast á verðbréfamarkað-
inum eru nær óbrigðulir og allir vilja
spila, eldhúsfjárfestirinn á netinu og
stórkallar viðskiptalífsins. Allir eru
sérfræðingar, atvinnulausir lögfræð-
ingar, þjónar og húsmæður eru gúrúar
sem skilja markaðinn betur en aðrir
vegna þess að þeir stunda ýtarlegar
rannsóknir á fyrirtækjum, þekkja stjóm-
enduma eða vita bara hvemig hjarta
markaðarins slær. Allt þetta er nýtt, eða
hvað?
Heimldir: Devil take the hindmost e.
Edward Chancellor.
(Framhald af síðu 3)
Byggðastefna
Framleiðsluaukning hlýtur þó að vera
háð því að annaðhvort finnist
markaðir erlendis eða að búin stækki
með því að bændum fækki ef framleiðsla
á að miðast við innanlandsmarkað . Og
þar stendur hnífúrinn í kúnni. Þegar út
á heimsmarkað er komið eiga menn í
höggi við stórvirka fjárbændur hinum
megin á hnettinum eða evrópska bændur
sem eru betur studdir af stjórnvöldum
en bændur hér á landi. Það er því erfitt
að sjá fyrir sér að almennur útflutningur
geti skilað viðunandi verðmæti í bráð.
Helsta vonin er að hægt sé að ftnna
sérstakan hóp kaupenda sem vill greiða
hærra verð af einhverjum ástæðum.
Reyndar er fremur stutt síðan að leit að
slíkum kaupendum hófst því að útflutn-
ingur á lambakjöti hefur lengi verið með
útsölu- eða átaksstíl þar sem minna
hefur verið hirt um langtímamarkaðs-
uppbyggingu.
A hinn bóginn eru það örlög
sauðijárræktar að vera helsta atvinnu-
greinin á sk. jaðarsvæðum, sem hafa
verið að eyðast af fólki og vandfundnar
eru þær atvinnugreinar sem geta tekið
við á þessum svæðum. Það hefur lengi
ríkt pólitísk sátt um að halda landinu í
byggð og styðja dreifbýl héruð. Hluti af
þeirri stefnumörkun hefur verið að
styðja lítil býli. Hins vegar er alltaf
umhugsunarefni hvaða árangri slík
stefna skilar þegar til lengri tíma er litið
því að það er óraunhæft að ætlast til að
fólk haldist við í dreifbýli við verri kjör
en þykja sjálfsögð í þéttbýli.
Til framtíðar
Þegar rætt er um íslenska sauðíjárrækt
verður að nefna hlutina sína réttu
nöfnum og gera sér grein fyrir hvaða
toll byggðastefnan tekur af hagkvæmni
í greininni. A síðustu árum hafa
styrkirnir færst meira í þá átt að vera
ótengdir framleiðslunni, þannig að
bændur fá fastar greiðslur en er svo í
sjálfsvald sett hvað þeir framleiða á jörð
sinni. Þetta eflir mjög markmið byggða-
stefnu og gefur mönnum frjálsari hendur
til athafna en um leið hægir þetta á þeirri
þróun að býlin stækki með því að eitt bú
kaupi framleiðslurétt af öðru. Þetta
skiptir þó ekki svo miklu máli. A meðan
svo mikil ónýtt framleiðslugeta er fyrir
hendi kemur það á sama stað niður ef
ríkið kaupir út einstaka bændur og
útdeilir svo heimildum jafnt því að
jaðarkostnaður er alls staðar mjög lágur.
Þegar til framtíðar er litið verða menn að
kannast við það að sauðijárræktin getur
ekki verið grundvöllur byggðastefnu.
Byggð í dreifbýli er aðeins hægt að
tryggja með atvinnugreinum sem skila
góðum afrakstri. Sauðfjárræktin getur
vel náð því stigi en þá að visu með færri
framleiðendum og í frjálsara rekstrar-
umhverfi en nú tíðkast hér á landi.
Heimildir: OECD.
...og þá verður gaman
Þessi síðasti áratugur aldarinnar hefúr
að mörgu leyti verið litaður af Bónus-
Jóhannesi i íslensku athafnalífi. Hann
hefúr þótt afbragð annara manna, dáður
af karlmönnum sem hinn eini sanni
frumkvöðull og dáður af (sumumj
konum sem „bangsi“ athafnalífsins. í
upphafi áratugarins sagði hugsjóna-
maðurinn: „1 dag er Hagkaup stór-
hættulegt bákn. I rauninni er engu
fyrirtæki hollt að hafa meira en um 10%
markaðshlutdeild." Þá sagði hann
varðandi markaðshlutdeild á höfuð-
borgarsvæðinu: „Eg sé fyrir mér að nema
staðar í 8-10%.“ Athafnamaðurinn
komst þó að því seinna að hógværð
heyrir sögunni til. Þegar vorar í íslensku
efnahagslífi þá eiga ntenn að springa út,
leyfa kálfinum í sjálfum sér að fá útrás í
efnahaganum.
Eftir hagsæld áratugarins er staða
athafnamannsins allt önnur. Um leið og
minna ber á honum sem Bónus-
manninum og sonur hans fær aukna
ábyrgð hefur veldið vaxið. Nú virðist
svo komið að vart megi eyða einni aumri
krónu án þess að borga sinn toll til þeirra
feðga. Matvöruverslanir, apótek,
skyndibitastaðir, skemmtistaðiro.fl., alls
staðar eiga þeir hlut. Og er það vel,
sérstaklega ef að hugsjónamaðurinn
Jóhannes lifir enn góðu lífi. Það þýðir
lægra vöruverð og markvissari þjónusta
um leið og boðum og bönnum
fortíðarinnar er ögrað. Þannig hafa þeir
feðgar lengi barist fyrir því að hægt verði
að kaup bjór og vín í verslunum og að
hægt verði að flytja inn vörur erlendis
frá sem verndarstefna stjómvalda
hamlar.
Oft hefur Jóhannes tekið hraustlega
á óréttlætinu, barist fyrir hönd lítil-
magnans hetjulega. Það vora því mikil
gleðitíðindi fyrir marga þegar fréttist að
eignarhaldsfélag þeirra feðga, ísfossar
ehf., ætti stóran hlut í Óðali við
Austurvöll. Það er reyndar öðruvísi
kjötmarkaður en Jóhannes er vanur að
stýra en engu að síður vona margir góðir
menn að þeir feðgar muni auka umsvif
sín á þeim fáklædda markaði á komandi
misserum. Þá verður hægt að tala um
alvöra kjarabót og þá verður sko gaman
að vera til.
f'Ritstjórn: Eyþór Ivar Jónsson ritstjóri og^
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgefandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvisindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritiö má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4