Vísbending - 05.11.1999, Blaðsíða 4

ISBENDING
(Framhald af síðu 3)
afkastageta hagkerfisins sé fullnýtt
miðað við núverandi aðstæður er mikið
verk óunnið við að nýta betur innlent
vinnuafl í arðsömum atvinnurekstri.
Veikir innviðir og skortur á samkeppni
víða í þjóðfélaginu eru örugglega mikil-
væg ástæða fyrir viðskiptahalla og
verðbólguþrýstingi.
Niðurstaða
eð því að fasttengja krónuna við
evru með myntráðsfyrirkomulagi
er verðgildi gjaldmiðilsins tryggt. Traust
manna á gjaldmiðlinum eykst og það
kemur fram í lægri vöxtum. Verðbólga
lækkar og verður svipuð og í evrulandi.
Verulegt hagræði í viðskiptum fæst með
því að einfalda peningakerfið. Jafnframt
er komið í veg fyrir spákaupmennsku
með gjaldmiðilinn.
Til þess að ná frant kostum myntráðs
hér á landi þyrfti að flýta ýmsum
skipulagsbreytingum, ljúka sölu ríkis-
banka og lagfæra helstu galla í innviðum
hagkerfisins. Myntráð leysir stjórnvöld
ekki undan þeirri ábyrgð að haga
tjárlögum og öðrum þáttum hagstjórnar
í samræmi við óbreytanlegt gengi. Sama
gildir um einkageirann. Sjávarútvegur-
inn verður að geta mætt tekjutapi með
hagræðingu innan greinarinnar og
(Framhald af síðu 1)
einnig gleymist stundum er að um leið
og hið opinbera er inni á einhverjum
markaði þá er erfitt eða nær ómögulegt
fyrireinkaaðila að fóta sig á sama markaði
og það á einnig við um ráðgjöf og
stuðning við fyrirtæki. Þjóð sem á eins
marga viðskipta- og hagfræðinga og
Islendingar þarf ekki lengur að halda á
opinberum ráðgjafarekstri enda ljóst að
markaðslögmálin gera ráðgjafa bæði
betri og tillögur þeirra markvissari en
ríkisrekstur getur nokkurn tímann gert.
Með styrk og stefnu
Um þrír fjórðu fyrirtækjanna eru
tuttugu ára eða yngri. Sami hluti
þeirra er enn rekinn af stofnendunum.
Einna ánægjulegast er annars vegar að
vel gengur hjá smáfyrirtækjum og hins
vegar að fasið einkennist af sjálfstrausti
og bjartsýni frekar en volæði um að
aukin samkeppni sé að drepa þau eða
að stórfyrirtækin séu að eignast ísland.
Þetta virðast vera fyrirtæki sem vilja ná
góðum árangri með eigin hugviti og
atgervi frekar en að vera fóðruð með
styrkjum. Rúmur meirihluti þátttakenda
(54,4%) er mjög ánægður (13%) eða
frekar ánægður (41,4%) með afkomu
fyrirtækis síns.
Gott er þó fyrir fyrirtækin sem tóku
þátt í könnuninni að hafa ákveðin atriði
í huga. Um fimmtán prósent þeirra
bankar að haga útlánum þannig að ekki
komi til lausafjárvandræða.
Annar mikilvægur ávinningur af
myntráði með evrutengingu er sá að
það undirbýr landið fyrir þátttöku í
peningakerfi Evrópusambandsins ef til
þess kemur. Samruni við evruland
verður mjög einfaldur og átakalaus eftir
að myntráð hefur tekið til starfa hér á
landi.
Rit til hliðsjónar:
Baliiio, Tomás J. T. et.al., Currency Board
Arrangements, Issues and Experiences,
IMF Working Paper, Alþjóðagjaldeyris-
sjóðurinn. 1997. Fæst á vefsíðu sjóðsins:
http://www.imf.org.
Enoch, Charles and Anne-Marie Gulde,
Making a Currency Board Operational,
IMF Paper on Policy Analysis and Assess-
ment, Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, 1997.
Fæst á vefsíðu sjóðsins.
Ghosh, Atish R. et. al., Currency Boards: The
Ultimate Fix?, IMF Working Paper,
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, 1998. Fæst á
vefsíðu sjóðsins.
Schuler, Kurt, Currency Boards, doktors-
ritgerð við George Mason University,
Fairfax, Virginia, 1992. Vefútgáfa: http://
users.erols.com/kurrency/webdiss 1 .htm.
Schuler, Kurt, Introduction, september 1998.
Vefútgáfa: http:// users.erols.com/kurrency/
intro.htm.
stunda útflutning og helmingur þeirra
fiskveiðar eða fiskvinnslu. Um 84%
þeirra svöruðu að þau stefndu ekki á
útflutning á næstu 12 mánuðum. I
rannsóknum á alþjóðavæðingu fyrir-
tækja kemur fram að vilji stjórnenda er
oft stærsta hindrunin fyrir því að
fyrirtæki alþjóðavæðist. Stundum má
rekja þetta viljaleysi til þekkingarskorts
eða hræðslu en þó getur það verið
skynsamlegt ef fyrirtæki er ekki nægilega
vel undirbúið undir útflutning. Rétt er
þó að hafa í huga að í könnun á
framsæknustu fyrirtækjum Evrópu
kemur fram að um 80% þeirra starfa á
útflutningsmörkuðum og útflutningur
er um 40% af heildarveltu þeirra. Þau
flytja út miklu hærra hlutfall veltu sinnar
en lítil og meðalstór fyrirtæki yfirleitt.
Einnig kemur fram í könnun Afi vaka
að flestum forsvarsmönnum fyrirtækja
þótti tímafrekast að sinna fjármálum og
bókhaldi fyrirtækisins (64%) en fæstum
stefnumótun (3%). Það hefur oft sýnt
sig að stefnumótun og skýrri og
skynsamlegri markmiðasetningu er
mjög ábótavant hjá smáum fyrirtækjum.
Þó svo að mestur tími stjórnenda fari
óumflýjanlega í hið daglega amstur
viðskiptanna má samt ekki gleyma því
að það er hollt fy rir öll fyrirtæki að staldra
annað slagið við til að velta því fyrir sér
hvar það er statt, hvert stefnir og hvort
að það sé á þeirri leið sem það vill og ætti
að fara.
Aðrir sálmar
Með allt að láni
IMorgunblaðinu birtist sl. fimmtudag
greip um eiginfjárhlutfall lánastofn-
ana. I henni kemur fram að CAD-
hlutfallið hefur lækkað um nær fjórðung
hjá sparisjóðunum á undanförnum
fjórum árum en um 10% hjá viðskipta-
bönkunum, sem þó eru enn með lægra
hlutfall en sparisjóðirnir. Breytingin er
meiri sé ekki tekið tillit til víkjandi lána.
Ahættan er að aukast en það sem ekki
kemur fram á línuritunum er að nú eru
menn farnir að taka (og veita) mun
áhættusamari lán en áður. Á sínum tíma
þóttust menn fara afar varlega þegar
gerðar voru kröfur um hátt eiginfjár-
hlutfall í fiskeldi. Þá var lagt upp með 25
og upp í 33% eiginfjárhlutfall en sjóðir
ríkisins lánuðu það sem á vantaði. Það
gleymdist hins vegar að taka með í
reikninginn að ríkið lánaði einstakling-
um og fyrirtækjum líka pening fyrir
hlutafénu, þannig að hátt eiginfjárhlut-
fall var aðeins á pappírnum. Svo fór að
ríkið þurfti að bera nær allan skellinn
þegar fiskeldið fór á hausinn. Gjald-
þrotum félaga hefur fækkað á undan-
förnunr árum eins og kemur fram í nýrri
skýrslu Aflvaka hf. Þar sést hins vegar
líka að gjaldþrotum fækkaði árin 1991
og 1992 áður en holskefla reið yfir árið
1993, m.ö.o. leið nokkur tími frá því að
kreppan gekk í garð þar til gjaldþrotin
urðu hvað flest. Einn hornsteinn núver-
andi velgengni í efnahagslífinu er að
fyrirtæki tóku til í rekstri á árunurn 1993
til 1996 og hafa getað hækkað laun.
Hækki laun meira en svo að menn haldi
í horfinu með kaupmátt er hætt við að
rekstur þyngist mjög hjá fyrirtækjum,
t.d. í iðnaði og fiskvinnslu.
Mesta áhættan er þó vegna áhættu-
fjárfestingarlána. Algengt mun að menn
taki allt að 80% lán til kaupa á hlutafé.
Lækki gengi bréfanna sem keypt eru um
20% eiga menn sem sagt ekkert í hluta-
bréfunum. Greiðslur á lánum virðast ekki
valda mönnum hugarvíli, enda hljóti
greiðslubyrði að fara eftir kjörunum á
þeim. í ævisögu um þekktan Islending
er þess getið að ekkja hans hafi fengið
lán frá Landsbankanum á kjörum sem
hafi verið henni vel viðráðanleg, þ.e.
vaxta- og afborganalaus.
Skyldu slík lán enn vera veitt?
V_________________________________________J
/Ritstjórn: Eyþór ivar Jónsson ritstjóri og''
ábyrgðarmaður, Benedikt Jóhannesson.
Útgetandi: Talnakönnun hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Sími: 561-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang:visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda.
4