Vísbending - 12.11.1999, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
12. nóvember 1999
45. tölublað
17. árgangur
Þjóðarútvarpið
Enn og aftur er umræðan um ríkis-
útvarpið komin inn í sali Alþingis.
Svo virðist sem breytingar á
rekstrarfyrirkomulaginu verði ofan á, að
RÚV verði gert að sjálfseignarstofnun
eða hlutafélagi. Sumir hafa þó lagt til að
bestu breytingarnar séu engar breyt-
ingar, nema kannski nafnbreytingar.
Frá hagfræðilegum sjónarhóli er hins
vegar ljóst að ríkið á ekki að vera í rekstri
sem einkaaðilar geta sinnt, sérstaklega
ekki ef þeir geta gert það betur en ríkið.
Tekjustreymi
Ríkisfjölmiðlar alls staðar í heiminum
standa frammi fyrir þeim vanda að
um leið og þeir þurfa meira og meira fé
til þess að geta keppt við einkareknar
stöðvar þá minnkar alltaf áhugi fyrir að
veita fé til þeirra.
Samkvæmt lista Frjálsrar verslunar
y fir stærstu fyrirtæki landsins þá er Ríkis-
útvarpið númer 58 í röðinni hvað varðar
veltu. Samkvæmt upplýsingum úr árs-
reikningi 1998 þá velti Ríkisútvarpið
2.444 milljónum króna á síðasta ári. Af
þeirri upphæð var 1.591 milljón (65%)
vegna Sjónvarpsins og 853 milljónir
(35%) vegna Hljóðvarpsins. Stærsti
hluti þessara tekna er fenginn með
afnotagjöldum sem námu 1.615,5 milljón-
um króna á síðasta ári en það eru um
66% af heildartekjum RÚV.
Auglýsingatekjur RÚV á síðasta ári
voru 732 milljónir krónaog var60% þeirra
aflað af Sjónvarpinu og 40% af Hljóð-
varpinu. Aðrar tekjur, tekjur af seldu
efni, námu um 97 milljónum króna en
80% af þeim er selt efni Sjónvarpsins en
20% Hljóðvarpsins. Aukin samkeppni,
sérstaklega tilkoma stöðva sem hafa
eingöngu tekjur af auglýsingum, gerir
það að verkum að líklegt er að það verði
erfiðara en nú að afla auglýsingatekna
á næstu árum.
Alltfyriralla
Þegar áhorf ríkissjónvarpsstöðva
víða um heiminn er skoðað kemur
fram menn horfa víðast hvar æ minna á
ríkissjónvarp. Þýsku ríkisstöðvarnar
hafa tapað fjölmörgum áhorfendum,
ARD um 5% að meðaltali árlega og ZDF
um 10%. Spænska stöðin RT VE, sænska
stöðin SVT, hollenska stöðin NOS og
kanadísku stöðvarnar CBC og SRC hafa
tapað á bilinu 5-8% áhorfenda árlega
frá árinu 1991 til 1997 (skv. ráðgjafar-
fyrirtækinu McKinsey).
í fjölmiðlakönnunum Félagsvís-
indastofnunar Háskóla Islands frá 1993
til 1998 virðist hins vegar Sjónvarpið
hafa misst lítið sem ekkert áhorf, í versta
falli um 3%, en Stöð 2 hefur þá misst
jafnmikið eða meira áhorf á sama tíma.
Það kemur einnig fram í könnunum
Félagsvísindastofnunar að um 51%
áhorfenda Sjónvarpsins eru 50 ára eða
eldri en sá hópur er aftur á móti minnsti
áhorfendahópur Stöðvar 2 eða einungis
26% áhorfenda. Þessi aldursskipting er
enn meira áberandi hjá Rás 1 en þar eru
um 90% hlustenda 50 ára og eldri.
Þetta þýðir að yngra fólk borgar fyrir
notkun eldra fólks á RÚ V. Ef viðmiðið er
meðalnotkun aldurshópa á Sjónvarpinu
árið 1998 þá kemur fram að hlutur 50 ára
og eldri í afnotagjöldum ætti að hækka
um 53% til að mæta hlutfallslegri notkun.
Sú hugmynd kemur upp öðru hverju
að auka þurfi fjölbreytni dagskrár RUV
til þess að það geti mætt þeim lögbundnu
skyldum sem það hefur og náð til sem
flestra. Reynslan hefur hins vegar kennt
mönnum á hinum frjálsa markaði að það
er slæm hugmyndafræði að stefna að
því að vera allt fyrir alla enda leiðir það
yfirleitt til þess að fyrirtæki verður ekki
neitt fyrir einn eða neinn.
Að lokum
Það eru margar^góðar ástæður fyrir að
einkavæða RUV. í fyrsta lagi verður
að öllum líkindum ekki hægt að fá betra
verð fyrir RÚV en núna, en að fá sem
hæsta verð fyrir ríkisfyrirtæki er aðal-
markmið einkavæðingar þessarar ríkis-
stjórnar. í öðru lagi mun fjármögnun
verða erfiðari en ekki auðveldari á
komandi misserum sem skapar fyrir-
tækinu erfið rekstrarskilyrði. I þriðja lagi
þá mun áhorf minnka en ekki aukast
vegna vaxandi samkeppni og aldurs-
Mynd 1. Áhorf á Stöð 2 (hv.) og
Sjónvarpið (sv.) skv. fjölmiðlak.
Mynd 2. Aldursdreifing áhorfenda
Stöðvar 2 (hv.) og Sjónvarpsins (sv.)
skiptingar áhorfenda, sem þýðir að bæði
virði og tilgangur RÚV minnkar. I fjórða
lagi er næsta víst að það mundi leiða til
aukinna gæða og fjölbreytni í þáttagerð
ef sama fjármagni væri veitt til þátta-
gerðar með útboðsskipulagi . í fimmta
lagi mun hæfileikaríkt starfsfólk RÚV
einfaldlega fara annað ef launakjör eru
ekki sambærileg og á almennum markaði
og virði fyrirtækisins, sem er að miklu
leyti fólgið í fólkinu, myndi minnka. A
síðasta ári voru meðallaun starfsmanna
Islenska útvarpsfélagsins rúmlega 18%
hærri en starfsmanna RÚV.
Nafnabreytingar breyta því ekki að
rekstur RÚV mun verða erfiðari en ekki
auðveldari með tíð og tíma ef markaðs-
öflin gera stofnunina þá ekki sjálfdauða.
1
Loks virðist eitthvað ætla
að fara gerast í málefnum
Ríkisútvarpsins þótt ólík-
legt sé að það verði mikið.
2
Michael Dell hefur náð
undraverðum árangri með
fyrirtæki sittogblásiðáallar
gagnrýnisraddir.
3
Þorvaldur Gylfason hag-
fræðingur fjallar um þrjú
Arabalönd í grein sinni
sem nefnist Eyðimerkur-
4
hagfræði. Hann veltir fyrir
sér ástæðum fyrir mismun-
andi lífskjörum og hagvexti
í þessum löndum.
1