Vísbending - 12.05.2000, Blaðsíða 3

ISBENDING
(Framhald af síðu 2)
lista yfir 500 verðmætustu fyrirtækin í
Evrópu og þá enn síður yfir 500 verð-
mætustu fyrirtæki í heimi. Þau fyrirtæki
sem skipa neðstu sæti Evrópulistans
eru u.þ.b. 200 milljarða króna virði.
Verðmætasta fyrirtæki á Verðbréfaþingi
íslands er Eimskip sem er um 35,5
milljarðar króna að verðmæti. Samein-
aðir eru þó FBA og Islandsbanki mun
verðmætari, eða 58,7 milljarðakróna virði
(m.v. gengi 5. maí). Ólíklegt er þó að
annað hvort þessara fyrirtækja eigi eftir
að ná markaðsvirði sem fer yfir 200
milljarða á næstu árum. Jafnvel þó að
Landsbanki og Búnaðarbanki yrðu
sameinaðir hinum tveimur væri virði
þeirraeinungisréttrúmlega 1 lOmilljarð-
ar. Það er einnig ólíklegt að íslensk
fyrirtæki í einstökum atvinnugreinum
(Framhald af síðu 1)
Um kostnað og ávinning
Bæði á stjórnmálavettvangi og á
fræðasviðinu er mjög deilt um það
hver áhrifin eru af miklum fjölda
innflytjenda. Frá efnahagslegu sjónar-
horni er deilt um hvort innflytjendur
leiði af sér kostnað eða þjóðhagslegan
ávinning. Þröngt skilgreint má segja að
kostnaðurinn sé fólginn í almanna-
tryggingakerfinu en á móti koma greiðsl-
ur til ríkisins í gegnum beina og óbeina
skatta. Að öllu jöfnu þýðir það að því
meira sem innflytjandi þénar og borgar
í skatta því meiri ávinningur er að
honum. Ef hann hefur hins vegar ekki
launað starf en er neytandi almanna-
tryggingakerfisins er hann aftur á móti
byrði á þjóðfélaginu skv. fyrrgreindum
forsendum. Þá má gera ráð fyrir því að
þjóðfélagslegur kostnaður sé mestur
fyrst á meðan er verið að gera honum
kleift að aðlagast þjóðfélaginu og jafn-
framt að kostnaðurinn sé meiri eftir því
sem menningarfjarlægðin er meiri milli
dvalarlandsins og fyrri heimkynna hans.
í Bandarrkjunum hefur verið reiknað út
að það taki 22 ár að meðaltali fyrir
innflytjanda að verða „þjóðhagslega
hagkvæmur“. Hér á landi er þetta þó
mun minna vegna þess að langflestir, ef
ekki allir, fá vinnu og framfleyta sér sjálfir
í stað þess að „leggjast á kerfið“ og stór
hluti kemur einungis til að vinna í fáeina
mánuði eða ár og flytur svo á brott á ný.
Það sem einkennir streymi innflytj-
enda til iðnríkjanna og atvinnuþátttöku
þeirra er að þeir vinna þau störf sem
heimafólk vill ekki lengur vinna. Hér á
landi má sjá að þetta hefur gerst í sjáv-
arútveginum og ýmsum þjónustustörf-
um sem teljast til láglaunastarfa. Þetta
er mjög mikilvægt fyrir hagkerfið, bæði
vegna þess að það tryggir að vinnu-
aflsfrek atvinnustarfsemi geti þrifist og
að dregur úr launaskriði og verðbólgu
geti vaxiðhraðaren sams konarfyrirtæki
á meginlandinu.
Einkavædd ríkisfyrirtæki hafa sett
mark sitt á listann yfir verðmætustu
fyrirtæki Evrópu á síðustu árum,
sérstaklega bankar og símafyrirtæki.
Landssíminn er enn í gíslingu ríkis-
valdsins en rætt hefur verið um að virði
hans sé á bilinu 40-70 milljarðar króna
og ef tekið er mið af virðisaukningu
ríkisbankanna eftir að þeir voru settir á
markað og símafyrirtækja á Norður-
löndum er hugsanlegt að virði hans gæti
tvöfaldast á einu til tveimur árum. Það
er þó ólíklegt að Landssíminn nái
nokkurn tímann nægilegri stærð til þess
að verða á meðal verðmætustu fyrirtækja
Evrópu nema sem hluti af erlendu
símafyrirtæki.
Fyrirtæki í nýjum og ört vaxandi
atvinnugreinum eru líklegust til þess að
sbr. hugmyndina úr vinnumarkaðs-
fræðinni hér að ofan. A móti kemur að
þó að þjóðhagslegur ávinningur sé mikill
að þessari tilhögun leiðir það til þess að
laun fólks sem starfaði fyrir í þessum
greinum gætu lækkað hlutfallslega
vegna þess að framboð starfsfólks eykst
og þrýstingur á launahækkanir er minni
en ella. Það fer þó eftir menntunarstigi
innflytjenda hvaða störf þeir fá og hvaða
störf eiga þá á hættu að dragast aftur úr
í launaþróuninni.
Eitt stærsta vandamál iðnríkjanna
er að fólksfjölgun er þar hæg og að þjóð-
irnar eru að verða hlutfallslega mjög
aldnar. Ein lausnin á þessum vandamál-
urn er að flytja inn fólk frá útlöndum til
þess að fylla upp í þær eyður sem eru að
myndast. í útreikningum Sameinuðu
þjóðanna kemur fram að ef þjóðir Evrópu
ættu að halda fjölda fólks á vinnualdri
stöðugum þá þyrftu Þjóðverjar að flytja
inn 487 þúsund manns árlega, Frakkar
109 þúsund og þjóðir Evrópusam-
bandsins samanlagt 1.600 þúsund
manns árlega. Og ef reyna ætti að halda
hlutfalli vinnuafls og eftirlaunaþega
stöðugu þyrftu Þjóðverjar að llytja inn
3,6 milljónir manns, Frakkar 1,8 milljónir
og þjóðir Evrópusambandsins 13,5
milljónir manns árlega til ársins 2050
m.v. að aðrar forsendur breytist ekki.
Þetta mundi þýða að þriðjungur þessara
þjóða yrði innflytjendur.
Hér á landi er þetta ekki eins aðkall-
andi vandamál því að næstu tíu ár helst
hlutfall vinnuafls og eftirlaunaþega
nokkuð stöðugt. Hins vegar þyrfti að
ilytja inn rúmlega hundrað þúsund
manns á árunum 2010-2030 til að koma
í veg fyrir að hlutfall eftirlaunaþega
hækki umfram það sem það mun verða
næstu tíu ár. Það rnundi þýða að
fjórðungur þjóðarinnar yrðu innflytj-
endur. Hátt hlutfall eftirlaunaþega er
ekki eins mikið vandamál á Islandi og
víðast hvar annars staðar þar sem líf-
eyriskerfið er byggt á styrkari stoðum
eiga möguleika á að ná því að komast í
röð risanna. Möguleikinn er fólginn í
líftækninni. Þegar virði Islenskrar erfða-
greiningar flaug sem hæst var fyrirtækið
um 146 milljarða króna virði á genginu
65 en er nú á genginu 30 eða um 64
milljarða króna virði á gráa markaðinum
og enn lægra ef miðað er við áætlað
útboðsgengi, sem er í kringum 16. Það
þarf því eitthvað mikið að gerast til þess
að Islensk erfðagreining verði á meðal
500 verðmætustu fyrirtækja Evrópu en
er þó ekki útilokað.
Sennilega er það ósanngjörn krafa
að ísland geti átt svo verðmætt fyrirtæki
að það geti raðað sér meðal verðmætustu
fyrirtækja í Evrópu þó að ekki sé nema
horft til þess að Islendingar eru einungis
0,07% af íbúafjölda Evrópu. En hvenær
hefur mannfæð staðið í vegi fyrir fram-
takssemi landans?
hér á landi. Hins vegar verður e.t.v. þörf
á innflytjendum til að halda uppi byggð
á öllu landinu en á síðasta ári fækkaði
fólki um 1.200 manns á landsbyggðinni.
Þjóðfélagsbreytingar
Innflytjendur geta verið mikilvægir
fyrir þjóðir á margan hátt og líklegri til
þess að leiða af sér ávinning en kostnað,
sérstaklega ef þeir hafa góða menntun.
Einnig vill það oft gleymast í þessum
köldu útreikningum að innflytjendur
koma oft með nýjungar með sér sem
hafa áhrif á framþróun bæði þjóðar og
fyrirtækja, ásamt því að margir þeirra
stofna sín eigin fyrirtæki og skapa
þannig mun meiri ávinning en ella.
Hitt er svo annað mál að mikill fjöldi
innflytjenda skapar félagsleg vandamál,
sérstaklega ef þeir eru tnenningarlega
fjarlægir og hafa litla menntun. Það getur
skapað stétt fólks sem kann rnálið illa,
gengur illa að fóta sig í menntakerfinu
og hefur mun minna á milli handanna en
aðrir jojóðfélagsstéttir. Það væri stétta-
skipting sem Islendingar hafa ekki þekkt
um langa tíð. Sérstaklega er hætt við því
að árekstrar geti skapast milli stétta þegar
heilladísir hagkerfisins hætta að brosa
og að kreppir.
Mikill fjöldi innflytjenda þýðir að
þjóðfélagið muni breytast en breytingar
eru það sem fólk er almennt hræddast
við. Slíkar breytingar hafa í för með sér
bæði kostnað og ávinning sem dreifist
tnisjafnlega innan þjóðfélags. Ávinn-
ingur innflytjenda getur verið mikill ef
störf eru í boði og lífsskilyrði eru
bærileg. Ávinningur þeirra þjóða sem
þeir konta frá getur einnig verið mikill,
bæði ef brottfluttningur losar um spennu
þar og ef þeir flytja til baka þekkingu og
fjármagn. Hóflegir fólksflutningar til
landsins eru einnig líklegir til þess að
verða þjóð eins og okkar til framdráttar
og farsældar þegar fram líða stundir.
Heimildir: Hagstofa fslands, Sameinuðu þjóðimar, OECD.
3