Vísbending - 16.02.2001, Blaðsíða 1

ISBENDING
16. febrúar 2001
7. tölublað
Viku
r i t
u m
v i ð s k i p t i
og efnahagsmál
19. árgangur
Tvítyngdþjóð
Tungumál, og þá íslenska tungan,
hafa verið mikið til umræðu að
undanförnu. Frosti Bergsson,
stjórnarformaður Opinna kerfa, benti á
viðskiptaþingi Verslunarráðs íslands á
að það væri eftirsóknarvert fyrir íslend-
inga að reyna að miða að því að tala
ensku til jafns við íslensku, þannig að
þjóðin yrði tvítyngd. Vigdís Finnboga-
dóttir, fyrrverandi forseti Islands, sagði
í tilefni evrópska tungumálaársins að
mikilvægt væri fyrir þjóðina að vernda
íslenskuna. Hvort tveggja getur verið
nauðsynlegt til að tryggja farsæla fram-
tíð þjóðarinnar.
Enskan
okkur tungumál hafa yfirburða-
stöðu í heiminum, rúmlega helm-
ingur jarðarbúa talar einungis 20 tungu-
mál. Atta þeirra eru töluð af fleiri en 100
milljón íbúum, þ.e. kínverska (manda-
rín), spænska, enska, bengali, hindi,
portúgalska, rússneska og japanska.
Samtal s tala um 2,4 millj arðar fólks þessi
átta tungumál.
Alþjóðavæðing hefur styrkt stöðu
enskunnar sem mikilvægasta tungu-
máls jarðarinnar. Grunninn skapaði
breska heimsveldið sem byggði upp
enskumælandi nýlendur víðsvegar um
jörðina. A seinna skeiði alþjóðavæð-
ingarinnar hafa auðsæld enskumælandi
þjóða og yfírburðir í ijölmiðlun og
afþreyingu enn aukið mikilvægi ensk-
unnar. Nú er svo komið að fáir ef nokkur
efast um að enskan er hið eina sanna
alþjóðatungumál. Enskan er langút-
breiddasta tungumál heimsins og heims-
sögunnar, áætlað er að um fjórðungur
jarðarbúanoti ensku. Þeir sem tala ensku
að móðurmáli eru um 375 milljónir að
tölu, flestir búsettir í Bandaríkjunum,
Bretlandi, Kanada, Astralíu, Nýja-
Sjálandi, Jamaíka og Suður-Afríku. Víða
annars staðar, aðallega í fyrrum nýlend-
um Bretaveldis, hefur enska opinberu
hlutverki að gegnaog ertalað sem annað
tungumál en er oft á tíðum það tungumál
sem sameinar þjóð. Þetta eru þjóðir eins
ogí Singapúr,Nígeríu, Indlandi,Filipps-
eyjum, Malasíu, Kenía o.s.frv. Loks er
þriðji hópur landa sem lærir ensku sem
erlent tungumál, eins og við hér á landi
gerum, og samanstendur af næstum
öllum öðrunt þjóðum.
Mikilvægi enskunnar er stöðugt að
aukast og áætlað er að rúm lega mi I Ijarður
manns sé að læra ensku og fjölgar þeim
stöðugt. Mikilvægið hefur aukist á upp-
lýsingaöld, þar sem þekking og upplýs-
ingar eru fjöregg framþróunar, en áætlað
er að unt 80% af öllum rafrænum upp-
lýsingum séu á ensku. Allt frá fyrri
heimsstyrjöldinni hefur enskan verið
tungumál vísinda og enginn getur gert
sér nokkrar vonir um að komast áfram í
alþjóðlegu viðskiptaumhverfi án þess
að hafa fullkontin tök á enskri tungu.
Týndtungumál
Styrkleiki enskunnar hefur vakið upp
spurningar um hvort við séum að
stefna í það að hafa einungis eitt
tungumál, rétt eins og var í sögunni í
Mósebók um Babelsturn. Það hefur
áreiðanlega bæði sína kosti og galla. í
sögunni unt Babelsturn ákvað guð að
draga úr samtakamættinum með því að
láta menn tala ólík tungumál. Ljóst er að
góður skilningur á einu og sama
tungumálinu gæti vissulega komið í veg
fyrir misskilning sem hefur orðið tilefni
ágreinings og stríðshræringa. A hinn
bóginn hefur David Crystal, einn helsti
málvísindamaður heimsins, sagt að það
yrði mesta vitsmunalega stórslys sem
hefur orðið á jörðinni ef einungis eitt
tungumál myndi halda velli.
Þó að ólíklegt sé að einungis eitt
tungumál ntuni ráðaájörðinni erþróunin
sú að tungumálum fer óðum fækkandi.
Nýlega ntátti lesa í fréttatilkynningu frá
Sameinuðu þjóðunum að unt 90% af
þeim 5-7.000 tungumálum sem eru töluð
í heiminum í dag verði gleymd um næstu
aldamót. Þetta er sama tala og David
Crystal slær fram í nýjustu bók sinni
„Language Death“, sem þýðir að
einungis 600 tungumál eru tiltölulega
óhult frá því að verða útdauð. Þó að
maður rekist sjaldan á einhvern sem
getur gert sig skiljanlegan á íslensku á
ferðalögum um heiminn erstaða íslensk-
unnar ekki slænt, þrátt fýrir allt eru allt að
300 þúsund manns sem geta talað
íslensku. Um 4.000 tungumál sem nú
eru töluð eru hins vegar töluð af færri en
20 þúsund manns.
Tvítyngdur
Islendingar hafa gegnum tíðina verið
öfgafullir hreintungusinnar sem hefur
gert það að verkunt að íslenskan er
tiltölulega „ómengað“ tunguniál. „Land,
þjóð og tunga, þrenning ein og sönn“
hefur markað stolt íslendinga um langan
aldur. Vigdís Finnbogadóttir skrifaði
nýlega: „Tungumá! fámennrar þjóðar er
gersemi og hún verður sterkari, leggi
hún rækt við það í alþjóðaumhverfí.
Kasti hún tungunni, glatar hún virðing-
unni og hverfur í þjóðahafið. Líti hún
hins vegar á alþjóðavæðinguna sent
ögrun til að rækta eigin tungu hlotnast
henni virðing og styrkur í samfélagi
þjóðanna.“ Það er þess vegna ekkert
undarlegt að marga óar við því að leggja
aukna áherslu á ensku sem gæti haft
slærn áhrif á íslenskuna. Sú þarf þó ekki
að vera raunin, margar þjóðir geta
ágætlega talað fleiri en eitt tungumál og
Vigdís, sem er mikil tungumálamann-
eskja, hefur sjálf bent á að þeir sem tala
fleira en eitt tungumál meta sitt móður-
mál oft meira en þeir sent tala aðeins eina
tungu. Fæstir vilja týna íslenskunni
enda er hún stór hluti af menningu
þjóðarinnar. Hitt má þó heldur ekki, að
ofvernda svo tungumálið að það bitni
á möguleikum þjóðarinnar til að eiga
samskipti ogtækifæri á erlendri grundu.
Slík samskipti ogtækifæriverðaþjóðinni
stöðugt mikilvægari þegar fram líða
stundir. A sama tíma og það er gott og
blessað að geta talað tungumál sem fáir
kunna hefur það lítið sent ekkert gildi í
alþjóðlegu umhverfi. Þess vegna er
mikilvægt fyrir slíka þjóð að hafa gott
vald á alþjóðlegu tungumáli eins og
enskunni. Vissulega hefur þjóðin ágætt
vald á ensku í samanburði við margar
aðrar þjóðir en það er langur vegur frá
því að tala ensku sent erlent tungumál
og að tala ensku eins og tvítyngdur.
(Framhald á síðu 4)
* Sú hugmynd að bæta ^ Bjöm G. Ólafsson stjórn- ^ Þorvaldur Gylfason pró- m ákveðins atvinnugeira, í
I enskukennslu í íslenskum 1 mála- og hagfræðingur -2 fessor fjallar unt hvernig /j fyrri grein sinni af tveimur
X skólumhefurlengi verið í fjallarumverðbólguviðmið svæði eins og Hollywood | um þyrpingar.
farvatninu. og myntráð. skapast, sem er Mekka
I