Vísbending - 15.02.2002, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
15. febrúar 2002
7. tölublað
20. árgangur
Island á krossgötum
Verslunarráð íslands stóð fyrir
sínu árlega viðskiptaþingi þann
12. febrúarsl. undiryflrskriftinni
„Betur má ef duga skal“. Þema þingsins
snérist um framtíð íslands með meiri
framleiðni og aukinn hagvöxt sem
undirtón. Skýrslur þingsins hafa jafnan
verið áhugaverðar og gott innlegg í
viðskipta- og efnahagsumræðuna, að
mörgu leyti er skýrslan í ár það einnig
og einhvern veginn hittir yfírskrift
skýrslunnar alveg beint í mark.
Kjamaþjóð
Iskýrslu viðskiptaþingsins er bent á
að hagvöxtur á íslandi þurfí að vera
3,5% að jafnaði næstu tíu ár til þess að
ísland geti haldið stöðu sinni á meðal
þeirra þjóða þar sem lífsskilyrðin eru
hvað best. Hluti af þessum vexti fæst
með mannfjölgun, um 1% á ári, en þörf
er fyrir aukna framleiðni til þess að mark-
miðið sé mögulegt. Skýrslan greinir
einnig frá spám OECD um framleiðni-
aukningu þjóða á komandi árum. Þar er
því spáð að framleiðniaukningin hér á
landi verði um 1,8% að meðaltali frá 2003
til 2006. Þessi framleiðniaukning ertals-
vert undir meðaltali OECD-ríkjanna fyrir
sama tímabil, sem er 2,0%, og langt ffá
þeim þjóðum sem ætlað er að muni standa
sig best, eins og írland (4,7%), Finnland
(3,3%) og Grikkland (3,1 %). Þetta þýðir
með öðrum orðum að áætlaður hag-
vöxtur á Islandi, skv. spá OECD, er 2,3%
að meðaltali frá2003 til 2006, á samatíma
og hagvöxtur á írlandi er áætlaður 6,8%.
Spá OECD er mjög svipuð spá Þjóð-
hagsstofnunar um að hagvöxtur hér á
landi geti orðið ábilinu2-2,5% aðjafnaði
á þessu tímabili.
Einn af útgangspunktum í skýrslu
viðskiptaþings er frjálsræðismælikvarði
Frasier-stofnunarinnar sem er ágætur í
sjálfu sér en skýrsla The World Econ-
omic Forum um samkeppnishæfni þjóða
hefði þó verið mun betri útgangspunktur
í þessu tilviki (sjá Vísbending- íslenskt
atvinnulífft. tbl. 2001). Þar er einnig að
fínna nokkuð merkilega ályktun sem
hefur ekki vakið verðskuldaða athygli
hér á landi en þar segir að Island standi
á ákveðnum tímamótum hvað framþróun
varðar. Hingað til hefur ísland annars
vegar getað nýtt náttúruauðlindir sínar
til auðsköpunar og hins vegar með því
að innleiðatækni annarraríkjahérálandi.
Nú er hins vegar komið að þeim tíma-
mótum, skv. skýrslu The World Econ-
omic Forum, að þjóðin geturekki lengur
treyst á að bætt lífsskilyrði komi með
þeim hætti heldur verða nýsköpun og
frumkvæði að vera drifkraftur þjóðar-
innar til aukinnar hagsældar. Einungis
þannig getur Island setið til borðs með
svokölluðum „kjarnaþjóðum“ sem
munu verða leiðandi á 21. öldinni.
Nýsköpunardrifið hagkerfi
Umræðan um að geralsland að kjarna-
þjóð felur í sér að ísland verði svo-
kallað nýsköpunardrifíð hagkerfí. Það
einkennir slíkt hagkerfí að samkeppnis-
styrkleiki þjóðarerfólginn í því að skapa
nýjungar, bæði í þjónustu og fram-
leiðslu, með því að beita bestu fram-
leiðsluaðferðum sem völ er á. ísland á
hins vegar djúpar rætur í svokölluðu
þáttadrifnu hagkerfí þar sem náttúru-
auðlindagnægð er orsök og ástæða
sanikeppnisyfírburða fyrirtækja og
þjóðarinnar sem heildar. Þessi leið hefur
alla tíð verið auðveldasta leiðin til fram-
þróunar en slík auðlindastefna hefur
haft sína iylgikvilla hér á landi sem og
annars staðar. Aðalfylgikvillinn hér á
landi er að sjávarútvegur hefur tröllriðið
öllum öðrum atvinnugreinum ogjafnvel
komið í veg fyrir grósku í þeim. Það er
sorgleg staðreynd að fyrir vikið hefur
þjóðin ekki svo marga vaxtarbroddaeins
og margar aðrar þjóðir. Enn í dag má
heyra hve auðlindahugmyndafræðin er
ríkjandi hér á landi, t.d. í hræðsluáróðri
um að nýting náttúruauðlinda sé eina
leiðin til að skapa aukna hagsæld hér á
landi. írland og Finnland hafa hins vegar
sýnt það og sannað að aðrar leiðir eru
færar til hagsældar. Aðstæður eru fýrir
hendi til þess að skapa nýsköpunar-
drifíð hagkerfí hér á landi, sterkir innviðir
upplýsingatækni og að ýmsu leyti traust
viðskipta- og stofnanaumhverfi. En
betur má ef duga skal.
Aukin framleiðni
egar öll kurl eru komin til grafar þá
snýst framþróun þjóðarinnar um
möguleika hennar til þess að auka
framleiðni sína. Þetta er flestum ljóst en
nú er kannski kominn tími til róttækari
stefnumótunar með það í huga. Fram-
leiðni verður að mestu leyti til í fyrir-
tækj um með mismunandi blöndu af eftir-
farandi þáttum: 1) Innri vexti fýrirtækja,
2) aukinni markaðshlutdeild fyrirtækja
með mikla framleiðni og 3) inngöngu
nýrra fýrirtækja og útgöngu eldri fýrir-
tækja. Rannsóknir OECD hafa sýnt að
innri vöxtur fýrirtækja leikur lykilhlut-
verk í aukinni framleiðni.
Til þess að eiga von á meiri framleiðni
og auknum hagvexti verður að skapa
aðstæður fýrir aukinn innri vöxt fýrir-
tækja. Það getur þýtt ýmislegt. í fýrsta
lagi er Ijóst að innri vöxtur og aukin
framleiðni verða nær aldrei til í opinbera
geiranum. Þess vegna þarf að leitast við
fýrirbyggja sóun í þeim geira. Byrjunin
væri að skilgreina hlutverk hans upp á
nýtt, eyða þeim þáttum út sem hafa
engan tilgang nema formlegan og láta
einkaaðila sjá um alla þá þætti sem þeir
mögulega geta séð um. í öðru lagi þarf
að ýta undir hærratækni- og menntunar-
stig hjá þjóðinni, það verður einungis
gert með því að hvetja til skilvirkari og
aukinnar menntunar og rannsókna og
þróunarstarfsemi, bæði með þátttöku
hins opinbera og einkageirans. í þriðja
lagi þarf að draga úr reglum og hindr-
unum, viðskiptakostnaði og kostnaði
við nýsköpun og nýta tæknina til að
gera stofnanakerflð skilvirkara. í fjórða
lagi tryggja stöðugt rekstrarumhverfí
með ábyrgri peningastjórnun. í fimmta
lagi leita leiða til að alþjóðavæða ísland,
t.d. með því að auðvelda fýrirtækjum
útrás m.a. með aðild að alþjóðlegum
samningum. Áfrant væri hægt að halda.
Málið er að Island stendur á kross-
götum þar sem þjóðin getur valið svip-
aða leið og hún hefur áður farið, sem
leiðir líklega til þess að hún dregst aftur
úr öðrum þjóðurn, eða erfíða leið mikilla
breytinga, leið sem getur orðið þjóðinni
farsælli þegar fram í sækir.
Á Segjamáað ísland standi ^ Enron-hneykslið er líklegt ^ Unt þessar mundir er Jap- . arnir virðast sífellt aukast
I á ákveðnum krossgötum 1 til að hafa víðtæk áhrif á i an mesta ógnin við stöð- /| þar á bæ og hætt er við að
X og þurfi brátt að ákveða ^ reikningsskilavenjur og ugleika í efnahagsmálum "X alvarlegur skellur hefði
hvert forinni er heitið.______endurskoðunarfyrirtæki._______heimsþorpsins. Erfiðleik-_______víðtæk áhrif um heiminn.