Vísbending - 21.01.2005, Blaðsíða 3

ISBENDING
Uppbygging pýramída
3
C
Dœmi um pýramídauppbyggingu
Pýramídar hafa ekki elst rnjög vel
í viðskiptafræðunum þó að þeir
standi nokkuð heilsteyptir miðað
við aldur í Egyptalandi. Pýramídaíjár-
svindl eru svikaplott sem hafa skilið
margan eftir gráti nær og leiddu næstum
til borgarastyrjaldar í Albaníu. Jafnvel
íslendingar hafa verið ginnkeyptir fýrir
slíkum ævintýrum sem hafa gefið fyrir-
heit um gull og græna skóga. Enginn
nútimastjómandi lætur það spyrjast út
lengur að pýramídaskipurit einkenni
stjómskipulagið í fyrirtæki hans heldur
teiknar hann flatbökur, kleinuhringi og
spagettí-flækjur til að lýsa því hvemig
völdum er dreift innan fyrirtækisins.
Minna hefur hins vegar verið talað um
pýramídaeignarhald fyrirtækja þrátt fyrir
að leyndardómar slíkra pýramída ættu að
vera umhugsunarefni fyrir sem flesta.
Fyrirkomulagið
Isíðastatölublaði Vísbendingarwarfjall-
að um í hverju pýramídaeignarhald er
fólgið (I íslenskum pýramída - 2. tbl.
2005). í stuttu máli snýst það um hvemig
hægterað náyfirráðum í fyrirtækjum án
þess að eiga með beinum hætti tilsvarandi
hlut í þeim. „Pýramídaeignarhald felst í
því að hafa ráðandi hlut í einu fyrirtæki
(A) sem hefur ráðandi hlut í öðru fýr-
irtæki (B) og svo koll (C) af kolli (D),
sem þýðir í raun að ráðandi eignarhlutur
í A veldur því einnig að viðkomandi hefúr
yfirráð yfir D. Ef gert er ráð fýrir því að
hluthafi eigi 50% í A sem á svo 50% í B
og svo framvegis má sjá hvemig yfirráð og
eignarhald ijarlægast hvert annað eftir því
sem neðarkemur í keðjuna, þ.e. eigandinn
í A á í raun einungis 25% í B og 12,5% C
og þá 6,25% í D en engu að síður ræður
hann yfir þeim öllum.“ Meðfýlgjandi
mynd útskýrir þetta betur.
Einnig eru til flóknari útfærslur sem
gera það að verkum að það er erfitt að
átta sig á hvemig er í pottinn búið, t.d.
þegar margliðaeignarhaldi, krosseignar-
haldi og leppum er blandað saman við
hefðbundnar samsteypur móður- og dótt-
urfýrirtækja. Þegar viðskiptaklíkur eða
-blokkir óskyldra aðila verða að auki
til (upphaflega miðuðust pýramídar við
fjölskyldutengsl) og bankar em famir að
leika stórt hlutverk verður myndin sem
þyrfti að draga upp öllu flóknari. Þetta
má til sanns vegar færa þegar tilraunir
íslenskra blaðamanna til að teikna upp
islensku viðskiptaveldin eru skoðuð.
Pýramidinn erþarafleiðandi orðinn líkari
köngulóarvef eða kannski öllu heldur
íslenskri kjötsúpu.
B1
Innra hlulfallið stendur jyrir rauneign fjölskyldunnar
Uppbyggingin
Yoshisuke Aikawa, stofnandi Niss-
an í Japan, sagði að meginástæða
fyrir tilvist pýramídaeignarhalds væri
einfaldlega sú að fýrirkomulagið gerði
það mögulegt að ná miklum yfirráðum
án þess að þurfa að kosta til of rniklu af
eigin fjármunum í hlutafé. Örlítið dæmi
útskýrir þetta betur (sjá mynd). Ef við
ímyndum okkurað öll fyrirtæki í dæminu
séu að verðmæti 100 milljónir og fimrn-
tán fyrirtæki em í viðskiptaveldinu væri
heildarvirði fýrirtækjanna 1,5 milljarðar.
Ef við reiknum með 50% hlutabréfaeign
á milli fyrirtækja þá tryggir það að fjöl-
skyldan sem á fyrirtæki A ræður yfir
fýrirtækjaveldi sem er 1,5 milljarðarað
virði. Þegarraunverulegteignarhald fjöl-
skyldunnar í hverju fyrirtæki fyrir sig er
reiknað út kemur hins vegar í ljós að fjöl-
skyldan á einungis 100 milljónir í hverju
þrepi pýramídans (0,5*100 +0,5*100 =
100 og 0,25* 100 + 0,25* 100 + 0,25* 100
+ 0,25* 100 = 100 o.s.frv:) eða 400 rnillj-
ónir alls. Að borga 400 milljónir fýrir
yfirráð yfir 1,5 milljörðum er ekki slæint
fyrirkomulag.
l' Hlutfall eignayjirráda valdamestu '
l Jjiilskyldna í skráðum hlutabréfum
*w>
-----------------{------------
SC'% • - —....................;
- _ — _ -------------------S--
b:
Bronfman-fjölskyldan, sem er þó
eiginlega einungis tveir bræður, hefur
beitt pýramídaeignarhaldi til þess að
ná yfirráðum yfir ótrúlegum fjölda fyr-
irtækja, og er þá verið að tala um nokkur
hundmð fýrirtæki. Kanadískirfræðiinenn
fikmðusigniðureinnanga keðjunnarárið
2002 sem gaf eftirfarandi niðurstöðu:
Broncorp-félag þeirra bræðra ræður yfir
HIL með 19,6% hlut og HIL ræður yfir
Edper Resources með 97% hlut, sem
ræðuryfir Brascan Holdings (60%), sem
ræður yfir Brascan (5,1%), sem ræður
yfir Braspower Holdings (49,9%), sem
ræður yfir Great Lakes Power (49,3%),
sem á 100% í First Toronto Investment,
sem ræður yfir Trilon Holdings (25%),
sem ræðuryfirTrilon Financial (64,5%),
sem ræður yfir Gentra (41,4%), sem á
31,9% í lmperial Windsor Group. Bronf-
man-bræðurnir ráða þannig yfir Imperial
Windsor Group þó að þeir eigi í raun
einungis 0,03% f fyrirtækinu.
Annað dærni er af hinni sænsku
Wallenberg-fjölskyldu frá árinu 1999.
Wallenberg-fjölskyldan hafði yfirráð í
ABB, fjórða stærsta fyrirtæki Svíþjóðar.
Yfirráðin vom fengin með því að I nvestor,
semerkjamifjámiálaveldisWallenbergs-
fjölskyldunnar, ræður yfir 43,1% hlut í
Wallenberg Group, þar af 35,7% vegna
mismunandi vægis hlutabréfa hvað varð-
arrétttil aðkjósaá hluthafafúndi. Wallen-
berg Group á svo43,l% hlut í Incentive,
sem á 32,8% hlut í ABB. Með öðrum
orðunr þá hefur Wallenberg-fjölskyldan
yfirráð í ABB en á þó í raun einungis
5% í fyrirtækinu. Sænskir fræðimenn
hafa reiknað út að Wallenberg-fjölskyld-
an réði yfir um helmingi markaðsvirðis
fyrirtækja í sænsku kauphöllinni í lok
síðustu aldar, að langmestu leyti með
pýramídaeignarhaldi.
(Framhald á síðu 4)
3