Vísbending - 13.05.2005, Síða 1
V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
13. maí 2005
19. tölublað
23. árgangur
Fæðingartíðnin fellur
Ein afþversögnum samtímans er að
um leið og fólksfjöldi í heiminum
eykst gríðarlega hratt þá fækkar
fólki víðast hvar á Vesturlöndum þar sem
ríkidæmið er hvað mest. Barneignir eru
færri í ríkari löndum þó að fólk ætti að
öllu jöfnu að vera betur statt tii þess að
ala upp böm og búa í haginn fyrir þau.
Um aldamótin voru íbúar jarðarinnar um
6 millj arðar enlíklegteraðþessitala verði
komin upp í 9 milljarða um miðja þessa
öld. Þessi fólksfjölgun á sér hins vegar
ekki stað á Vesturlöndum þar sem fólki
fjölgar einungis, og þá aðeins lítillega, í
Bandaríkjunum, á íslandi og Nýja-Sjá-
landi af öllum OECD-ríkjum, þ.e. hver
kona á meira en tvö börn að meðaltali
(sjá mynd 1). Þó hefur lengi verið vitað
að fæðingartíðni minnkaraðjafnaði eftir
því sem þjóðir verða ríkari. ísland er gott
dæmi um þetta.
íslensk frjósemi
Igögnum Hagstofúnnar er að finna tölur
um fæðingartíðni íslendinga allt aftur
til 1855 í einni runu. Eins og sjá má á með-
fylgjandi mynd hefur fæddum börnum á
hverja konu stöðugt fækkað ef frá ertalin
„bamasprengjan" á árunum eftir seinni
heimsstyrjöldina. Hæst hefur fæðing-
artíðnin farið í 5,7 börn árið 1858 á þessu
Mynd 1. Fœóingartiðni í nokkrum
OECD-ríkjuin árið 2000
tímabili en lægst hefur hún farið í 1,9 árið
2002. Munurinn er næstum fjögur böm á
hverja konu. Tvö börn á hverja konu gera
ekki meira en nægja til þess að viðhalda
fjölda landsmanna, minni fæðingartíðni
þýðir fólksfækkun (ef fækkunin er ekki
bætt upp með innflytjendum). Ef dregin
er lína sem sýnir leitni fæðingartíðninnar
á þessu tímabili, með hápunkt í 4,8 og
lágpunkt í 2,2, kemur í ljós að með sama
fallhraða munu íslenskar konur ekki eiga
nein böm í byrjun næstu aldar.
Á síðasta ári fæddust 4.234 böm á
Islandi. Það er meira og minna sami fjöldi
bama og hefur fæðst síðan eftir stríð en
meðaltalið frá 1951 til 2004 er 4.386
böm á ári. Islendingum fjölgaði einnig
mest á sjötta áratuginum þegar rúmlega
þrjú þúsund vom fæddir umfram dána
á ári. Þessi tala hefur verið um 2.500
á ári að meðaltali frá 1924 til 2004 en
Islendingum tók fýrst að fjölga verulega
í byrjun tuttugustu aldarinnar. Nú virðist
hins vegar svo komið að lítið annað sé í
spilunum en fækkun ef frjósemin eykst
ekki á ný á næstu ámm.
Vandamálið
Fæðingartíðni skiptir talsverðu fyrir
hagvöxt og útskýrir það af hverju
hagvaxtarþróun á mann á I slandi lítur ekki
eins glæsilega út og hagvaxtarþróunin
þegar á heildina er litið. Vandamálin á
Vesturlöndum hvað varðarfæðingartíðni
snúast þó að miklu leyti um hlutfall yngri
borgara á við eldri borgara, þ.e. byrði
þeirra yngri til að halda uppi hinu félags-
lega kerfi sem hinir eldri njóta verður
sífellt meiri. Þetta vandamál er sérstak-
lega mikið í löndum í Suður-Evrópu,
eins og á Italíu, Spáni og í Grikklandi,
þar sem fæðingartíðnin er um 1,3 böm
á hverja konu.
Ymsar skýringar virðast vera á þessu.
Konur byija t.d. að eignast böm seinna á
(Framhald á síðu 4)
Mynd 2. Fjöldi iifandi fœddra harna á hverja konu á Islandi
frá 1855 til 2004
I n 11111111111111111111111' t f HTTrrn 111111111 m 111111111111111111111 mrr mmTrTmTrrTM
tf>T-t>-coo>in*-Þ'»ooa)tf5;'-f^c2a>in^r^coo>
coeoS>S>5>a>o>Sja>c£
1
Konur eignast færri börn
nú en áður og er svo komið
að fækkun á sér stað á nær
öllum Vesturlöndum.
2
Hin kínverska bardagalist
Sun Tzu er enn í fullu gildi
og felur í sér gullkorn fyrir
stefnumótun
Guðmundur Magnússon
prófessor fjallar um nýskip-
an trygginga og fjárafla
með hliðsjón af nýlegri bók
4
Roberts J. Shillers Thenew
financial order. Heimur
fjámiálanna á enn eftir að
breytast mikið.
%