Vísbending - 10.02.2006, Blaðsíða 1

V
V i k u
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
10. febrúar 2006
5. tölublað
24. árgangur
Verjumst veikleikum innan frá
r
rekstri fyrirtækja einbeita menn sér
oftast að uppbyggingu og samkeppni
við aðra á markaðinum. Stundum er
vandinn samt ekki samkeppnisaðilamir
eða markaðsaðstæður almennt heldur
lenda menn í vanda innandyra. Þetta er
oft erfiðasti vandinn því að menn eiga sér
einskis ills vonúr eigin herbúðum. Stund-
um liggur vandinn í því að starfsmenn
brjóta af sér, til dæmis þegar gjaldkeri
gerist fingralangur. Miklu oftar er þó
ekki óheiðarleika um að kenna heldur
miklu fremur vankunnáttu eða því að
vinnuaðferðum er áfátt. Allt þetta kallar
á innra eftirlit í fyrirtækjunum.
Hvað er innra eftirlit?
Hér á landi hefur innri endurskoðandi
oft verið í svipuðu hlutverki og ytri
endurskoðandi, það erað farayfirbókhald
og fj árreiður. Þessi skilgreining er algeng,
en allt ofþröng. Það er margt annað sem
getur bilað í rekstri fyrirtækja en það
sem beinlínis snýr að bókhaldinu. Innri
endurskoðandi á að fylgjast með því að
allir þættir rekstrarins séu í góðu lagi,
þarmeð taliðbókhaldið, en í nútímafyrir-
tæki er svo margt fleira sem fara þarf
yfír. Fer fyrirtækið að öllum þeim reglum
sem um starfsemina gilda? Þetta geta
verið reglur um mengun, upplýsingar á
fjármálamarkaði eða samkeppnislög, svo
að dæmi séu tekin.
Astæða þess að óháðir endurskoðendur
fara yfir bókhald fyrirtækja er einmitt sú
að þeir eru óháðir og allir þeir sem að
málum koma geta treyst þeim, hluthafar,
stjórnvöld, starfsmenn og keppinautar. í
raun eru endurskoðendur oft undir mikl-
um þrýstingi frá framkvæmdastjórum og
stundum má efast um það að þeir séu í
raun jafnóháðir og af er látið. Þeir eru
háðir framkvæmdastjórum og eigendum
um verkefni í framtíðinni.
Markmiðið með innra eftirliti er
fyrst og fremst að stjórnendur geti haft
trúverðugar upplýsingar um einstaka
þætti rekstrarins. Spumingar sem svara
þarf geta verið: Eru verkferlar í samræmi
við það sem ákveðið hefúr verið? Er pant-
að á lager eftir skynsamlegu kerfi?
Innra eftirlit er alls ekki endilega bund-
ið við einn mann eða eina deild. Miklu
frekar er það fólgið í vinnuaðferðum og
ferlum sem auðvelda öllum að hafa eftirlit
með því að rétt sé unnið. Eitt af mark-
miðunum er að koma í veg fyrir svik eða
óheiðarleika starfsmanna en meginatriði
er að menn vinni rétt á öllum sviðum.
I Bandaríkjunum tóku nokkrir hags-
munaaðilar saman höndum og mynduðu
samstarfshóp um hlutverkið með innra
eftirliti og aðferðir við það. Hópurinn
nefndist Committee of Sponsoring Org-
anizations og skýrsla hans, sem kom út
árið 1992, erkölluð COSO-skýrslan. Enn
er hún fyrinnynd þeirra sem vilja standa
vel að innra eftirliti.
Meginatriði
Gamalt máltæki segir: Betra er heilt en vel
gróið. Þetta er aðalinntak þeirrar stefnu
sem fram kemur í COSO-skýrslunni og
er undirstaða undir góða stjómarhætti
almennt. í meðfylgjandi töflu em borin
saman hefðbundin vinnubrögð og þau
sem menn vilja viðhafa nú. Það er miklu
betra að koma í veg fyrir mistök en þurfa
að leiðrétta þau.
Flestir telja sig eflaust vera heiðarlega
og mörg fyrirtæki setj a sér siðareglur sem
oft em ekki annað og meira en nafnið
tómt. Nauðsynlegt er að halda stöðugt
uppi fræðslu um hver stefnan er og stj óm-
endum ber að sýna gott fordæmi. „Hvað
höfðingjamir hafast að hinir halda að sér
leyfíst það“, segir máltækið. Mistök eða
yfirsjónir á að leiðrétta strax. Ef það er
ekki gert er hætt við að mistökin vindi
upp á sig og smávillur verði að skelfilegri
kreppu. Þeir sem bera ábyrgð á innra
eftirliti verða að hafa beinan aðgang að
æðstu yfirmönnum og stjóm.
Ahættumat
Eitt af því sem mestu skiptir við rekstur
fyrirtækja er áhættumatið. Hversu líklegt
er að fyrirtækið standi sig? Fyrirtækin
setja sér markmið, en þau verða einnig
að átta sig á því getur orðið til þess að
markmiðin náist ekki. Enn og aftur þarf
að leggja áherslu á það að ekki eru öll
markmið fjárhagsleg. Fyrirtæki þurfa að
huga að fleiri þáttum í núthnaþjóðfélagi,
hvort sem þeim líkar betur eða verr,
jafnréttisáætlunum, umhverfismálum,
listastefnu og afstöðu eða hlutleysi í
stjómmálum, svo að fátt eitt sé nefnt.
AUt em þetta atriði sem stór fyrirtæki
þurfa að gefa gaum. A öllum þessum
sviðum á innra eftirlit við. Eitt af því
sem mjög oft gleymist er að gera áætlanir
um hvemig bregðast á við þegar óhöpp
eiga sér stað. Góður rekstrarmaður er
eins og skákmaður sem metur viðbrögð
við mörgum hugsanlegum leikjum and-
stæðingsins.
Upplýsingar
Enginn getur bmgðist við ástandi sem
hann veit ekki af. Þeir sem sáu myndina
Fallið, sem fjallaði um síðustu daga
Hitlers, sáu hvernig hann var sífellt að
(Framhald á síðu 4)
Hefðbundin vinnubrögð Innra eftirlit (COSO-skýrslan)
Viðbrögð Forvamir
Finna Varast mistök
Leiðrétta Fylgjast með
Gæðaeftirlit Gæðaferlar
Svör við endurskoðun Lausnir byggðar á rekstri
1
Innra eftirliti í fyrir-
tækjum er ekki ætlað að
fmna mistök heldur fýrst
og fremst að koma í veg
fyrir að þau séu gerð.
Hvemig verður ísland
árið 2015? Halldór
B. Þorbergsson setur
fram dæmi um hvemig
framtíðin getur orðið.
3Er lífið allt tilviljunum
háð? Verða smáatriði
til þess að breyta gangi
sögunnar? Oft veltir
lítil þúfa þungu hlassi.
Flestir hafa áhyggjur
af mataræði, en nýjar
rannsóknir benda til þess
að ekki sé alltaf þörf á
slíkum áhyggjum.