Vísbending - 02.06.2006, Síða 3

ISBENDING
New Yorker ræddi við hann skömmu áður
en hann fór í fangelsið sagðist hann enn
eiga von á því að Mariam vinkona sín
frá Nígeríu rnyndi koma sér til hjálpar.
Enginn Nígeríumaður var ákærður.
Nígeríubúamir sleppa nánast alltaf. Það
er fátítt að þeir séu kærðir, enda vita fóm-
arlömbin sjaldnast hverjir þeir eru í raun
og veru. Þeir sem fara sjálfir til Nígeríu
til að innheimta það sem þeim ber fá yfir-
leitt slæmar viðtökur. Sumum er rænt og
krafist er lausnargjalds, aðrir em barðir
til óbóta. Vitað er um 15 útlendinga sem
vom myrtir eftir að þeir reyndu að rétta
sinn hlut með því að mæta á staðinn.
Það kemur alltaf nýtt og nýtt svindl. Þess
vegna eiga menn að hafa það hugfast að
ef eitthvað virðist vera of ótrúlegt til að
geta verið satt er það yfirleitt ósatt.
Væntingar og veruleiki
Það er alþekkt í hagfræðinni að ef
markaður á von á einhverju get-
ur hann kallað það fram. Einfalt
dæmi er þegar menn eiga von á því að
hlutabréf í einhverju fyrirtæki hækki í
verði. Þá stökkva þeir til og vilja kaupa
á góða verðinu. Eftirspum eykst og bréf-
in hækka í verði vegna þess að þeir sem
eiga bréf fyrir vilja síður láta þau af hendi
og framboð minnkar. Annað dærni er að
ef almenningur á von á samdrætti er lík-
legt að hann haldi að sér höndum, byrji
að spara og eyði minna. Það dregur úr
eftirspurn og veldur kreppu.
Þannig eru væntingar mjög mikilvægar
í efnahagslífinu. Vandinn er hvernig eigi
að mæla þær. IMG Gallup á í slandi hefur
í fímm ár mælt þær með einföldum hætti.
Samkvæmt upplýsingum á heimasíðu
fyrirtækisins er væntingavísitala Gallups
byggð á fimm spumingum:
1. Mati á núverandi efnahagsað-
stæðum.
2. Væntingum til efnahagslífsins eftir
6 mánuði.
3. Mati á núverandi ástandi í atvinnu-
málum.
4. Væntingum til ástands í atvinnumál-
um eftir 6 mánuði.
5. Væntingum til heildartekna heimilis-
ins eftir 6 mánuði.
Fyrir hverja spurningu hér að ofan er
deilt í fjölda jákvæðra svara með fjölda
neikvæðra svara. Utkoman er hlutfall
sem síðan er margfaldað með 200 og þá
fæst tala sem getur tekið gildið 0-200. Ef
væntingavisitala Gallups er 100 merkir
það aðjafnmargir svarendur erujákvæðir
og neikvæðir. Ef hún er hærri en 100 em
fleiri jákvæðir og ef hún er lægri eru fleiri
neikvæðir. Vísitalan byggist á meðaltali
spurninga 1 til 5.
Bjartsýnin mun ríkja...
Undanfarin þrjú ár hafa landsmenn
verið bjartsýnir, þ.e. vísitalan hefur
verið yfir 100. Það er eðlilegt því að hér
hefur ríkt góðæri í efnahagslífi. Lands-
menn skynjuðu vel síðustu lægð árið
2002 og þeir voru svartsýnir árið 2001
en í sæmilegu jafnvægi allt árið 2002.
Þetta er allt eðlilegt miðað við ástand í
efnahags- og atvinnumálum. Aldrei hefur
bjartsýnin verið meiri en í febrúar síð-
Væntingavísitala Gallups 2001-6
Myntl I: VœiUingavísitala Gallnps 2001-6. Diikka líitait sýnir hlaupandi meðaltal.
astliðnum. Þá voru verðbréfasalar líka
jákvæðir og töldu að hlutabréfavísitala
myndi hækka um tugi prósenta á árinu.
Þannig byrjaði árið líka. Þetta var fyrir
Danske Bank.
Svo kom skæðadrífa af útlendum álit-
um um að íslenskir bankar væru á leið
til glötunar og þrátt fyrir að býsna hörð
gagnsókn hafi verið af hálfu stjómvalda
og bankanna sjálfra er ljóst að vænting-
arþjóðarinnar hafa orðið jarðbundnari í
kjölfarið um leið og hlutabréfavísitalan.
Hlutabréfamarkaðurinn hefúr náð jafn-
vægi á ný en engu að síður virðist fall
á mörkuðum og illt umtal hafa skotið
þjóðinni skelk í bringu. 1 maí fer vísital-
an í fyrsta sinn niður fyrir 100 síðan í
árslok 2002.
... eða víkja
Bjartsýni er ekki áþreifanleg en vissu-
lega er áhugavert og gagnlegt að
reyna að mæla hana. En telja má að kaup
á ákveðnum vömm séu viðkvæmari lýrir
væntingum manna en aðrar. Þar má sér-
staklega nefna bifreiðar og heimilistæki.
Samkvæmt upplýsingum Hagstofunnar
hafa sj aldan selstj afnmarg-
ir bílar og i mars eða 2.879
nýskráningar. Þessa bí la hef-
ur væntanlega verið búið að
pantafyrirgengisfellingu. 1
apríl fór íjöldi nýskráninga
í 1.752 og i maí voru þær
2.106 talsins. Enn em mán-
aðarlegar skráningar vel
yfir meðaltali ársins 2004.
Kaup á heimilistækjum
minnkuðuúr 1,534milljón-
um í mars í 1.195 milljónir
í apríl. Þrátt fy rir lækkunina
var salan meiri en á sama
tima i fyrra.
Þess vegna er ekki rétt að
tala um eitthvert svartnætti
þó að væntingar séu vissu-
lega minni nú en verið hef-
ur á undanfomum mánuð-
um. Ekkcit bendir til þess
að menn ætli að kippa að
sér hendinni í neyslu þó að
aukningin verði ekki svipuð
og verið hefur. Sú þróun
hlaut að stöðvast.
3