Vísbending - 02.06.2006, Blaðsíða 4

(Framhald af síðu 1)
10% ávöxtun fást 9,5 milljarðar sem
hægt er að bókfæra strax sem hagnað.
Það er í sjálfu sér ekkert rangt við að
færa hagnaðinn með þessumhætti. Þetta
gera menn oft þegarþeir kaupa fyrirtæki
og kalla mismuninn þá viðskiptavild.
Aðferðin er svo vel þekkt að endur-
skoðendur eiga á ári hverju að prófa
sérstaklega hvort viðskiptavildin standi
undir væntingum. Gallinn við aðferð-
ina er að hagnaðurinn kemur strax
fram í bókhaldi en peningarnir sem
fylgja honum dreifast á 25 ár. Þannig
getur eignastaða fyrirtækis með mikla
viðskiptavild virst ágæt þótt það sé samt
komið í þrot, til dæmis eflán eru gjald-
felld skyndilega. Þetta var einmitt það
sem gerðist á endanunt.
Öllu vafasamari voru önnur viðskipti.
Enron tók þátt í orkuöflun víða um lönd.
Þegar sum af fyrirtækjunum erlendis
gengu illa var gripið til þess ráðs að
selja „óskyldum” aðila hluta þeirra á háu
verði. Til dæmis var árið 1999 fjórðung-
ur í fyrirtæki í Nígeríu seldur Merrill
Lynch, sem er þekkt fjármálafyrir-
tæki. Enron gat bókfært bæði liag-
naðinn á bréfunum sem voru seld og
hinum hlutanum, sem var nú orðinn að
verðmæti vegna kaupa óháðs aðila. Sex
mánuðum seinnakeypti LJM2, fyrirtæki
sem Enron hafði stofnað, hlutinn aftur
af Merrill Lynch á fyrir fram ákveðnu
verði. Salan til óskylda aðilans var því
aðeins sýndargjörningur.
Enn einn gjörningurinn var að færa tap
milli deilda þannig að áætlanir stæðust
á hverjum stað um sig. í sjálfu sér er
það ekki ólöglegt en saksóknarar töldu
að þetta hefði verið gert í þeint tilgangi
að fela slaka afkomu.
Reyfarakaup
r
Arið 2001 varð sögulegt hjá Enron. I
upphafí árs hætti Kenneth Lay sem
forstjóri og Skilling tók við. Ekki liðu
nema sjö mánuðir þangað til Lay var
aftur orðinn forstjóri og Skilling sagðist
hætta til þess að geta sinnt fjölskyld-
unni betur. Um þctta leyti voru ýmsir
innan fyrirtækisins farnir að óttast að
fyrirtækið væri í raun eins og spilaborg.
Enginn gerði sér góða grein fyrir raun-
verulegri stöðu fyrirtækisins vegna þess
hve flókin uppsetningin var.
Einn þeirra sem ekkert vissi um stöðuna
var Kenneth Lay. Hann sagði á fundi
með starfsmönnum í lok september að
hlutabréfín, sem höfðu lækkað nokkuð,
væru „reyfarakaup”. Jafnframt sagði
hann að svo virtist sem fyrirtækið myndi
ná markmiðum sínum á þriðja fjórðungi
þess árs. Þrem vikum síðar var tilkynnt
um 600 milljón dala tap hjá fyrirtækinu
á þessu sarna tímabili. Viku síðar var
Lay enn á fundi með starfsmönnum og
hafði þar Andrew Fastow sér við hlið.
Fundurinn snerist að mestu umjólagleði
starfsmanna og önnur álíka mikilvæg
mál. Þegar einhver spurði hvers vegna
Fastow, sem hafði nýlega orðið uppvís
að því að bera ábyrgð á stórtapi, væri enn
i forystusveitinni. Lay sagði að Fastow
væri mjög heiðarlegur og hann bæri fullt
traust til hans. Daginn eftir var Fastow
rekinn. Allt i einu virðist sem Lay hafí
skilið hvað var um að vera og hann reri
lífróður til þess að fá einhverja hjálp. En
allt kom fyrir ekki. í byrjun desember
var dauðastríðið búið og fyrirtækið varð
gjaldþrota. Aður höfðu lánardrottnar
og opinberir aðilir gert kröfur á hendur
félaginu og allt í einu vildi enginn leng-
ur koma nálægt því. Lay og Skilling,
sem fáum mánuðum áður voru hetjur í
bandarísku viðskiptalífi, urðu holdgerv-
ingar spillingar og vankunnáttu.
Dómarnir
Andrew Fastow og kona hans voru
dæmd i fangelsi árið 2004, hann
fyrir svik og hún fyrir að undirrita falskt
skattframtal. Miklu fleiri hafa verið
ákærðir og dæmdir fyrir svik. Skilling
og Lay voru handteknir þegar þeim var
birt kæra fyrir tveimur árum. Það þótti
gott sjónvarpsefni að sýna þessa menn,
sem áður höfðu verið glæstustu fulltrúar
nýja hagkerfisins, niðurlægða.
í liðinni viku voru þeir dæmdir. Báðir
voru fundnir sekir um margvíslegar
yfirsjónir. Þeireigayfírhöfði sérmargra
ára fangelsi. Spurt hefur verið hvernig
þetta gat gerst og menn hafa gagnrýnt
stjórn fyrirtækisins fyrir að liafa ekki
fylgst nægilega vel með. Lögum og
reglum bandarísku kauphallarinnar
hefur nú verið breytt. Samt sem áður
virðist engin sérstök vissa fyrir því að
þar með hafi verið girt fyrir að svipað
gerist í framtíðinni. Öruggt má telja
að ijölmargir aðrir kaupahéðnar hafi
beitt svipuðum aðferðum og geri jafnvel
enn í dag. Munurinn er sá að þeir hafa
ekki náðst.
Enron-málið er fullflókið til þess að
menn geti dregið af því lærdóm. Enn og
aftur hefur sést að eftirlit þarf að vera í
lagi og framkvæmdastjórar mega ekki
hafa endurskoðendur í vasanum. Það var
aftur á móti erfitt í tilviki Enrons, eins og
víðar, vegnaþess að endurskoðendurnir
vissu að þeir gátu átt á hættu að missa
margvísleg verkefni fyrir fyrirtækið ef
þeir væru með múður vegna reikning-
anna. Allir höfðu því hag af því að taka
þátt í leikritinu.
ISBENDING
Aðrir sálmar
Að venju voru margir sigurvegarar í
kosningunum og fáir sem fóru með
skarðan hlut frá borði. Fylgi kjósenda
virðist vera sú kaka sem hægt er að skipta
aftur og aftur milli jafnmargra þannig að
allar sneiðarnar stækki í hvert sinn. En þó
að menn beri sig mannalega er það tvennt
sem öðru fremur stendur upp úr. Sjálf-
stæðisflokkurinn styrkti stöðu sína sem
langstærsti flokkurinn þrátt fyrir mjög
langa stjórnarsetu. Hins vegar minnkaði
fylgi Samfy lkingarinnar, stærsta stjórnar-
andstöðuflokksins. Samfylkingin ætlaði
sér að taka við af R-listanum sem sam-
einingarafl vinstri manna í Reykjavík.
Það var eðlilegt. 1 lok kjörtímabilsins
voru fimm af átta fulltrúum R-listans í
Samfylkingunni. I febrúarbentukannanir
til þess að flokkurinn væri að berjast við
að koma sínum sjötta manni að, en síðan
þá hafa skoðanakannanir sýnt að flokk-
urinn hefur smárn saman misst fylgi. I
kosningunum 2002 varrósablöðum dreift
yfir Ingibjörgu Sólrúnu þegar hún gekk í
salinn. Þá var hún búin að lofa því að sitja
til loka kjörtímabilsins semborgarstjóri.
Nokkrum mánuöum seinna gaf hún kost
á sér ti 1 þi ngs og varð að segj a af sér. For-
ingjaraunir R-listans eru grátbroslegar.
Þórólfur tók við af Ingibjörgu, Steinunn
Valdís tók við af Þórólfi og Dagur felldi
Steinunni. Alll kom fyrir ekki.
Samfylkingin hampar árangri Lúðvíks
Geirssonar í Hafnarfirði að vonum því
hann vann mikinn persónulegan sigur.
Hins vegar hefur verið hljótt unt árang-
ur nafna hans Bergvinssonar, alþingis-
manns og oddvita Samfylkingar í Vest-
mannaeyjum.Þarfengusjálfstæðismenn
hreinan meirihluta með 56,4% atkvæða.
Sömu sögu er að segja á Seltjamamesi
(67,2%), í Reykjanesbæ (57,9%), Garða-
bæ (62,4%), Stykkishólmi (52,9%),
Tálknafirði (62,13%), Seyðisfirði
(52,3%), Grundarfirði (50,3%), Snæfells-
bæ (58%), Hveragerði (49,6%), Ölfusi
(49,2%), Mýrdalshreppi (55,4%) og
Rangárþingi ytra (50,3%). Víðast annars
staðar héldu þeir sínum hlut eða því sem
næst. Fyrstu kosningar Geirs H. Haarde
sent formanns Sjálfstæðisflokksins fóru
því vel. Það sama verður ekki sagt um
nýjan formann Samfylkingar. bj
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,
105 Reykjavík.
Simi: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun
Háskólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita
ván leyfis útgefanda._________________
4