Vísbending - 23.06.2006, Blaðsíða 3

við heildareign eru nú reyndar svipaðar og
þær voru upp úr 1990. Vissulega er hér um
að ræða hlutfall af margfalt stærri stofni
en þá. Vegna þess hversu háðir íslensk-
ir bankar eru aðgangi að alþjóðlegum
lánamörkuðum þurfa þeir nú að hyggja
vandlega að endurfjánnögnunarleiðum.
Fjánnögnunarhliðin í starfsemi bankanna
hefur kannski ekki haldið til fulls í við
öran vöxt útlána og eignakaupa. Nú er
mikilvægt að leggja áherslu á hana.
Tengsl bankanna við íslenskan þjóðar-
hag eru nú minni en áður var. I grófum
dráttum má ætla að helmingur hreinna
tekna þeirra sé upprunninn utan Islands.
Nú dreifist útlánaáhætta þeirra á tíu lönd
eða fleiri en áður var áhættan þvi sem næst
öll innlend. A þessu virðast sumir erlendir
greiningaraðilarekki hafaáttað sig. Það er
jákvætt að kaup islenskra banka á erlend-
um ijármála- og lánastofnunum hafa til
þessa nær eingöngu verið í lögsögu ríkja
sem búa við traust viðskiptaumhverfí og
öflugt ijármálaeftirlit, einkum á Norður-
löndum og í Bretlandi. Bankamir hafa
fylgt islenskum fyrirtækjum inn á þessa
markaði og hafa þannig verið drifkraftur
jákvæðra breytinga í þjóðarbúskapnum.
Vaxandi umsvif bankanna erlendis gera
það enn brýnna en áður að eftirlit og
áhættustýring sé öflug, bæði í hverjum
banka fyrir sig og hvað heildina varðar
á vegum Fjármálaeftirlits og Seðlabanka
í nánu samstarfí við eftirlitsstofnanir í
þeiin löndum þar sem þeir starfa. Efling
þessa starfs ætti að vera forgangsverkefni
stjómvalda.
Hagvöxtur
Hagvöxtur á Islandi á síðari ámm hef-
ur verið í fremstu röð meðal tekjuhárra
þjóða, ekki síst vegna umbótanna í hag-
kerfmu á fyrri hluta tíunda áratugar lið-
innar aldar. Hagvöxtur á Islandi var til
dæmis tvöfalt örari en á evrusvæðinu
áratuginn 1995-2005 og reyndar einnig
örari en i Bandaríkjunum og Bretlandi
síðustu fjögur árin.
Eftir skammvinnan afturkipp árið 2002
hefur hagvöxtur á síðustu þremur árum
verið til jafnaðarnæstum 6% áári. Þessum
öra vexti hafa fylgt vaxtarverkir, jafnvel
ofhitnun i hagkerfmu. Meginorsökin er
gríðarlegur vöxtur eftirspumar í þjóðar-
búskapnum. Þjóðarútgjöldin jukust um
næstum 15% árið 2005 vegna vaxandi
einkaneyslu og ljárfestingar, enda standa
nú sem hæst virkjunarframkvæmdir og
verksmiðjubyggingar vegna álvera.
Vinnumarkaðurinn dregur dám af
þessu og atvinnuleysi hefur verið í al-
gjöru lágmarki. Innflutningur vinnuafls
í stórurn stíl á íslenskan mælikvarða hef-
ur dregið nokkuð úr framleiðsluspennu
í hagkerfinu en bein eftirspurnaráhrif
stórframkvæmdanna og sú ntikla bjart-
V
ISBENDING
^ Mynd2: Samstœðureikningar bankakerfisins 1990-2005.
ISK míSj.MÓ .1 CAD lilutfaB %

/
/\ r . i
- Z ■
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 01 02 03 04 05 ■MHeildareign ISK milljarðar — CAD hlutfaH % |
Myndin sýnir heildareignir (vinstri ás) og CAD-hlutfall
íslensku viðskiptabankanna.
sýnisalda sem þær og
umsvifíslenskra fýrir-
tækjaerlendis hafa vak-
ið hafa aukið mjög á
eftirspum. Afleiðingin
erstóraukinn innflutn-
ingur vöm og þj ónustu
umfram það sem bein-
línis fylgir stórfram-
kvæmdunum.
Þetta er skýringin á
hinum mikla viðskipta-
halla í fyrra, sem var
unr 16‘/2% af lands-
framleiðslu og er það
sögulegt hámark. Þótt
frá væri talinn beinn
innflutningur vegna
framkvæmdaviðvirkj-
anir og álver mældist
hallinn engu að síður yfír
10% árið 2005. Viðskiptahallinn gæti
reynst 13-14% af VLF á þessu ári og
7-9% á því næsta, en allar spár í þessu
efni eru næsta óvissar. Misvægið er því
enn afar mikið þótt nú hægi á vexti þjóð-
arútgjalda því að það hægir líka á vexti
VLF sem þó er búist við að verði um 4%
á þessu ári og 1 -2% á því næsta.
Þessar miklu sviptingar í íslensk-
um þjóðarbúskap hafa vitaskuld vakið
athygli í viðskiptalöndum okkar og á
alþjóðalánamarkaði. Atburðarásin á gjald-
eyris- og fjármagnsmörkuðum frá því i
lok febrúar - gengislækkun og gengisflökt
krónunnar, lækkun hlutabréfaverðs og
hækkun vaxtaálags á skuldabréf íslensku
bankanna á erlendum mörkuðum - sýnir
glöggt að íslensk stjómvöld og íslenskir
bankar verða að fara með fyllstu gát. Nei-
kvæð umfjöllun á síðustu mánuðum um
íslenska banka og íslensk efnahagsmál í
erlendum og innlendum ljölmiðlum og í
skýrslum greiningardeilda erlendra banka
og verðbréfafyrirtækja sýnir að þörf er á
betri og öflugri upplýsingamiðlun en nú
tíðkast urn islensk málefni til alþjóðlegra
matsfyrirtækja, verðbréfafyrirtækja og
banka og beint til Ijárfesta. Það er nefni-
lega ekki nóg að vel sé stjómað. Það verð-
ur að sjást og skiljast að vel sé gert.
Þess vegna var og er brýn nauðsyn
að bregðast við neikvæðri umljöllun á
jákvæðan hátt með gleggri upplýsingum,
meira gagnsæi í viðskiptum og öflugri
kynningarstarfsemi en áður. Svo að dæmi
sé tekið má ekki leika vafi á því hvaða
eignir tilheyra bönkunum og hverjar eru
í eigu viðskiptavina þeirra og aðeins í
vörslu bankanna. Þá getur verið ástæða ti 1
þess að leysa upp krosseignatengsl rnilli
bankanna og viðskiptavina þeirra þar sem
því verður við komið nteð hagkvæmum
hætti en bæði þessi atriði hafa sætt gagn-
rýni. Forystumenn íslensku bankanna
hafa brugðist skynsamlega við þessari
umfjöllun og vinna nú greinilega að því að
bæta úr þessu og efla kynningarstarf.
Það er alls ekkert athugavert við það
að byggja fjárfestingarbankastarfsemi af
því tagi sem íslensku bankamir stunda
á skuldabréfasölu á alþjóðamörkuðum
fremur en innlánum en þá þarf líka að
rækta skuldabréfamarkaðinn með stöð-
ugu kynningarstarfí og gegnsæjum upp-
lýsingum sem fylgja alþjóðlegum reikn-
ingsskilastöðlum.
Eg hef nokkra reynslu af þessum rnark-
aði frá ellefu ára starfi sem bankastjóri
Norræna fjárfestingarbankans (NIB).
Þótt NIB hafi alla tíð haft bestu lánshæf-
iseinkunn - þrefalt A - frá bæði Moody’s
og Standard & Poor’s þarf stöðugt að
kynna reikninga hans og rekstur fyrir
matsfyrirtækjum, alþjóðlegum verðbréfa-
fyrirtækjum og ljárfestum og gefa þeirn
reglulega glögga innsýn í efnahag og
áhættustýringu bankans og efnahag eig-
enda hans. Aldrei má slaka á klónni í
þessu efni því að lánstraustið er fjöregg
hvers banka. Þetta gildir vitaskuld ekki
síður um íslensku bankana. Þeir þurfa
að leggja mikla áherslu á slíkt kynning-
arstarf - og ekki síður þegar þeim vegnar
vel fjárhagslega. Ekkert gerist af sjálfu
sér á þessum mörkuðum. Sama gildir um
íslensk stjórnvöld þótt þau séu ekki sjálf
beinir lántakendur á alþjóðamarkaði um
þessar mundir. Glöggar og trúverðugar
upplýsingar og skýringar á íslenskum
efnahagsmálum á alþjóðavettvangi eru
afar mikilvægar fyrir hagkerfið í heild,
ekki síst lyrir íslenskar fjármálastofnanir.
Umfjöllun greiningardeilda alþjóð-
legra banka um íslenska banka og er-
lendar skuldir íslendinga á undanfömum
mánuðum sýna glöggt þessa þörf.
Erlendar skuldir
Erlendar skuldir Islendinga hafa vaxið
afar ört á siðustu áruin þótt skuldir hins
(Framhald á síðu 4)