Frjáls verslun - 01.02.1958, Side 11

Sveinn Ásgeirsson, hagfrœðingur:
Neyfendasamfökin
og hin frjáfsa samkeppni
Hagsmunabaráttan í þjóðfélaginu er yfirleitt
miðuð við það, að sem mest fáist fyrir það,
sem látið er í té. Menn safnast í hópa, og að-
staða þeirra til að setja skilyrði og gera kröfur
er mjög misjöfn og markast ekki af „réttlæti“,
heldur af allt öðrum hlutum. Þar kemur til
stærð hópsins og fjölmargt annað en líkamlegt
eða andlegt erfiði eða undangengin þjálfun. En
það er minna um það, að menn bindist samtök-
um um það að setja skilvrði fyrir því, sem þeir fá
fyrir peninga sína. Enda er stórum erfiðara að
mynda slík hagsmunasamtök. Það yrði t. d.
mjög erfitt að sameina mjólkurkaupendur um
að framfylgja þeirri kröfu, að mjólkin yrði lækk-
uð í verði. Langflestir verja öllum launum sínum
jafnharðan til kaupa á vörum og þjónustu, en
vegna algjörs samtakaleysis hafa einstaklingar
sem kaupendur oft beðið mikið tjón, vegna þess
að það hefur verið svo dýrt og fyrirhafnarmikið
að reka réttar síns. Þess eru fjölmörg dæmi,
að fólk hefur keypt hluti fyrir mörg mánað-
arlaun og síðan þurft að eiga í ára stríði, af
því að enginn vildi hlusta á ]>að eða leggja neitt
á sig til að leysa málið.
Neytendasamtökin voru stofnuð til að bæta
úr þessu samtakaleysi og vinna að almennum
hagsmunamálum neytenda. Það þarf enginn að
óttast þau samtök, sem hefur hreint mél í pokan-
um. Þau vilja aðstoða einstaklinga sem neyt-
endur, er þeir telja sig órétti beitta við lcaup á
vörum eða þjónustu, halda fram sjónarmiði
þeirra öfgalaust, og hyggjast með því stuðla að
bættum viðskiptaháttum. Þau mál skipta mörg-
um liundruðum, sem leyst hafa verið fyrir milli-
göngu skrifstofu Neytendasamtakanna, og sum-
ar tegundir mála, sem algengar voru fyrir nokkr-
um árum, gerast nú æ fátíðari. Það kann að vera,
að hér sé um heillavænleg áhrif að ræða frá
Nevtendasamtökunum — hávaðalaust.
Að öðru leyti vinna Neytendasamtökin að
málum, sem eiga að vera í allra þágu og ekkert
fremur þeirra, sem að þeim vinna en annarra.
Að því leyti hafa þau sérstöðu fram yfir flest
önnur hagsmunasamtök í þjóðfélaginu. Sem
dæmi má nefna gæðamat og gæðamerkingar
eða vörulýsingar, sem gerast æ nauðsynlegri á
vorum tímum, er ný efni koma stöðugt á mark-
aðinn og nýjar vörur. Það er athyglisvert, að
álitið er, að eftir 4—5 ár verði um 90% af þeim
vörum, sem þá verða á markaðnum, nýjar vörur,
aðrar en þær sem nú eru á boðstólum. Þetta
kom fram á alþjóðaráðstefnu, sem nýlega var
haldin á vegum Efnahagssamvinnustofnunar
Evrópu. Sýnir það ljóslega, liversu nauðsyn-
legt það er og verður að aðstoða neytendur og
leiðbeina þeim um vöruval, og þá koma vöru-
lýsingar eða gæðamerkingar að góðu haldi, þar
sem þeim verður við komið.
Hér er ekki rúm til að ræða ýtarlega um
starfsemi og tilgang Neytendasamtakanna, held-
ur aðeins að drepa á nokkur atriði. Á þessum
vettvangi vildi ég að lokum leyfa mér að halda
fram persónuleguin skoðunum mínum á frjálsri
samkeppni, séð frá sjónarhóli neytandans. I er-
indi, er ég hélt fyrir 5 árum. og varð undan-
fari þess, að til Neytendasamtakanna var stofn-
að, ræddi ég um þau samtök, sem blasa við
neytandanum, hvert sem litið er. Eg sagði þá
orðrétt: „Neytandinn stendur þeim mun betur
að vígi, sem samtök hinna eru veikari, — þ. e. a.
s. að svo miklu leyti sem þeir heyja frjálsa sam-
keppni innbyrðis.“ Og ég er sannfærður um það,
að hin frjálsa samkeppni sé heillavænlegust fyrir
neytendur og þar með þjóðarheildina.
FRJÁI.S VERZLUN
11