Frjáls verslun - 01.03.1970, Blaðsíða 5

FRJÁLS VERZLUN
5
ESlileg verSlagsmyndun er nœr óþekkt íyrirbœri í 26 ára sögu
lýSveldisins. Neytendur borga brúsann. Eitt helzta fjöregg
frelsisins í hœttu.
Islenzk
verzlun
1
politískri
úlfakreppu
Vörumarkaðurinn í Ármúla, Reykjavík.
f Gefjun í Austurstræti, Rcykjavík.
O Verzlunar- og þjónustu-
starfsemi okkar íslendinga hef-
nr nú í 33 ár búið við strangar
verðlagshömlur, auk alls kyns
annarra hafta og hamla, þar af
í 26 ár undir fána lýðveldis —
og frelsis. Aðstæður verzlunar-
innar hafa þó að sjálfsögðu ver-
ið breytilegar innan þess
ramma, aldrei fullnægjandi en
oft hraklegar.
Verðlagshömlurnar voru
fyrst settar 1937, þegar inn-
flutningur var takmarkaður, og
þá vafalaust talið nauðsynlegt
að sporna við óeðlilegum hækk-
unum vegna ónógs vörufram-
boðs. Því ástandi lauk skömmu
eftir stofnun hins íslenzka lýð-
veldis, eftir heimsstyrjöldina
síðari og síðan hefur nær óslit-
ið verið fullnægjandi vörufram-
boð á íslenzkum markaði. Engu
að síður hefur verðlagshömlun-
um verið beitt allt til þessa
dags. Á sér það enga hliðstæðu
í víðri veröld frjálsra menning-
arþjóða.
En hvers vegna hefur þetta
gengið svo til? f ljósi sögunnar
og reynslunnar finnst aðeins
eitt svar við því: íslenzk verzl-
un hefur lent í þeirri ógæfu, að
verða leiksoppur í þeim póli-
tízka darraðardansi um efna-
hagsmál þjóðarinnar, sem tröll-
riðið hefur þjóðarbúskapnum
alla ævi lýðveldisins. Vöru-
verðlagi hefur verið stillt á
bekk öndvert við kjör launþega
og það notað á eins konar vega-
salt í tekjuskiptingu þjóðarinn-
ar. Það er því mála sannast,
að íslenzk verzlun sé í pólitískri
úlfakreppu.
O Af því sem hér hefur ver-
ið sagt, má ljóst vera, að verð-
lagshömlunum hefur ekki að-
eins verið beitt þvert ofan í
ríkjandi markaðsástand, heldur
einnig þvert ofan í efnahags-
kerfið. Verðlagsþróunin hefur
ekki verið metin með hag verzl-
unarinnar, sem þjónustuat-
vinnuvegar í huga heldur á
þeirri forsendu, að stjórn henn-
ar væri tæki til að hafa jákvæð
áhrif á kjör launþega. Nú hef-
ur svo hrapalega til tekizt, að
framkvæmd verðlagshamlanna
hefur haft þveröfug áhrif. í
reynd hafa þau, ásamt öðrum
ráðstöfunum, s.s. 1 tolla-,