Helgarpósturinn - 14.12.1995, Blaðsíða 23

FlMMmJDAGUR 14. DESEMBER1995

23

)
<
Ógœfa maestro Demetz varð gœfa íslendinga
Á valdi örlaganna
Æviminningar maestro
Slgurðar Demetz
óperusöngvara
ÞórJónsson skráói
Iðunn 1995
★★★
Sigurður Demetz Franz-
son er löngu landskunn-
ur fyrir störf sín hérlend-
is. Hann hefur leiðbeint flest-
um frægustu söngvurum
landsins í seinni tíð, hann
stofnaði og stjórnaði starfi
Söng- og óperuskólans um hríð
og hefur átt stóran þátt í auk-
inni söngmennt íslendinga,
meðal annars með kórstjórn
og fleiru.
Bækur
Börkur
Gunnarsson
Færri vita að áður en hann
kom til íslands hafði hann
sungið í mörgum frægustu
óperuhúsum Evrópu. Reynsla
hans af baráttunni við
óperumafíuna í Evrópu hefur
án nokkurs vafa reynst mörg-
um ungum íslendingnum vel
sem hugði á sigra á óperusvið-
um meginlandsins.
Demetz, sem er frá Suður-
Týról, segir fyrst frá uppvaxt-
arárum sínum í þessu héraði
sem var fyrst undir stjórn keis-
aradæmisins Austurríkis-Ung-
verjalands en síðar Ítalíu.
Bernskuárin liðu í ógn fyrri
heimsstyrjaldarinnar og er
þeim ágætlega iýst. En þegar
hann hefur endanlega ákveðið
að leggja sönginn fyrir sig
hefst baráttan fyrir alvöru.
Fátækt námsáranna er erfið.
Demetz segir skemmtilega frá
því þegar hann bláfátækur
kemur sér ókeypis inn á óperu-
sýningar með því að gerast fé-
lagi í svoköiluðu klappliði.
Hlutverk þess er að láta óperu-
söngvarana borga sér ríflega
fyrir hverja sýningu og í stað-
inn fái þeir ríflegt klapp, —
annars ekki. Eftir þessar upp-
lýsingar tekur maður því alltaf
með fyrirvara þegar Demetz
segir einhverja sýningu hafa
„Sigurður Demetz Franzson hefur leiðbeint
flestum frægustu sönguurum landsins í seinni tíð
og átt stóran þátt í aukinni söngmennt
íslendinga. íheild er þetta áhugauerð bók
um áhugauerðan einstakling. “
nasismans og loks til íslands
molbúans. Góð not eru í nafna-
skrá í iok bókarinnar, en það
er galli á mörgum ævisögum
að slíka skrá vantar. Slæmt er
hins vegar að hafa kaflana
ónefnda í ævisöguriti sem er
yfir tvö hundruð síður, þannig
að ekki er hægt að grípa niður í
verkið með góðu móti, hafi
maður lagt það frá sér. En það
er lítill galli á ágætu verki. í
heild er þetta áhugaverð bók
um áhugaverðan mann.
verið svo góða að allt hafi ætl-
að að springa úr fagnaðarlát-
um!
En Demetz þykir sem sagt
snemma efnilegur og þegar líð-
ur á námið fara honum að opn-
ast dyr til vegsemdar, en gæf-
an er honum þó ekki hliðholl.
Hann stendur við dyr frægðar-
innar í óperuhúsinu í Dresden,
nýkominn með fimm ára samn-
ing við óperuhúsið og á að
syngja á móti stórstjörnunni
Mariu Cebotari, þegar berkla-
veikin tekur í taumana.
Demetz fær öðru sinni tæki-
færi lífs síns þegar Herbert
von Karajan verður til þess að
útvegá honum þriggja ára
samning hjá hinu virta óperu-
húsi í Aachen. Rétt áður en
Demetz á að syngja sitt fyrsta
hlutverk í La Bohéme er húsið
sprengt í loft upp.
Hann kemst síðan upp á svið
í Scala, en fyrir sakir vanþekk-
ingar á spilltum heimi óper-
unnar er hann óbeint hrakinn
af sviðinu.
Demetz er síðan nokkurn
veginn kominn í kennarastöðu
hjá einhverri virtustu tónlist-
arstofnun í heimi, Mozarteum í
Salzburg — á aðeins eftir lítið
próf sem var formsatriði að
taka — þegar hann er fangels-
aður fyrir misskilning.
En öll þessi ógæfa Demetz
reyndist okkur íslendingum
gæfa. Fyrir óheppni sakir end-
aði hann hér uppi á þessum
klaka þar sem „veður eru svo
vond að allir íbúar þess eru
með asma“, eins og kunningi
hans einn orðaði það. Hér tekst
Demetz að koma undir sig fót-
unum þrátt fyrir misjafnar mót-
tökur og verður mörgum af
okkar bestu söngvurum ómet-
anlegur kennari og vinur. Til að
mynda hafa Kristján Jóhanns-
son og margir aðrir þekktir
stórsöngvarar þakkað honum
sitt framlag, svo ekki hefur
hann verið hér til einskis.
Siguröur Demetz tveggja ára að
aldri: „Ég man enn spiladósar-
hljóminn úr þessu mandólíni."
Þór Jónsson ritar æviminn-
ingar Demetz ágætlega og er
stígandi í frásögninni. Þór leið-
ir okkur skemmtilega frá Ítalíu
fasismans í gegnum Þýskaland
rður Demetz í
hlutverki Andreis
fursta í Kovant-
sína sem sýnt var í
óperunni i Ziirich
árið 1949.
.. .menn með alvœpni ríða um mela
Veröld smá og stór
Ásgeir Óskarsson
Útgefandi: Ásgeir Óskarsson
Dreifing: Japis
★ ★★★
Asgeir Óskarsson er öll-
um kunnur fyrir trommu-
leik sinn í gegnum tíðina
og hefur hann ásamt öðrum
staðið að nokkrum betri hljóm-
sveitum landsins. Hér er As-
geir þó einn á ferð í tónsmíð-
Plötur
Bjöm
Jörandur
unum og situr við stjórnvölinn.
Samansafn valinkunnra hljóð-
færaleikara og söngvara kemur
við sögu á plötunni ásamt höf-
undinum, sem bregður sér í
flest hugsanleg hlutverk auk
trommuleiksins.
Ásgeir syngur þannig í þrem-
ur lögum og er gaman að heyra
höfundinn sjálfan gera þeim
skil. Söngur Ásgeirs er kraftmik-
ill og hvergi dregið af í túlkun-
inni. Hefði vel mátt vera meira
af slíku, því Ásgeir er skemmti-
legur söngvari.
Allir textar eru eftir Ingólf
Steinsson og ferst honum það
verk oftast vel úr hendi. Nokk-
uð er þó leiðinleg klisjan í text-
anum Líísins stóra stykki, þar
sem lífinu er líkt við bíó og fólki
við leikara. Annars staðar tekst
honum þó vel upp eins og í
textanum Forn saga, þar sem
menn með alvæpni ríða um
mela og bera eld að sveitabýli
svo Njáll kemur upp í hugann.
Áðurnefnt lag er reyndar svo
vel lukkað popplag að mann
langar ekki að hætta að hlusta á
það.
Heildarhljómur útsetning-
anna — og vitaskuld tónsmíð-
anna sjálfra — minnir á tíðum á
seinni hluta áttunda áratugar-
ins þegar menn voru með
mönnum ef þeir gátu valdið erf-
iðum talningum. Þessi takt-
fræðistefna fór nú reyndar úr
böndunum á sínum tíma en
ekki hér. Ásgeir er trommari,
svo engan þarf að undra þótt
vindasamt sé á takttalningar-
vellinum í lagasmíðunum.
Hvergi keyrir þó úr hófi fram í
þessu tilliti, heldur er þvert á
móti gaman að heyra smátil-
breytingu frá forminu sem aliir
virðast finna sig knúna til að
fylgja. í lagasmíðunum sjálfum
kveður jafnframt við ferskan
tón í hljómauppbyggingu, sem
oft er ansi spennandi og gott að
enn finnast menn sem reyna að
semja ný lög — þegar þeir
semja á annað borð.
útpældur í stíl við
takt og trumbuslátt
og er Þorsteinn í
essinu sínu á nokkr-
um stöðum þar sem
hann skorar treid-
„Ásgeir hefur gert uandaða plötu með
efni sem hefur safnast upp hjá honum
íþrjátíu ár og uerður gaman að sjá
huað hann gerir árið 2025. “
Söngvararnir sem hönd
leggja á plóginn standa sig með
stakri prýði. Má sérstaklega
nefna hlut Andreu Gylfadóttur,
sem syngur erfitt hlutverk í lag-
inu Frelsun með bravör, og Eg-
ils Ólafssonar, sem fer á kost-
um í fyrsta lagi plötunnar, Göm-
ul saga, sem er nú líka gömul
saga af frammistöðu víkingsins.
Það eru heldur ekki neinir au-
kvisar á bak við hljóðfærin af
þessu tilefni. Þeir Björgvin
Gíslason og Þorsteinn Magnús-
son spila gítara sína af frábærri
vitneskju um hvað virkar og
hvað sándar. Báðir njóta sín
geysilega vel í útsetningunum,
sem virðast henta stíl beggja
mjög vel. Gítarleikurinn er víða
mörk sem ekki hafa
heyrst á plötu um
skeið.
Helsti bassaleik-
ur plötunnar er í
höndum Haralds
Þorsteinssonar og
bassar Haralds eru sérkafli út af
fyrir sig því þeir virðast alltaf
vera eina rétta leiðin í laginu.
Harald þekkja samt fáir utan
tónlistarbransans, en til fróð-
leiks má nefna að hann á heið-
urinn af ótrúlega mörgum
bössum í plötusafni lands-
manna. Haraldur Þorsteinsson
er einfaldlega stórmeistari í
bassaleik og á fyrir löngu að
vera búið að stofna til orðuveit-
ingarinnar Bassus Islandus hon-
Ásgeir Óskarsson og
Ingólfur Steinsson
f
um til heiðurs. Ekki má þó láta
hjá líða að nefna Jakob Magn-
ússon bassaleikara sem spilar
og listavel í einu lagi. Þá tekur
Ásgeir einnig upp bassann í
tveimur lögum og ferst vel úr
hendi. Af öðrum hljóðfæraleik
er rétt að fari einnig góðum
sögum, því platan er öll spiluð
með prís.
Hljóðblöndun Tómasar Tóm-
assonar er vel úr garði gerð að
mestu, enda Tómas með næm
ballanseyru sem ýmislegt mis-
jafnt hafa heyrt um dagana. Þó
er heildartónjöfnunin svolítið
köld og digital, en það gæti allt
eins verið erlendum yfirfærslu-
mönnum ('mastering) að kenna.
Annað eins hefur nú gerst á
þeim bænum.
Ásgeir hefur gert vandaða
plötu með efni sem hefur safn-
ast upp hjá honum í þrjátíu ár
og verður gaman að sjá hvað
hann gerir árið 2025.