Helgarpósturinn - 07.05.1997, Page 8

8
MIÐVIKUDAGUR 7. MAÍ1997
Það er liðin tíð að konungar
stjórnuðu þegnum sínum. Grikk-
landskonungur á ekkert eftir
nema sjónvarpsfjarstýringuna,
Albaníukonungur er mobbaður af
skrílnum, The Sun stjórnar brezku
konungsfjölskyldunni og Danir
ætla að hafa tögl og hagldir í
hjónabandsmálum krónprinsins.
Til stóð að hafa umræðuþátt í
danska sjónvarpinu um síðasttalið,
en einhvers misskilnings gætti,
annaðhvort hjá þátttakendum eða
íslenzkum áhorfanda. Þátttakend-
urnir tveir hnakkrifust um hvort
Hann sýndi alþýðunni fyrirlitningu
I
og Hún væri geðveik. Stjórnandi þáttarins þaggaði
öðru hverju festulega niður í þeim með áhrifaríkri
tækni: Hún slökkti á hljóðnemunum þeirra. Og
hleypti þjóðinni að í gegnum síma.
Almúginn var margfalt geðugri en vígreifu fyrir-
mennin í sjónvarpssalnum og ef úrtakið sem að
komst var marktækt, þá vill meirihluti þjóðarinnar
að Friðrik finni sér huggulega stúlku sem geti lært
að borða með hníf og gaffli og sem honum þykir
vænt um. Blátt eða rautt blóð skipti ekki máli.
Þetta mál er kannski ekki vel skiljanlegc lýðveld-
isþegni, sem finnst að strákurinn eigi sjálfur að fá
að velja, því lítið bara á hvað sumar þjóðir, sem
fá að ráða sjálfar, hafa kosið yfir sig. Kúreka,
baunabændur og þaðan af verra, nú, og sjálfur
páfinn er uppgjafaleikari.
en þaö ven
í Bandaríkjunum geta menn fengið
skattaafslátt með því að gefa fé til vís-
indarannsókna. Það veldur að fátt hef-
ur komist upp með að vera órannsakað
í henni Ameríkunni.
Meðal þess sem menn vildu vita var
hvaða eiginleiki skildi milli hins hvers-
dagslega heiguls og hetjunnar. Eins
konar frumstæð leit að hetju-litningn-
um, því rannsóknin fór fram fyrir
nokkrum áratugum. Safnað var saman
stríðshetjum sem unnið höfðu ofur-
mannleg afrek, en lifað af, og þeir
krufnir að kjarna sálar sinnar.
Niðurstöðurnar voru hryggilegar:
Það var ekki afburða hugrekki sem
spyrnti þeim til hetjudáða, heldur
ákveðin gerð heimsku. Þeir voru ein-
faldlega of vitlausir til að meta hætt-
una.
Væru íslenzkir hjólreiða-
menn rannsakaðir til að finna
hvað hvetur þá til hjólreiða kæmi
eitthvað svipað í ljós. Þeir reyndu
auðvitað að bera fyrir sig hollustu
og umhverfiskærleik, en tækist
ekki að leyna rótinni, vanmati á
aðstæðum sem yrði rakið til víta-
verðrar og lífshættulegrar
heimsku.
Þetta er ég meðvituð um. Ég
veit að ég held bara að ég sé með
hjólreiðalitning. Það sem ég er með
er sjálfseyðingarhvöt og dauðaósk og
sennilega eitthvað kynferðislega
brenglað líka sem lýsir sér með
spennufíkn: Kem ég heim í kvöld, eða
fer ég eitthvað annað í svörtum plast-
poka?
Með þessa
þrúgandi
vitneskju
sveifla ég
mér út í
umferð
Kaup-
mannahafn-
ar á
barnahjóli með biluðum gírum og
lausu stýri, litur; silfruð mygla. Umferð-
in er eins og flóðbylgja sem rís óstöðv-
andi undan ströndu og ég er strandbú-
inn, varnarlaus fyrir framan strákof-
ann. Varlega! áminni ég mig, fjórar ak-
reinar, fjögur hundruð bílar, enginn
grætur Islending... Engan sóðaskap,
enga dirfsku, glöggva sig á ein-
stefnu, uppgötva umferðarljósin, rifja
upp umferðarreglurnar...
Ég fer svo varlega, að á aðeins
tveimur klukkustundum tekst
mér að skilja eftir umferðar-
hnúta á öllum gatnamótum
austur- og norðurbæjar Kaup-
mannahafnar. Kurteislega, af
því mig langar að lifa lengur, far-
miðinn fæst ekki endurgreiddur,
bíð ég á grænu ljósi og vil
hleypa bílunum fram-
hjá. Það vilja þeir
ekki og bíða eftir
mér. Reiðhjól
hafa forgangs-
rétt í umferð-
inni. Það tekur
mig tvo daga að
trúa þessu.
Þriðja daginn lít
ég um öxl og sé að
ég hef hlaðið upp
fimm strætisvögnum
fyrir aftan mig. Tíu tonn, tvö þúsund
hestöfl, fimm menn á seinkun. Hvílíkt
vald!
Allan þann dag nuddast ég hægt yfir
öll gatnamót á meðan trukkar, gámabíl-
ar, tveggja hæða rútur, strætó og þús-
undir fólksbíla bíða þegjandi. Nú veit
ég hvernig heilögu kúnum á Indlandi
líður. Þetta er vímugjafi, þetta er betra
en margt kynlíf.
Þetta er gooooott, en það venst. Svo
að þegar ég kem heim, þá kemur það í
blöðunum: Miðaldra kona hjólaði í dag
í veg fyrir níu strætisvagna, einn olíu-
bíl, þrjá vörubíla og sjötíuogsex fólks-
bíla. Hún er nú í haldi á Sjúkrahúsi
Reykjavíkur.
Allt fram á þessa öld var sú
kenning ofan á í stjórnmálum,
að atburðarás þjóðfélagsins ætti
að hafa sína framvindu í friði fyr-
ir yfirvaldinu. Stjórnmálamenn
kölluðu afskiptaleysið að lúta
náttúrulögmálum, en í dag heitir
stefnan að láta reka á reiðanum
og hún þykir ekki lengur góð.
Dæmi um afskiptaleysi væri
uppskerubresturinn á írlandi
1846^19. Brezka stjórnin hafði
svo litla trú á afskiptasemi í því
tilviki, að írum fækkaði um
margar milljónir. Dæmi um af-
skipti væri tillaga danska heil-
brigðismálaráðherrans um ald-
urstakmark karlmanna við glasa-
frjóvgun. Við verðum að vernda
félagsleg réttindi barna, segir
hún, börn hafa rétt á að alast
upp með feðrum sínum og við
getum ekki gengið út frá að þeir
verði öllu eldri en 65 ára.
Þetta er óbein viðurkenning á
því hvað barnauppeldi er slít-
andi og hvað börn eru lengi
börn, því aldurstakmark feðra á
að verða 45 ár. Þar eð öll börn
eiga sömu félagslegu réttindi og
öll löggjöf verður að vera sjálfri
sér samkvæm til að yfirvöldum
haldist á trúnaðartrausti fólks-
ins, verður þá ekki næsta skref
að vera að banna hjónaskilnaði,
slysfarir og banvæna sjúkdóma?
Ætli það hafi ekki verið fljótlega upp úr 874 sem íslendingar
tóku þá trú, að allt væri betra — og ódýrara — í útlöndum. Píla-
grímsferðir vegna trúarinnar voru farnar frá upphafi, þær fyrstu
á vegum ferðaskrifstofunnar Strandhöggsferða. Þá, eins og nú,
verzluðu fslendingar aðallega á írlandi og við Englandsströnd.
Það voru engar gjaldeyrishömlur, menn máttu hafa eins mikið af
ullarvettlingum með sér úr landi og þeir vildu, væri á annað
borð einhver á heimilinu sem var hallur að rúningum og prjóna-
skap. Oftast ómökuðu íslendingar sig þó ekki með burði á skipti-
mynt milli landa, heldur drógu upp ógnandi segl þegar land sást
við sjóndeildarhringinn. Var svo siglt lafhægt að ströndu til að
gefa íbúunum tækifæri til að flýja til fjalla eða skógar, þar eð
mannlausar verzlanir flýttu mjög fyrir viðskiptum. Þvermóðsku-
fulla íbúa og vopnlausar konur litu fyrstu íslenzku ferðamennirn-
ir á sem kaupbæti og höfðu með sér heim.
Við kristnitöku urðu Strandhöggsferðir að loka. Þáverandi
biskup skrapp í Reykholt og á meðan hann og staðarhaldari sull-
uðu í heita pottinum urðu þeir ásáttir um að seint yrðu íslend-
ingar kristnir í hólf og gólf, og því bæri strax að leggja áherzlu á
að þeir virtust það á yfirborðinu. Þessi stefna náði betri fótfestu
en sannkristin viðhorf og var það gott að menn duttu svona
snemma niður á hana.
Strandhöggsferðir lokuðu. í sama húsnæði opnaði daginn eftir
ný ferðaskrifstofa, Iðrun og Yfirbót. Hún sendi fólk til Rómar,
hvort sem það var að fara þangað eða ekki. Frægasti ferðamaður
þess tíma er Göngu-Hrólfur. Hann fór fótgangandi til Rómar, að
sögn vegna þess að hann var svo þungur að enginn hestur gat
borið hann. Þessa sögufölsun höfum við keypt í þúsund ár. Á
tímum Hrólfs voru til stríðshestar í Evrópu, stöndugar skepnur,
sem gátu borið riddara + herklæði + vopn + eigin herklæði, í allt
þetta 240 kíló. Og þeyst fram til orustu með hlassið. Var Hrólfur
þá vel yfir 240 kíló? Þekkjum við einhvern sem er 260 kíló, sem á
ekki í örðugleikum með að komast gangandi á klósettið, svo ekki
sé talað um Kaupmannahöfn-Róm og yfir Alpa að fara?
Getur verið, að Hrólfur hafi ekki átt fyrir gæð-
ingnum? Stríðshestur kostaði 40 kýrverð og dálítið
liðið síðan Hrólfur komst síðast í verzlunarferð.
Var hann á kúpunni, sem sómdi sér illa í sögu, svo
honum var breytt í slíkt karlmenni að enginn
hestur stóð undir honum?
1551 Iokaði Iðrun og Yfirbót. Húsnæðið
stóð að mestu tómt næstu aldir, utan þess
að hýsa öðru hverju kindur sem voru
skornar niður jafnóðum af því að íslend-
ingar voru mótfallnir sauðfjárböðun.
Loks fékk Ferðaskrifstofa Skipti-
nema það til afnota. Þeir seldu
miða aðra leið. Við sendum nema
og fengum mest lítið í skiptum.
Námsmennirnir voru undursam-
lega tregir á að koma heim aftur
með lærdóminn, en sendu í sinn
stað vaðmálsdrollurunum tóninn
með haustskipunum. Veðsettar
jarðir feðra þeirra á Fróni og flóttar
þeirra undan skuldadrottnurum
benda ekki til að það hafi verið
ódýrara að vera í Kaupmanna-
höfn, en það var örugglega
betra. Þar voru fleiri klæðsker-
ar, fleiri vínstofur, fleiri síðdeg-
isboð.
Enn í dag eru fleiri fataverzlan-
ir og fleiri vínstofur í Wonderful Co-
penhagen og það getur vel verið miklu betra, en það
er ekki ódýrara. íslenzkum launþega gengur illa að haldast á
barnstrúnni á útlöndin góðu þegar hann styður sig milli verð-
miða í Kaupmannahöfn. Og enga áfallahjálp að fá í Jónshúsi.
Ferðatrúarbrögð