Helgarpósturinn - 07.05.1997, Qupperneq 10

MIÐVIKUDAGUR 7. MAÍ1997
10
HELGARPÓSTURINN
Útgefandi: Lesmál ehf.
Framkvæmdastjóri: Árni Björn Ómarsson
Ritstjóri: Páll Vilhjálmsson
Prentvinnsla: Prentsmiðjan Oddi hf.
Hafharfjarðar-
ástand
í vinstripólitík
Stjórnmál eru um almenna hagsmuni, um það að þjóna al-
menningi. Einkahagsmunir og persónulegur metnaður hafa
ávallt fylgt stjórnmálum og eru að vissu marki nauðsynlegur
drifkraftur stjórnmálalífsins. Missi menn sjónar á raunveru-
legum tilgangi stjórnmálanna verður drifkrafturinn hinsvegar
að eyðileggingarafli. Bæjarstjórnarpólitík í Hafnarfirði er
dæmi um stjórnmálasamfélag sem búið er að gleyma tilgangi
sínum og hefur sem heild orðið upplausn að bráð. Leikreglur
siðaðs samfélags eru þverbrotnar af velflestum þátttakendum
með þeirri afleiðingu að bæjarstjórnarpólitíkin er rúin trausti
og tiltrú almennings.
Hafnarfjarðarástand skapast ekki í einu vetfangi og enginn
skipuleggur það. Þróunin er sambærileg við þá sem verður
hjá skrifstofumanni sem átölulaust fær að stela smámynt úr
kaffisjóði samstarfsmanna sinna. í stað þess að slá á puttana á
þeim fingralanga verður til þegjandi samkomulag um að allir
megi ganga í sjóðinn. Nærri má geta hvað gerist fái starfsfólk-
ið aðgang að sjóðum fyrirtækisins.
íslenskri vinstripólitík var nær alla lýðveldissöguna haidið í
tiltölulega föstum skorðum af tveim utanaðkomandi öflum.
Annars vegar alþjóðlegri hugmyndafræði kommúnismans
sem olli klofningi á vinstri væng íslenskra stjórnmála þegar á
þriðja áratugnum og hins vegar herstöðinni á Miðnesheiði og
aðild íslands að Nató. Allt fram undir níunda áratuginn eimdi
sterklega eftir af þessum öflum í íslenskri pólitík og tilraun Al-
þýðuflokks og Alþýðubandalags til að vinna saman eftir kosn-
ingarnar 1978 fór út um þúfur. Endurnýjaður kaldastríðsáróð-
ur í Bandaríkjunum undir forsæti Ronalds Reagan og Margrét-
ar Thatcher á Bretlandi var ekki til að auðvelda samstarf Al-
þýðuflokks, sem var hlynntur varnarsamningnum við Banda-
ríkin, og Alþýðubandalags, sem var á móti.
Þegar A-flokkunum tókst að mynda ríkisstjórn undir forsæti
Steingríms Hermannssonar, þáverandi formanns Framsóknar-
flokksins, var lagður grunnurinn að samstarfi A-flokkanna út
tíunda áratug aldarinnar — að margra áliti. Brátt varð um þá
óskhyggju vorið 1991 þegar Alþýðuflokkurinn myndaði ríkis-
stjórn undir forsæti Davíðs Oddssonar.
Ferlið síðustu árin er að breyttu breytanda það sama og ára-
tugina eftir að flokkakerfið tók á sig núverandi mynd. Alþýðu-
flokkurinn klofnaði til vinstri 1930, 1938 og 1956 og hópar úr
flokknum sameinuðust Alþýðubandalaginu og forverum þess.
Fyrir kosningarnar 1991 klofnaði Alþýðubandalagið til hægri
og aftur við síðustu kosningar þegar einstaklingar úr flokkn-
um gengu til liðs við Alþýðuflokkinn með viðkomu í Þjóðvaka
í seinna skiptið. Sá sem ber mesta ábyrgð á pólitík Alþýðu-
flokksins síðasta áratuginn, Jón Baldvin Hannibalsson, taldi
sig geta endurtekið söguna. „íslendingar standa nú í svipuð-
um sporum og 1949,“ sagði hann í ritgerð í tilefni af 80 ára af-
mæli Alþýðuflokksins 1996 og tilvísunin var til inngöngu ís-
lands í Nató. I stað hernaðarbandalagsins var komið Evrópu-
samband og Jón Baldvin sá fyrir sér samskonar bandalag
Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins í utanríkismálum og
hélt öll kaldastríðsárin.
Síðustu kosningar leiddu í ljós að söguna beygja menn ekki
undir vilja sinn, ekki einu sinni snjallir stjórnmálamenn. Stjórn
Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks, með sterkan meiri-
hluta á þingi, var rökrétt niðurstaða þróunar á vinstri kanti ís-
lenskra stjórnmála. Eftirleikurinn bendir eindregið til að hafn-
firskt stjórnmálaástand sé að skapast í pólitísku samfélagi
vinstrimanna. Síðasta útspil formanns Alþýðuflokksins, að
leggja til sameiningu jafnaðarmanna, eins og hann kallar þá,
án þess að tala við forystu Alþýðubandalagsins, er skemmti-
lega hallærisleg tilraun til að eiga fjölmiðlasviðið í einn sólar-
hring. Pólitík af þessu tagi er ekki beinlínis til þess fallin að
auka trúverðugleika vinstrimanna.
Helgarpósturinn
Borgartúni 27, 105 Reykjavík
Sími: 552-2211 Bréfasími: 552-2311
Bein númer: Ritstjórn: 552-4666, símbréf: 552-2311,
fréttaskotið: 552-1900, tæknideild: 552-4777,
auglýsingadeild: 5524888, símboði (augl.) 846-3332,
dreifing: 5524999.
Netfang: hp@this.is
Áskrift kostar kr. 800 á mánuði efgreitt er með
greiðslukorti, en annars kr. 900.
Einu sinni skrifaði ég reglu-
lega um sjónvarp fyrir dag-
blað, sem þá hét bara Vísir.
Þá var ríkiseinokun á sjón-
varpi hér.
Eftir nokkurn tíma birtist
dagskrárstjóri sjónvarpsins
hrínandi inni á gólfi hjá Jónasi
ritstjóra og vildi að harin léti
mig hætta þessum skrifum.
Þau köstuðu rýrð á sjón-
varpið, eins og hann sagði.
Jónas ritstjóri bað grát-
mennið um viku frest til að at-
huga málið.
Eftir vikuna kallaði hann
dagskrárstjórann til sín og
sagði:
- Ég athugaði málið og það
reyndist vera söluaukning á
blaðinu þá daga, sem Þorgeir
skrifar sjónvarpspistlana. Við
höfum ekki ráð á því að segja
honum upp.
Og dagskrárstjórinn tölti
heim í sjónvarpið sitt með
skottið á milli lappanna.
Þetta var á sínum tíma
óvenjuleg hegðun ritstjóra.
Líklega má hafa þennan at-
burð til marks um það, að Sjáif-
stæðisflokkurinn væri að
missa tökin á dagblaðinu Vísi
(sem seinna varð Dagblaðið-
Vtsir).
Örlítið skref í átt til sjálf-
stæðrar blaðamennsku.
íslensk blaða-, útvarps og
sjónvarpsmennska fékk rit-
skoðunina í vöggugjöf.
Póiitískir flokkar áttu dag-
blöðin, ráku þau og réðu því
hvað í þeim stóð.
Smám saman urðu flokkarnir
svo að einni heild, sem annar
hluti hennar hafði ríkisvaldið í
hendi sér en hinn beið með út-
rétta krumluna eftir því að
taka við.
Munurinn á þessu tvennu er
ekki grundvöllur neinna átaka.
Þetta er skrípamynd af lýð-
ræði.
Þetta er dulbúið eins-flokks
kerfi.
Stundum fær maður það á
tilfinninguna, að flokkarnir
haldi í gömlu nöfnin sín ein-
vörðungu til að veita Félagsvís-
f % Þorgeir
I 'I Þorgeirson
skrifar
indadeild Háskólans og Gallup
einhverja vinnu.
Engan skiptir það lengur
neinu máli hvaða deildir pólit-
ískrar einokunar sitja í ráð-
herrastólunum.
Mogginn og DV hafa sömu
stöðu og Pravda og ísvestja
höfðu á sínum tíma.
Vöggugjöfina varðveita þau
enn.
Þau eru að vísu ekki málpíp-
ur Sjálfstæðisflokksins lengur,
heldur málgögn hinnar nafn-
lausu Fylkingar valdasjúkra
smáborgara (FVS).
Og hvað þá um sjónvarpið?
Fyrir nokkru stóðu tveir há-
skólaprófessorar inni á gólfi
hjá fréttastjóra Ríkissjðnvarps-
ins, hrínandi eins og fældir
asnar.
Annar var að hrína af því, að
fréttir voru sagðar um það að
fyrirtæki hans hefði fengið
hærri upphæð úr Vísindasjóði
en leyfileg er samkvæmt reglu-
gerð. Það sem olli enn voða-
legri hljóðum frá hinum pró-
fessornum var það, að frétta-
stofan skyldi ekki fallast á að
geyma fréttir af lögbrotum
hans fram yfir rektorskosning-
ar í Háskóla íslands. En þar var
hann í framboði.
Hvorartveggju fréttirnar
voru þó ekki nema beinharðar
staðreyndir, sem heiðarleg
fréttastofa er skyldug til að
segja frá strax og þær berast.
Hvað er hér á seyði?
Þessar ritskoðunarhrinur
prófessoranna hafa síðan bor-
ist inn á síður hins volduga
málgagns FVS, Morgunblaðs-
ins.
Þar standa þeir nú báðir á
öskrunum, Sigurður IJndal og
Vésteinn Ólason.
Og það undarlega er að Bogi
fréttastjóri og Kristin frétta-
maður hafa bæði séð ástæðu
til að svara þessum frumstæðu
kröfum prófessoranna í nokkr-
um afsökunartóni.
Vöggugjöf íslenskrar blaða-
mennsku er endingargóð.
Af hverju segja þau þessum
furstum ekki bara að þegja og
hætta að verða sjálfum sér,
Hinu íslenska bókmenntafé-
lagi, Háskóla fslands og þjóð-
inni allri til skammar?
Það væri þó réttmætast.
En þau eru vitaskuld dálítið
feimin við sjálf sig og aðra.
Hefðu fyrir löngu átt að
byrja á byrjuninni.
Því frá upphafi hafa miklu
hljóðlátari og öflugri fulltrúar
FVS staðið inni á gólfi hjá þeim
(og fréttastofu Gufuradíósins
gamla) með tilmæli um tjöru-
svarta þögn varðandi málefni
sem ekki þola dagsins ljós.
Og meðan forseti Hæstarétt-
ar, ráðuneytisstjóri Dóms-
málaráðuneytis og allir ráð-
herrar FVS fá að standa og
hvísla skipunum að frétta-
mönnum, er það ekki með öllu
óeðlilegt að smærri furstar
kerfisins eins og Þjóðleikhús-
stjóri og prófessorarnir vilji
njóta sömu réttindanna.
Verst að þeir þurfa að hrína
svona hátt.
Ef starfsmenn útvarps og
sjónvarps hefðu frá upphafi
vísað hljóðlátum vofuher ráða-
manna FVS úr húsum sínum þá
hefði ekki hvarflað að prófess-
orunum nú að sjónvarpið ætti
að taka tillit til sérstakra þarfa
þeirra í fréttaflutningi.
Svo einfalt er þetta mál.
En púkar sjálfsritskoðunar-
innar hafa tií skamms tíma
riðið hverjum þverbita í þess-
um stofnunum, braggast og
fitnað og skilið eftir fingraför
sín á starfseminni.
Hvernig er heimildamynda-
gerð Ríkissjónvarpsins?
Fyrstu tvo áratugina voru
gerðar myndir um allar eyði-
eyjar við landið, sagt flausturs-
lega frá lífi landdýra, fugla og
jafnvel fiska, en einstöku tófta-
brot fengu að segja raunasögu
íbúa sinna, ef hún var 150 ára
eða eldri.
Þegar komnar voru tvær,
þrjár svona myndir um hverja
eyðieyju við landið varð heim-
ildamyndagerð RÚV stóra-
stopp vegna efnisleysis, eða
öllu heldur vegna hræðslu
starfsmannanna við allt það ið-
andi mannlíf sem bærðist utan
við gluggana hjá þeim.
Þá kom Ómar Ragnarsson
og bjargaði þessu máli (eins og
öllum öðrum).
Hann skapaði alveg sérstak-
an RÚV-stíl í heimildamyndun-
um.
Lausn Ómars er einföld og
snjöll.
Hún felst í því að segja einatt
það sama: „Mikið guðdómlega
er landslagið utan Reykjavíkur
fallegt og mikið andskoti búa
þar einkennilegar (en algóðar)
manneskjur.“
Þessi forskrift styður ferða-
mannaiðnaðinn og sneiðir al-
gjörlega hjá því að móðga full-
trúa FVS, sem kannski eru ekki
lengur nærstaddir á gólfum
sjónvarps og útvarps, því
minningin um þá nægir alveg.
Semsagt gott! eins og Grunn-
víkingurinn sagði.
Frá seinustu áramótum hafa
þó verið sýndar í sjónvarpi
RÚV tvær heimildamyndir,
sem standa undir því heimtu-
freka nafni. Ég á við þátt Elínar
Hirst um meðferðina á þýsku
íslendingunum í seinni heims-
styrjöldinni og tvo þætti Sigur-
steins Mássonar um Geirfinns-
og Guðmundarmálin svo-
nefndu.
í öllum þrem þáttunum var
tekið á raunverulegum mann-
legum málefnum, svo óhikað
að áhorfendur hins sæla
Ómars og Hemma blessbless-
hressa hrukku í kút.
Má ég benda á það, að Menn-
ingarsjóður útvarpsstöðva
kostaði alla þrjá þættina?
Hann virðist nú um stundir
eina von okkar um fullorðins-
sjónvarp í framtíðinni.
Megi hann lengi lifa!
Frá lesendum
■ Lögfræðingur spurðist fyrir
um hvort HP væri hætt að
fjalla um mál Péturs Kr. Haf-
stein og meinta vanhæfni hans
sem dómara við Hæstarétt.
Lögfræðingurinn sagði marga
kollega sína hissa á þögninni
um málið en lögfræðistéttin
sjálf væri hikandi að tjá sig um
vanhæfi dómara þar eð skjól-
stæðingar ættu of mikið undir
Hæstarétti komið.
■ Maður með asma hringdi
og kvartaði undan óhreinind-
um í Reykjavík. Hann kvaðst
hafa búið í höfuðborginni í
fjörutíu ár og ekki muna eftir
jafnmiklum sóðaskap og nú.
■ Lífeyrisþegi kom á ritstjórn
og sýndi útreikninga sem leiða
í ljós að stærsti hlutinn af
hækkun lífeyrisgreiðslna fer til
baka til ríkissjóðs í formi
skatta.
■ Kona í Breiðholtinu hringdi
til að tjá sig um skrif Auðar
Haralds. Hún kvaðst hafa
gaman af og vonast til að
framhald yrði á.
■ Knattspyrnuáhugamaður
spurðist fyrir um umfjöllun HP
um íslandsmótið í knatt-
spyrnu. Svipað form verður á
þeirri umfjöllun og síðasta
sumar.